131
%4.48 ve %5.01‟inin tuzaklarda yakalanabileceği görülmektedir. Salgın alanlarında
toplam ladin ağaçlarının %31.19‟u I. typographus saldırısına uğramıĢtır. Toplam
ladinlerin %16.11‟i ve zarar gören ladinlerin %51.64‟ü yoğun saldırıya hedef
olmuĢtur. I. typographus Artvin ladin ormanlarında kitlesel artıĢ yaptığı sahalarda
ağaç ölümlerine, popülasyon artıĢı yaptığı sahalarda ise meĢçere ölümlerine neden
olmuĢtur. Kabuk böceği istilasını azaltmak için ölü veya istilaya uğramıĢ ağaçların
böceklerin ilk uçuĢundan önce ormandan çıkartılması gerekir. Artvin ormanlarında,
I. typographus‟un, 1998-2009 yılları arasında popülasyon patlaması yaptığı
sahalarda, 86.850 hektarlık alana mücadele amaçlı 118427 adet feromon tuzağı
asılarak, yaklaĢık 358.789.000 adet ergini bu tuzaklara çekilerek imha edilmiĢtir.
Tuzak baĢına ortalama yakalama verimi 3030 adet olmuĢtur.
ÇalıĢmaların yürütüldüğü Artvin ormanlarında yaklaĢık 7.5 ha‟lık bir alanda
feromon tuzakları kullanılarak toplam 198106 adet ve tuzak baĢına ortalama 6600
I. typographus ergini yakalanmıĢtır. Bu feromon tuzakları ile aynı bölmeler için
hesaplanan aynı generasyona ait toplam böcek miktarlarının sırasıyla yaklaĢık
%2.45, %1.55 ve %2.23‟ünün yakalanabildiği tespit edilmiĢtir. Bu alanlarda tuzak
sayısı en yüksek teorik değer olan 9 tuzak/ha‟a çıkarılması durumunda aynı
bölmelerde toplam I. typographus bireylerinin sırasıyla %5.51, %4.48 ve
%5.01‟inin tuzaklarda yakalanabileceği görülmüĢtür. Artvin ladin ormanlarında
mekanik mücadele kapsamında 2000–2007 yıllarında, özellikle I. typograpus‟un çok
Ģiddetli salgını sonucu 30350 ha alanda kuruyan ya kurumakta olan 658483 m3
ladin ağacı kesilmiĢtir. Bu mekanik mücadelede, büyük miktarlarda böcek
bulunduran, hektarda 30–70 ağaç tuzak ağacı olarak değerlendirmekte ve böcek
geliĢimine bağlı olarak uygun zamanlarda kesilerek orman dıĢına çıkarılıp kabukları
soyulmaktadır. Böylece, büyük miktarlarda ağaçların eĢ zamanlı olarak kesilmesi ve
bulundurdukları çok sayıda böceğin yok edilmesi, sağlıklı ağaçlara olan yeni
saldırıların yoğunluğunda ve bu saldırıların baĢarısında önemli azalmalara neden
olmuĢtur. Bu sonuçlara göre feromon tuzaklarının epidemi koĢullarında I.
typographus‟un (benzer Ģekilde Ips sexdentatusun) popülasyonunu azaltmada çok
sınırlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bu nedenle çok sayıda böcek
bulundurabilecek “Tuzak Ağacı Konumundaki Ağaçların” süresi içinde belirlenip
kesilmesi ve kabuklarının soyularak barındırdıkları çok sayıda böceğin yok edilmesi
sağlıklı ağaçlara olan yeni saldırı ve bu saldırıların baĢarısında çok önemli
azalmalara neden olduğu ve toplu saldırı stratejisine sahip kabuk böceklerinin
salgınlarının önlenmesinde yaĢamsal öneme sahip olduğu görülmüĢtür.
132
Ips sexdentatus (Boerner) baĢta Çam ve Ladin olmak üzere, göknar ve
melezde zarar yapar. Ips typographus‟tan daha geniĢ bir doğal yayılıĢ alanına
sahiptir. Atlantik'ten Büyük Okyanus kıyılarına kadar, tüm Avrupa ve Ġngiltere'den
Sibirya, Transkafkasya ve Japonya'ya kadar geniĢ bir alana yayılmıĢtır. Kalın
kabuklu ağaçları tercih eder. Zararının daha çok ağacın tepe kısmından baĢladığı
görülür. Ladin ormanlarında ağaçları öbekler halinde kurutmakta ve kapalılığının
kırılmasına ve meĢcere bünyesinde ciddi yapısal bozulmalara neden olmaktadır. Ips
sexdentatus Doğu Ladini ormanlarında periyodik olarak tekrarlanan popülasyon
artıĢlarıyla önemli derecede ekonomik zararlara neden olmaktadır. Bu tür, 1938
yılındaki kitle üremesinde, Trabzon‟un Santa, Meryemana ve Hamsiköy
ormanlarında yaklaĢık 2350 ha ladin ormanını tamamen yok etmiĢ ve 900.000 m3
ağacı öldürmüĢtür. Öteden beri bu zararlının mekanik yöntemlerle tuzak ağaçları
hazırlanarak veya kimyasal ilaçlardan da yararlanacak Ģekilde savaĢı yapılmasına
rağmen 1981, 1982 ve 1983 yıllarında yalnız Trabzon Maçka ormanlarındaki zararı
sonucu kuruyarak kesilen ağaç miktarı 6.000 adet dolayında olmuĢtur. Ips
typographus‟ta olduğu gibi I. sexdentatus‟la mekanik ve feromon tuzaklarıyla
mücadele edilmektedir. “Tuzak Ağacı Konumundaki Ağaçların” süresi içinde
belirlenip kesilmesi ve kabuklarının soyularak barındırdıkları çok sayıda böceğin yok
edilmesi bu böceğin salgınlarının önlenmesinde de yaĢamsal öneme sahip olduğu
görülmüĢtür. Ips sexdentatus‟un uçuĢ periyotlarının izlenmesinde 2006 yılında 75,
2009 yılında 125 adet triphreon ipssex ticari markalı feromon preperatlarının
yerleĢtirildiği tuzaklar kullanılmıĢtır. Bu amaçla huni (funnel) feromon tuzakları,
Maçka Orman ĠĢletmesi YeĢiltepe, Maçka ve Çatak bölgelerinde belirlenen orman
alanlarına 100-120 metre aralıklarla homojen bir dağılım sağlayacak Ģekilde
yerleĢtirilmiĢtir. Feromon tuzakları her iki yılda Nisan ayının ortalarında meĢcere
kenarına 15–20m uzaklıkta, orman içi açıklıklara ve yol kenarlarına yerden 1,5m
yükseklikte, iki sırık arasına asılmıĢtır. Tuzaklarda kullanılan ilk feromon preperatları
tuzakların ormana asıldığı tarihlerde tuzaklara yerleĢtirilmiĢ ve Haziran ayının
ortalarında yenileriyle değiĢtirilmiĢ ve tuzaklar Eylül ayının ortalarına kadar
ormanda tutulmuĢtur. Tuzaklar ormana yerleĢtirildikleri tarihlerden itibaren düzenli
aralıklarla kontrol edilmiĢ ve yakalanan böcekler sayılarak kaydedilmiĢtir. Ayrıca
2006‟da 18, 2009‟da 30 adet Triphreon Ipstyp ticari markalı feromon
preperatlarının yerleĢtirildiği tuzaklar kullanılmıĢtır. 2006 yılında YeĢiltepe
Bölgesindeki 31 tuzağa 3 Mayıs ile 24 Ağustos tarihleri arasında yakalanan
Thanasimus formicarius erginleri ile aynı dönemde yakalanan I. sexdentatus
Dostları ilə paylaş: |