Kitab indd
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 93 qəbirlərinin üstünə töksünlər, onlar da vətən havasına torpağı ondan baha qiymətə alırmışlar, torpağı deyilənlərə görə, qaşı- ğınan satırmış» (130, s. 376-377). Romanda fahişə obrazının timsalında yazıçı son illərdə əx- laqsız və mənəviyyatsızlığın baş alıb getməsini ürək ağrısı ilə təsvir etmişdir. Universitet məzunu olan bir qız işə düzəlmək üçün müraciət etdiyi yerlərdə ondan rüşvət istəyirlər. Lakin pulu olmadığı üçün qız öz bədənini təklif edir. Bu yola düşən- dən sonra isə qız artıq öz əlaqələrini genişləndirir, fahişələrdən ibarət bir dəstəyə rəhbərlik edir. «– Çox qapılar döydüm !.. Söhbətlərdən keçdim... Get-gələ saldılar. İngiliscə, fransızca bilirəm, rusca öz yerində, ərəb dilində də çuxamı sudan çıxarda bilirəm. Dünya ədəbiyyatı, tarixi... Təbabətdən də başım çıxır... Yemək yeyəndə ağzımı marçıldatmıram... Get-gəl, get-gəl... Kimin də yanına gedir- dim... Elə bil bir-birinin ağzına tüpürmüşdü, qırılmış... – Bəs nə istəyirdilər? – Nə istəyəcəkdilər ki... – Rüşvət? – Yox! Yox! – Bəs nə? ... – Sonra girişdi mənə, vəzifəli adam idi, desəm tanıyırsan...» (130, s. 247). Qeyd etmək lazımdır ki, «Fahişəliyin geniş yayılması ro- manda cəmiyyətimizin ən bəlalı ictimai yaralarından biri kimi təqdim olunur. Sosial bəlaya çevrilən bu «qədim peşə»nin rə- vac tapmasına səbəb olan amillərin açılıb göstərilməsi roma- nın maraqlı cəhətlərindəndir» (125, s. 246). «Nekroloq» romanında yaradılmış şair obrazı müasir Azərbaycan cəmiyyətində yaltaq, ikiüzlü, məddah sənətkar- ların ümumiləşmiş obrazı kimi diqqəti cəlb edir. Azərbaycan xalqının yaxşı tanıdığı bu şair əslində ikili xarakterə malikdir. O, arxada mövcud hakimiyyət, dövrün, mühitin eybəcərlikləri 94 Əhməd Sami Elaydi haqqında cəsarətlə danışır. Üzdə isə yaltaqlıq edir, hakimiyyəti öyür, dövlət başçılarını yerli-yersiz tərifl əməklə məşğul olur. Yazıçı bu kimi qələm sahiblərinin həqiqi üzünü aşkara çıxar- maq üçün onu jurnalistlə qarşılaşdırır. Gördüyümüz kimi, «Nekroloq» romanında «yaşı yüz min il- ləri çoxdan keçən» Məmləkətin müasir durumu – ictimai-siya- si, mənəvi-əxlaqi və psixoloji mənzərəsi haqqında gerçək fi kir formalaşdırmaq, zamanın obrazını yaratmaq əsas məqsəddir» (125, s. 452) və yazıçı da, əsasən, bu məqsədinə nail olmuşdur. Romanın dili bir qədər ağırdır, burada publisistik çalarlar bədii elementlərə görə üstünlük təşkil edir. Yazıçı çoxlu sayda rus və digər əcnəbi sözlərindən istifadə edir. Əsərin süjeti va- hid xəttə söykənmədiyindən bir çox obrazların daxili dünyası aşkarlanmamış qalır. Lakin bütövlükdə əsər uğurlu alınmışdır və müstəqillik dövrü Azərbaycan romanları içərisində xüsusi yer tutur. Müasir Azərbaycan nəsrinin özünəməxsus dəst-xəttə ma- lik yaradıcılarından biri olan Afaq Məsudun «Azadlıq» ro- manı sosial-siyasi problemlərin orijinal ifadə tərzi ilə seçilən bədii örnəklərindən biri kimi diqqəti çəkir. Romanda sovet imperiyasının çöküşü ərəfəsində və onun çöküşündən sonra Azərbaycanda cərəyan edən siyasi proseslər bədii təsvirini tapmışdır. Lakin yazıçı dövrün siyasi mənzərəsinə aydınlıq gətirmək üçün ənənəvi yolla getməmiş, konkret fakt və ha- disələrdən daha çox ümumi, qlobal məsələlərə diqqəti yönəlt- məyə çalışmışdır. Lakin bununla belə, yazıçının ümumiləşmiş şəkildə təsvir etdiyi hadisə və əhvalatlar konkret zaman kəsimi haqqında canlı təsəvvür əldə etməyə imkan verir. «– Bir ara xəbər yayıldı ki, təzə hökumət hansısa xarici dövlətdən xeyli miqdarda un alıb və daha camaat çörək sa- rıdan əziyyət çəkməyəcək… camaat sevinib dərindən nəfəs dərdisə də, çörəklər bişirilib dükanlara paylananda çaşıb qal- Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 95 dılar…Çörəyi ağzına qoymağınla, tikənin sabun kimi sürüşüb damağına yapışmağı bir oldu. Sonradan məlum oldu ki, bu başıbatmışlardan kimsə, hansısa xarici şirkətlə müqavilə bağ- layıb, şəhər camaatının qarnını doyurmaq üçün, ucuz başa gəl- sin deyə, un əvəzinə, mal-qaraya yedirdilən kombikorm alıb» (108, s. 18). Qeyd etmək lazımdır ki, «Azadlıq» romanında bu kimi so- sial problemlər əksini tapsa da, yazıçının əsas məqsədi dövrün siyasi panoramını canlandırmaq olduğundan hakimiyyət uğ- runda gedən gizli və aşkar mübarizəni, biri-birini əvəzləyən dövlət başçılarının səriştəsiz fəaliyyətinin acı, kədərli nəticələ- rini inandırıcı detallarla əks etdirmişdir. Romanda hakimiyyət uğrunda mübarizə aparanların adları açıqlanmasa da, dərrakəli oxucu kimlərdən bəhs olunduğunu fəhmlə anlaya bilir. Bu mənada «Azadlıq» romanının yazılmasında yazıçı əsas məqsədi «prezident obrazı vasitəsilə müəllifi n baş verən pro- seslərə münasibətinin açıqlanmasıdır» (25, s. 99). Əslində siyasi proseslərin canlandırılmasında belə mövqe- dən çıxış edilməsi yazıçıya təsvir etdiyi hadisələrin mahiyyəti- ni çatdırmağa imkan vermişdir. Romanın «Azadlıq» adlandırılması təsadüfi səciyyə daşı- mır. Yazıçı son dərəcə geniş məzmun ifadə edən bu ad altında SSRİ-nin dağılmasından sonra Azərbaycanda cərəyan edən qlobal hadisələrin siyasi mənzərəsini yaratmışdır. Lakin ma- raqlıdır ki, oxucuya təqdim olunan bu mənzərə bir çox hallar- da obyektiv mahiyyət daşımır, müəllif müdaxiləsi ilə subyek- tiv məcraya yönəlir. Bu məcrada Azərbaycan xalq hərəkatının və onun liderlərinin fəaliyyətinə, Qarabağ uğrunda aparılan müharibəyə ironiya ilə yanaşılır, baş verən hadisələrin mahiy- yətinə kölgə salınır. Elə buna görə yazıçının azadlıq haqqın- da düşüncələri də bəzən mübahisəli görünür. «Əslinə qalsa, fi krimcə, azadlıq deyilən məfhum bu gün hələ ki, bizə lazım deyil. Bu gün, bu vəziyyətdə, qarnı ac, ayaqyalın, savadsız bir Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|