Kitab indd
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 69 Lakin yazıçı romanda cəbhədən yayınmaq üçün müxtəlif vasitələrə əl atan, o cümlədən saxta hərbi vəsiqə alan, pulla ali məktəblərə qəbul olunan gənclərin də olduğunu göstərir. Müəllif vətənpərvər gənclərlə cəbhədən yayınanları qarşılaş- dırmaqla əsərin bədii konfl iktinin əks tərəfl ərini nümayiş etdi- rir. Demək olar ki, bütün süjet boyu təsvir olunan hadisələr bu konfl ikt fonunda cərəyan edir. «Ovlaq keçidi» romanında müəllifi n diqqət yetirdiyi ən mü- hüm problemlərdən biri ordudakı xəyanət və satqınlıqla bağ- lıdır. Yazıçının fi krincə, xəyanət və satqınlıq elə bir cinayətdir ki, onu törədənləri heç cür bağışlamaq olmaz. Çünki xəyanət və satqınlıq bağışlandıqda daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Romanın əsas qəhrəmanı olan Qafar kişi təsvir olunan ha- disələrin mərkəzində dayanır. Bir insan kimi doğma yurdunu sevən, torpaqlarının düşmən tapdağında qalmasına dözməyən bu obrazın timsalında bir çox müsbət insani keyfi yyətlər ümu- miləşdirilmişdir. Başqa sözlə, Qafar kişi Qarabağ müharibəsində Azərbaycan xalqının azadlığı, torpaq bütünlüyü uğrunda müba- rizə aparan vətənpərvər insanların tipik nümayəndəsidir. Onun xarakterini səciyyələndirmək üçün müəllif müxtəlif bədii üsullar- dan istifadə etmişdir. Aşağıdakı epizodda Qafar kişinin vətənpər- vərliyini şərtləndirən məqamlar real və inandırıcı təsir bağışlayır. «Hamının Qafar kişiyə rəhmi gəlirdi. O isə incik halda deyirdi: – Məni də bura vətən, torpaq istəyi gətirib. Bu istək nə cava- na baxır, nə qocaya. Ölsəm də, sizin aranızda öləcəm. Mənim istəklilərim, mənə rəhminiz gələndə qəlbim kövrəlir, inanın qəhərlənirəm. Çətinliyimiz də, yaxşımız da birlikdə olacaq. Onun sözünün müqabilində komandir cavab verirdi: – Sizsiz bir günümüz də olmasın, ağsaqqal. Siz burdasız, ürəyimizdə dağ təpəri hiss edirik. Elə bilirik ki, bizi arxadan böyük bir ordu qoruyur ... » (122, s. 534) Qafar kişi xəyanət və satqınlığı döyüşən ordunun ən bö- yük düşməni hesab edir. Yazıçı romanda müxtəlif obrazlarla 70 Əhməd Sami Elaydi qarşılıqlı ünsiyyət fonunda Qafar kişinin xarakterinə xas olan bu cəhəti – onun satqınlığı, xəyanəti, casusluğu bağışlama- masını daim diqqət mərkəzində saxlayır. «Allaha mürvətdən doğma torpağından, el-obandan, vətənindən qovmaq istəsinlər səni. Bəyəm, bunu Allah götürər?! Nə qədər həyasız olasan ki, başqasının torpağına göz dikəsən... Yox, arvad, atalar yaxşı deyib: «Vətən hər şeydən əzizdir», «Torpaqdan pay olmaz». Bu ermənilər baş tutmayan sevdaya girişiblər. Bu xalq, bu mil- lət bir nəfərədək ölər, ancaq torpağını özgəyə verməz. Torpaq namusdu, Vətəndi, qeyrətdi, arvad. Yoxsa, gələcək nəsil tor- paqlarımızın işğalını bizə bağışlamaz, vallah» (122, s. 451). Onun fi krincə, «daxildəki xəyanətkarlar, təxribatçılar ölkədə müharibə getdiyi bir vaxtda oğurluqla, quldurluqla, talançılıqla məşğul olan, mötəbər yığıncaqlarda vətən, xalq, millət adından danışsa da, əməlləri, fi kirləri, düşüncələri öz şəxsi mənafelərinə, ambisiyalarına xidmət edən «it südü əmmişlərdir» (93, s. 209). Torpağını və vicdanını satanları vəhşi, qaniçən hesab edən Qafar kişi məhz satqınlığa, xəyanətə dözmədiyi üçün Bakı şəhə- rinə, Baş hərbi qərargaha gəlib Qərəzlinin qəbuluna düşərək onu qətlə yetirir. Qafar kişi Qərəzlinin köməkçisi tərəfi ndən öldürül- sə də, bu hadisə qəhrəmanın qələbəsi kimi mənalanır. Yazıçı Qafar kişinin xarakterini səciyyələndirərkən onu daxili-mənəvi dünyasının bütün incəlikləri ilə canlandıra bil- diyindən qəhrəmanın bədii obraz kimi bütövlüyünü təmin etməyə nail olmuşdur. O, Qarabağ müharibəsinin gedişində bütün çətinliklərə baxmayaraq xalqın qələbə çalacağına dərin inam bəsləyir. Qafar kişi inanır ki, Azərbaycan xalqı bir gün düşmənin bütün həmlələrini dəf edərək düşmən tapdağında olan torpaqları azad edəcəkdir. «Qafar kişi əmin idi ki, yaz başı torpaqlar azad olunacaq. Qaçqınlar, köçkünlər ev-eşiklərinə köçəcəklər. Yenə dağlar, dərələr al qumaşa bürünəcək. Büllur, saf bulaqların şırıltısı, dağların təmiz havası, otların, çiçəklərin ətri aləmi bürüyə- Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 71 cək. Gələnlərdə hədsiz sevinc, yaşamaq eşqi duyulacaq. Bu yerlərin sakinləri bu zirvəsi qarlı möhtəşəm dağların, xınalı qayaların sehrinə və sirrinə heyran qalacaq. O, yaxşı bilirdi ki, bu umulu-küsülü dağlar nə qədər incik düşsə də, öz doğ- malarını bağışlayacaqdır. Qoynunda yenə də onlara əvvəlki kimi yer verəcək, hamını, hamını fərq qoymadan əzizləyə- cək» (122, s. 557). Romanda təsvir olunan İsgəndər və Qurban obrazları özünəməxsus fərdi keyfi yyət cizgiləri ilə seçilir. Sıravi əsgər olan bu gənclər bir kənddə doğulmuş, eyni məktəbdə təhsil al- mış, yaxın dost olmuşlar. Onlar Qarabağ müharibəsi başlayan gündən ön cəbhəyə gedərək düşmənlə savaş meydanına atı- lırlar. Vətəni dərin məhəbbətlə sevən İsgəndər və Qurban dö- yüşün ən çətin məqamlarında belə ruhdan düşmür, mübarizlik əzmini itirmirlər. Yazıçı onların düşmənin işğal etdiyi əraziyə keçərək apardığı uğurlu kəşfi yyat əməliyyatını real cizgilərlə təsvir etmişdir. İsgəndərlə Qurban əməliyyat zamanı verilmiş döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirməklə yanaşı, həmçinin bir in- san, bir dost kimi sınaqdan da çıxmış olurlar. «Müasir nəsrdə əxlaqi kataklizmə qarşı mübarizə 80-ci il- lərdən başlayaraq davamlı bir şəkildə özünü göstərsə də, yeni əsrin başlanğıcında Ağarəhim Rəhimovun yaradıcılığının ən aparıcı xəttinə çevrildi... əxlaqi kataklizmə qarşı mübarizə ide- alı yeni insan tərbiyəsi idealı ilə birləşərək yazıçının əsərlə- rində dərin bir ümumiləşdirmə, sosial məzmun, fəlsəfi vüsət gətirdi» (125, s. 384). Şübhəsiz ki, tədqiqatçının qənaətləri ilə razılaşmamaq mümkün deyildir. Həqiqətən də, Ağarəhim Rəhimovun yaradıcılığında bu amil özünü qabarıq şəkildə büruzə verməkdədir. Bu da hər şeydən öncə yazıçının mil- li-mənəvi dəyərlərə ciddi əhəmiyyət verməsindən qaynaqlanır. Bütövlükdə Ağarəhim Rəhimovun «Ovlaq keçidi» romanı mövzu və problem aktuallığı, özünəməxsus dili, üslubu və ya- zılış tərzi ilə seçilən bədii örnəklərdən biridir. Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|