Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Meşənin salınması üçün sahənin seçilməsi
82 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI altında əkmək lazımdır. Bu zaman əkin sıxlığı elə seçilməlidir ki, himayədar ağaclar palıd pöhrələrini sıxışdırmasın və yaşayış mühiti qorunub saxlansın. Digər tərəfdən isə cavan palıd ağacları küləkdən və günəşdən qorunsun. Meşə bitkiləri aşağıdakı qaydada əkilir: 1. Əsas meşə cinslərindən olan ağaclar əkilir: palıd, vələs, fıstıq, göyrüş və s. Bu ağaclar kifayət qədər yaxın əkilməlidir ki, 812 ildən sonra onların sıx çətirləri birbirinə qovuşsun. 34 illik tinglər əkilən zaman cərgəarası 23 m, bitki arası 0,81 m olmalıdır. 56 illik tinglərin hündürlüyü 1 mdirsə, cərgəarası 1,52 m olur. 2. Əsas ağac cinslərinin arasında köməkçi cinslər əkilir. Alçaqboylu ağaclar və meşə kolları sürətlə inkişaf edərək ağac tinglərinin ətrafında əlverişli mikroiqlim şəraiti yaradır. Belə növlərə quşarmudu, tozağacı, cökə, əsməqovaq aiddir. Bu bitkilərin ömrü əsas meşə cinslərinə nisbətən qısa olsa da onları küləkdən və günəşdən qoruyur. Əkilmiş meşə tingləri kənardan 35 cərgə himayədar ağaclarla qorunmalıdır. 3. Boş qalmış meşə talalarında daha çox paxlalı bitkilərin əkilməsi məsləhətdir. Belə olduqda torpağın keyfiyyəti xeyli yüksəlir. 4. Əkin sahəsinin kənarında xəbərdarlıq lövhəsi qoyulur ki, cavan bitkiləri malqaradan, təsadüfi hallardan qorumaq mümkün olsun. Meşə salınması işlərində layihələşdirmə ən maraqlı məqamlardan biridir. Meşə zolağının salınacağı və ya bərpa olunacaq sahənin sxemi əvvəlcədən cəkilir. Yollar, çay, bulaqlar, yamaclar və s. göstərilir. Meşədəki yamaclarda elə bitkilər əkilməlidir ki, bitki örtüyünə xələl gəlməsin. Çay hövzələrində rütübətsevən söyüd və qızılağac bitkilərinə üstünlük verilir. Meşə sahələrinin bərpası – hər hansı xarici mühit təsirləri altında yanğın, təbii fəlakət, qanunsuz meşəqırmaları nəticəsində boşalmış ərazidə meşənin suni şəkildə bərpa olunmasıdır. Kiçik sahələri bərpa edərkən meşənin ümumi görünüşünü və bitkiliyin tərkibini qoruyub saxlamaqla yerli ağac və kol cinslərindən istifadə olunur. Əkin bir qədər sıx aparılır ki, aradakı boşluqda digər bitki növləri bitməsin. Meşədə həmin ərazidə təsadüf olunmayan “yad” növləri əkmək məqsədəuyğun deyildir. Çünki müxtəlif bitki növləri arasında rəqabət və qida əlaqələri yalnız birbirinə uyğunlaşmış bitkilərin normal inkişafına şərait yaradır. Məsələn, söyüdün və əsməqovağın bitdiyi rütubətli yerlərdə şam ağacını əkmək yaramaz. 83 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL Meşənin təbii bərpa sistemini planlaşdırmaq üçün müxtəlif ağac və kol növlərini bioloji qruplarla əkmək lazımdır. Bu zaman hər bir növ 2040 ağac və ya 510 kol bitkisi olmaqla kiçik qrup halında bir birindən müəyyən məsafədə əkilir. İnkişaf etdikcə kollar sıx cəngəllik əmələ gətirir və inkişaf edən ağacların altında ikinci üçüncü yarusu təşkil edir. Eyni növ ağaclar kifayət qədər sabit inkişaf edir və bir birinə kölgə salıb mane olmur. Bitkilərin müəyyən hissəsi tələf olsa da, salamat qalanlar daha dözümlü olub, toxumlarını yaymaqla təbii meşə massivinin bərpa olunmasına şərait yaradır. Təbii olaraq inkişaf edən meşənin formalaşması üçün xidməti qırmalardan imtina etmək lazımdır. Bəzən insanların şəxsi nöqteyi nəzərindən çatışmazlıq və ya nöqsan kimi görünən təbii proseslər tam qanunauyğun şəkildə baş verir və təbiət özü bütün hadisələri nizamlayır. Buna görədə də meşənin bioekoloji inkişaf qanunlarını öyrənmək və pozmamaq gənc meşəçilərin əsas devizi olmalıdır. Meşənin salınması üçün sahənin seçilməsi Meşə salınması işlərinə başlamazdan əvvəl ərazinin meşə örtüyünün tarixi keçmişi və hazırki vəziyyəti öyrənilir. Torpaq şəraiti və bitki örtüyü təhlil olunur. Meşə təsərrüfatı müəssisəsinin mütəxəssisləri ilə əlaqə saxlanılaraq onların tövsiyələrindən istifadə edilir. Əkin sahələri meşə bərpası və mühafizəsi müəssisələrinin əməkdaşları və ya meşəbəyilər tərəfindən seçilir. Yenidən bərpa olunmaq məqsədilə seçilmiş tükənmiş meşə sahəsii əkin üçün ən yaxşı seçimdir. Meşə əkini üçün yerin düzgün seçilməsi uğurun başlanğıcı hesab olunur. Ərazidə meşə əkini aparmaq üçün yerli idarəetmə orqanlarının razılığı olmalıdır. Seçilmiş ərazidə keçmişdə heç bir təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilmədiyinə əmin olmalısınız. Bunun üçün təsərrüfat məqsədləri üçün yararsız torpaq sahələri seçilməlidir. Belə sahələrdə yarğanlar, tullantılar varsa, istifadəyə yararsız torpağın sonradan digər təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə olunmayacağına əmin ola bilərsiniz. Digər tərəfdən bu ərazidə salınacaq meşənin əhəmiyyəti hamıya aydındır. Çayların və digər su hövzələrinin kənarında salınan meşələr dövlət tərəfindən qorunur. Ölkəmizdə tuqay meşələrinin bərpa olunması aktual məsələlərdən biridir və bu işdə məktəblilər də böyüklərlə birlikdə səy göstərməlidirlər. Çox vaxt çəmənlik və çöl ekosistemləri nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki, heyvan növlərinin yaşayış məskəni olduğuna görə, belə sahələrdə meşələrin salınması arzuolunmaz ekoloji fəsadlara səbəb 84 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI ola bilər. Buna görə də ərazinin seçilməsi üçün təbiəti mühafizə cəmiyyətinin, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin regional departamentlərinin, meşəçilik təsərrüfatlarının, meşə bərpası və mühafizəsi müəssisələrinin mütəxəssislərindən tövsiyə və razılıq almaq lazımdır. Meşə zolağının salınması üçün yerin düzgün seçilməsi əsas şərtlərdən biridir. Seçimdə buraxılan səhvlər sonradan gənc meşəçilərin səylərinin hədər getməsinə səbəb ola bilər. Əsas meşə növləri neytral və zəif turşuluğa malik torpaqlarda daha yaxşı inkişaf edir. Torpaqda həddindən artıq rütubətin toplanmaması vacib şərtlərdən biridir. Belə torpaqlarda palıd, cökə, ağcaqayın, qızılağac, qovaq ağacları, fındıq, zirinc, itburnu, böyürtkən kolları yaxşı inkişaf edir. Meşəsalma işlərində meşə ekosisteminin bərpa olunmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Meşənin tükənmiş ərazilərindəki boşluqlarda cavan ağaclar əkməklə meşənin sıx bitki örtüyü ilə zəngin sahələrini birləşdirmək mümkündür. Cavan ağaclar yetkin ağacların çətiri altında deyil, bir qədər kənarda əkilməlidir. Məsələn, işıqsevən palıd ağacını sıx meşəlik sahəsində əkmək məsləhət deyildir. Lakin açıq sahələrdə də bitkilərin inkişafına əlverişsiz iqlim şəraiti təsir göstərir. Meşə yanğınları, qanunsuz qırıntılar, təbii fəlakətlər zamanı yaranan boşluqlar, meşə talaları palıd və digər işıqsevən bitkilərin toxmacarlarının inkişafı üçün münasib şəraitdir. Meşə ağaclarını toxumla artırarkən yerli bitki növlərinin toxumlarından istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Bu toxumlardan inkişaf edən cücərtilər əlverişsiz təsirlərə qarşı daha davamlı və az tələbkar olur. Tükənmiş meşə sahələrində əkilən palıd və s. ağacların ətrafında tezliklə digər bitkilərin cücərtiləri inkişaf etməyə başlayır. Həmin cücərtilər bərpa olunan sahənin enliyarpaqlı və iynəyarpaqlı bitkilərdən ibarət qarışıq meşəyə çevriılməsinə səbəb olur. Ərazidə təsadüf olunan ot bitkilərindən inciçiçəyi, zümrüdçiçəyi, dazıotu və s. toxumları meşə sahəsinin bərpa olunmasında istifadə edilə bilər. Birillik və çoxillik ot bitkiləri ilə təcrübəçilik işlərinin təşkili, həm də biomüxtəlifliyi tədqiq etmək üçün maraqlı sahədir. Çay vadilərində, su hövzələrinin və yarğanların kənarında meşəsalma işlərinin aparılması əhəmiyyətlidir. Bu halda çayların suyunun azalmasının, sürüşmələrin qarşısı alınır. Vaxtı ilə kənd təsərrüfatı məqsədləri üçün istifadə olunmuş boş qalmış əkin sahələri çox vaxt qaratikan və digər alaq bitkiləri ilə örtülərək meşəarası sahələrin ümumi görkəminə xələl gətirir. Məsələn, Xaçmaz rayonu ərazisində Nabran meşələrində belə sahələr mövcuddur. Yerli floraya məxsus Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|