Kimyoviy texnologiya fanini paydo bo`lishi va respublikamizda rivojlanishi. Reja

Jarayonlarni avtomatlashtirish va ma`lum masofada turib boshqarish- jarayonlarni asboblar yordamida ishchi ishtirokisiz, lekin uning nazorati ostida olib borishdir. Avtomatlashtirish jarayoni odatda o`lchagich, uzatuvchi va bajaruvchining bir vaqtda ishlashidan iborat. To`la bir ishlab chiqarish jarayonini kompleks ravishda avtomatlashtirish uchun murakkab asboblar ishlatiladi.

• Jarayonlarni avtomatlashtirish va ma`lum masofada turib boshqarish- jarayonlarni asboblar yordamida ishchi ishtirokisiz, lekin uning nazorati ostida olib borishdir. Avtomatlashtirish jarayoni odatda o`lchagich, uzatuvchi va bajaruvchining bir vaqtda ishlashidan iborat. To`la bir ishlab chiqarish jarayonini kompleks ravishda avtomatlashtirish uchun murakkab asboblar ishlatiladi.
• Kimyoviy ishlab chiqarishlarda o`lchagich asboblar odatda haroratni, moddalarning konsentrasiyasini, gaz suyuqlik oqimlarini (qurilmaga kirish yoki qurilmadan chiqish oldidan) o`lchaydi.
• Ish bajaruvchi asbob esa o`lchagichning ko`rsatgichini kerakli darajada ushlab turadi. Jarayonlarni avtomatlashtirish unda texnologik rejimni bir xil darajada ushlab turadi, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifatini yaxshilaydi va turgunligini oshiradi.
• Ma`lum masofadan turib boshqarish o`z mohiyati bilan yarim avtomatlashtirish bo`lib unga o`lchagich va bajaruvchi asboblar bo`ladi, uzatgich rolini esa ishchi bajaradi.
• Ishchi masofadan turib o`lchagich ko`rsatgichiga qarab tugma yoki pultni bosib jarayonni bajaradi. Masofadan turib boshqarish avtomatlar ishini nazorat qilish maksadida unga yordamchi sifatida xizmat etadi.
• Toza va konsentrlangan mahsulot ishlab chiqarish undan tayyorlanadigan mahsulotlarning sifati nuqtai nazardan katta ahamiyatga ega.

Uzoq o`tmishda odamlar mehnat qurollarini va iste`mol buyumlarini turli xil kimyoviy reaksiyalarga asoslanib tayyorlashgan. Ammo bu jarayonlar uzoq vaqtlar davomida, ya`ni o`rta asrlargacha qo`l mehnatiga asoslangan hunarlar bo`lgan edi. Birinchi bo`lib loydan keramik idishlar yasash jarayoni paydo bo`ldi. Keyigi muhim qadam metallarni rudalardan (ma`danlardan) ishlab chiqarish rivojlanishi bo`ldi, tarixda bu davr «bronza asri» va «temir asri» deb nomlanadi. Birinchi bo`lib temirga ishlov berish Kichik Osiyo va Armanistonda barpo etildi. Temir bilan uglerodning qotishmasi po`lat hisoblanadi va undan mehnat qurollarini ishlab chiqarish insoniyat tarixidan katta rol o`ynadi. Bilasizmi, Assiriya armiyasi sifatli temirdan yasalgan qurolga ega bo`lgan uchun qo`shni mamlakatlarni zabt etib kelgan.

• Uzoq o`tmishda odamlar mehnat qurollarini va iste`mol buyumlarini turli xil kimyoviy reaksiyalarga asoslanib tayyorlashgan. Ammo bu jarayonlar uzoq vaqtlar davomida, ya`ni o`rta asrlargacha qo`l mehnatiga asoslangan hunarlar bo`lgan edi. Birinchi bo`lib loydan keramik idishlar yasash jarayoni paydo bo`ldi. Keyigi muhim qadam metallarni rudalardan (ma`danlardan) ishlab chiqarish rivojlanishi bo`ldi, tarixda bu davr «bronza asri» va «temir asri» deb nomlanadi. Birinchi bo`lib temirga ishlov berish Kichik Osiyo va Armanistonda barpo etildi. Temir bilan uglerodning qotishmasi po`lat hisoblanadi va undan mehnat qurollarini ishlab chiqarish insoniyat tarixidan katta rol o`ynadi. Bilasizmi, Assiriya armiyasi sifatli temirdan yasalgan qurolga ega bo`lgan uchun qo`shni mamlakatlarni zabt etib kelgan.
• Tarixdan bizga ma`lumki, 650-yildan boshlab besh asr davomida arab kimyogarlari dunyodagi eng mashhur kimyogarlar hisoblanib kelindi va ular tayyorlagan mahsulotlar yuqori sifatli hisoblanib kelingan. Arab kimyogarlaridan eng iste`dodli va mashhuri Jabr ibn Xayyom (815-y) Evrupada Gaber nomi bilan tanilgan olim edi.
• Evropada Razes nomi bilan yuritiladigan boshqa arab alkimyogari Ar-Roziy (865–925-y.y.) tibbiyot va alkimyo bilan shug`ullangan. U gips olishni va gipsdan singan suyaklarni tuzatish uchun boylag`ichlar tayyorlashni yo`lga qo`ydi, u yana surma metallini rudalardan ajratib olib, uning xossalarini o`rgandi.
• Butun dunyoga Sharqning buyuk olimlari: Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug`bek, al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy nomlari ma`lum va mashhur bo`lgan. Beruniyning 150 ta ilmiy asari kimyoga oiddir. Buyuk alloma kimyoviy moddalarning haqiqiy sinflanishini yaratgan va almashinish reaksiya orqali yangi moddalar olish yo`llarini ko`rsatib bergan.
• Abu Ali ibn Sino arab dunyosi mutafakkirlarining eng so`nggi yirik namoyondalaridan biri edi.