Kimyoviy texnologiya

Ishning maqsadi:
nikellash jarayoni bilan tanishish, tok bo`yicha unum va 
nikelli qoplama sifatini aniqlash. 
Reaktivlar:
elektrolitlar.
Elektrolitlar.
Kerakli jixozlar:
nikellash uchun asbob. 
Temir va ikkita 30x20x2 mm yoki 20x10x1 mm o`lchamli nikel 
plastinkalar. 
10-rasm. 
Metallarni elektrokimyoviy nikellash uchun teajriba uskunasining 
sxemasi 
1-sozlagich; 2-o`chirgich; 3-kuchlanish boshqaruvchisi; 4-voltmetr; 5-ampermetr; 
6-doimiy kuchlanish chiqish klemmalari; 7-elektrolizyor; 8-qopqoq; 9-katodli 
qisgich; 10-anodli qisgich; 11-katod; 12-anodlar; 13-kulonometr.
Ishning bajarilishi: 
nikellash uchun asbob, ikkita anod o`rtasiga 
joylashtirilgan temir plastinkadan yasalgan katorlarga ega bo`lgan elektrolizerdan 
iborat.anodlar toza elektrolitik nikeldan yasalgan. Katod va anodlar o`rtasidagi 
masofa 5 sm dan ortib ketmasligi lozim. Elektrolizer diafragmasiz yasalgan 
bo`lishi mumkin. Asbob sxemasiga to`g`irlagich, eritmadan o`tgach elektr 
miqdorini kuzatib boorish uchun kulonometr kiritiladi. 

---

44 
Elektrolit sifatida quyidagi tarkibdagi eritmalar ishlatiladi: 
12-jadval 
Elektrolit tarkibiga kirgan 
moddalar 
Nikellash uchun, (g/l) 
Yaltiroq nikellash uchun 
(g/l) 
NiSO
4
∙
7H
2
O 
250 
25 
NaSO
4
50 
- 
NaCl 
10-15 
15 
H
3
BO
3 
20-25 
20-25 
2-butin-1,4-diol (100%) 
yoki paratoluolsulfamid 
(S
7
N
9
O
2
NS) 
- 
- 
0,2 
2 
Nikellash 323 Kga yaqin xaroratda, pH=4,5-5,5 muxitda, aralashtirib turgan 
holda olib boriladi. 
Nikellash uchun mo`ljallangan plastina qum qog`oz bilan tozalanadi, 
organik erituvchilar yordamida yog`sizlantiriladi, suvda yuviladi va 5-10 minut 
davomida 10-15% H
2
SO
4
, 5-10% HCl, 75-85% H
2
O dan tashkil topgan eritmada 
qayta ishlanadi. Shundan so`ng oqib turgan suvda yuviladi va filtr qog`oz 
yordamida quritiladi. Katodning maydonidan kelib chiqqan holda tok kuchi 
hisoblab topiladi (tok zichligi 0,01 A/sm
3
bo`lishi kerak). Katod va anodlar 
o`rnatiladi, nikellash olib boriladi (0,75-1 soat), tok kuchi va elektrolizyordagi 
kuchlanish kuzatib turiladi. Tajriba tugagach, tok o`chiriladi, elektrolizyor va 
kulonometr katodlari chiqarib olinadi, suv oqimida yuviladi, quritiladi va tarozida 
tortib olinadi 
Nikellash tok bo`yicha unumini ampermetr ko`rsatkichi va kulonometr 
katodining ortiqcha massasiga qarab hisoblanadi, nikel qatlamining qalinligi 
quyidagi formuladan topish mumkin: 
𝛿 =
𝑘
𝜌
𝑖
𝑘
𝑡 ∙ 𝜂 ∙ 10
5
𝜹 −
qoplama qalinligi, mkm;