Kitab-konfrans doc

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
98 
98 
6.
 
Дьяконов 1990 – Дьяконов И.М.Архаические мифы Востока и Запада. 
М., 1990, 247 с. 
7.
 
Ибн-Хордадбэ XXXII – Ибн-Хордадбэ. Сведение о Кавказе. Армении 
и Азербайджане. СМОМПК, XXII, Тифлис, nəşr ili kəsilib. 
8.
 
Иванов  1980  –  Иванов  И.И.  Анатолийские  языки.  Древние  языки 
Малой Азии. М., 1980, с. 129-160. 
9.
 
Иосиф  Флавий  52390  –  Иосиф  Флавий.  Иудейские  древности.  ш  № 
5239, 646 с. 
10.
 
История Грузии. 1. 1946 – Бердзенишвили И., Джавахишвили И., Джа-
нашиа С. История Грузии. ч. 1, Тбилиси, 1946, 459 с. 
11.
 
Кеппен 1837 – Кеппен Петр. Крымский сборник СПб. . 1937, 409 с. 
12.
 
Левин 1866 – Левин Е.Б. Изречения отцов Синагоги. Сборник  статей 
по еврепейской истории кн. 1, СПб., 1866, с. 5-72. 
13.
 
Масперо 1916-Масперо Г. Ассирия. М.,1916;295 с. 
14.
 
Накко 1873 – Накко Алексей, Старıя Бессарабıя. ч 1, Одесса, 1873, son 
səhifələr yoxdur. 
15.
 
Норов  1854  –  Норов  Авраам,  Путешествии  по  святой  земле  в  1835 
году ч. 1, СПб., 1854, 405 с. 
16.
 
Рагозина 1902 – Рагозина З.А. История Ассирии. СПб., 1902, 500 с. 
17.
 
Родионов 1983 – Родионов В.Г. К образу лебеда в жанрах чувашского 
фольклора. Советская тюркология, № 6. Баку, 1983, с. 19-28. 
18.
 
Рычков  1767  –  Рычков  Петр.  Опыт  Казанской  истории,  СПб.,  1767, 
196 с. 
19.
 
Трачевский 1889 – Трачевский. А. Древняя история. СПб., 1889, 433 с. 
20.
 
Тураев 1903 – Тураев Б. Остатки финикийской литературы. СПб. 1903, 
141 с. 
21.
 
Шопен 1866 – Шопен И.И. Кавказ и его обитатели. СПб., 1866, 501 с. 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
99 
99 
İlqar Abdullayev 
Bakı şəhər 301 saylı tam orta məktəbin tarix müəllimi  
ilqarheydə[e-mail]  
 
AZƏRBAYCANIN XARİCİ ÖLKƏLƏRLƏ ƏLAQƏLƏRİ  
ATALAR SÖZLƏRİ, BAYATI VƏ NAĞILLARDA 
 
Özət 
 
Məlum olduğu kimi, əsarətə alınmış xalqların təzyiqi altında və ərəb cəmiyyəti 
daxilində mübarizənin olduqca kəskinləşməsi nəticəsində Əməvilər sülaləsi  yıxıldı. 
Əməvilərdən sonra hakimiyyət  Abbasilərin əlinə keçdi. Bu dövrün  tarixi hadisələri 
atalar sözlərində, bayatı və nağıllarda əks olunmuşdur.  
Açar  sözlər:  atalar  sözləri,  bayatı,  nağıl,  ərəblər,  Bağdad  xilafəti,  Məkkə, 
Firəngistan 
Резюме 
Aвтор  в  этой  статье  показывает  что  Азербайджан  в  начальных  и  в 
последующих  периодах  средних  веков  обладал  экономическими  и 
политическими связями с Восточными и Западными странами. 
В  этой  статье  автор  с  наглядными  примерами  показывает,  что  эти  связи 
отражаются в пословицах, баяты, и в сказках. 
Ключевые слова: пословицы, баяты, сказка, арабы, Багдадский халифат, 
Мекка, Фиренгистан 
 
Summary 
In  this  article  the  author  shows  that  Azerbaijan  had  extensive  economical, 
political and other  relations with the Eastern and Western countries  in the primary 
and later periods of the Middle Ages. The author also shows visual examples from 
various proverbs, bayaties and stories which reflect these relations.  
Key words : proverbs , bayatı, stories , The Arab , Bagdad Caliphate , Mecca, 
Firengistan  
 
*  *  * 
Hər  hansı  bir  xalqın  istər  ictimai-siyasi  həyatında,  istərsə  də  beynəlxalq 
əlaqələrində  baş  verən  mühüm  hadisələrin  onun  şifahi  xalq  ədəbiyyatında  - 
folklorunda da öz əksini tapması heç kəsə sirr deyil. Bu baxımdan heç bir imza  və 
möhürə  ehtiyacı  olmayan  şifahi  xalq  ədəbiyyatı  nümunələrində  -folklorumuzda 
Azərbaycanımızın müxtəlif xarici ölkələrlə əlaqələrinin öz əksini tapması tamamilə 
təbii hesab edilmələdir. 
Bu  baxımdan  qeyd  etmək  yerinə  düşərdi  ki,  atalar  sözləri-nəsildən-nəsilə 
keçərək  gündən-günə  cilalanan,  daha  da  kəsərli  olan  bu  əvəzsiz  incilər  xalqımızın 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
100 
100 
dünyagörüşünün,  onun  adət-ənənəsinin,  həyat  fəlsəfəsinin  xülasəsi,  qısa,  dolğun, 
yığcam  aforizm  halında  ifadəsidir.  Bu  baxımdan  göstərilməlidir  ki,  digər  ölkələrlə 
olan əlaqələr atalar sözlərində də öz əksini tapmışdır. 
VII əsrdən etibarən Azərbaycan da digər Cənubi Qafqaz ölkələri kimi ərəblərin 
təcavüzünə  məruz  qalır.  Bu  barədə  N.Vəlixanlının  «Ərəb  xilafəti  və  Azərbaycan» 
əsərində  deyilir:  «Bukayr  əmr  alan  kimi  yürüşə  başladı.  Cərmidan  həndəvərində 
gözlənilmədən  Vacruddan  qaçan  Azərbaycan  mərzbanı  İsfəndiyar  ibn  Fərruxzadla 
üzləşdi...  Döyüş  başlandı…  Allahın  köməkliyi  ilə  İsfəndiyarın  qoşunu  qaçmağa  üz 
tutdu. Bukayr İsfəndiyarı əsir tutdu… Bir neçə qaladan başqa, ölkə bütünlüklə onun 
əlinə keçdi» [1,127]. Ərəblər bu varlı diyarı işğal etdikdən sonra  yerli əhalidən son 
dərəcə  qəddarlıqla  vergi  yığırdılar.  Ərəblər  işğal  etmiş  olduqları  ölkələrdə  həm  də 
geniş  miqyasda  İslam  dinini  yayırdılar.  Bu  dini  qəbul  etməyənlərə  qarşı  isə  həm 
zorakılıq,  həm  də  digər  tədbirlər  görülürdü.  Bu  baxımdan,  təsadüfi  deyil  ki, 
Azərbaycanda  orta  əsrlərdə  yaranmış  bir  çox  atalar  sözlərində  ərəblərin  zalımlığı, 
qəddarlığı,  acgözlüyü,  amansızlığı,  zorakılıqları  da  öz  əksini  tapmışdır.  Təbii  ki, 
bunları siyasi əlaqələr kimi qəbul etmək olar. Bunları aşağıdakı  
Atalar sözlərindən də görmək olur. 
Ərəb öldü, qan düşdü [2,133].
 
Ərəbdə aman olmaz [2,111].
 
Ərəb iyirmi beşlik tapdı, dedi: 
Nə olardı bir dava kağızı tapeydım [3,133]. 
Ərəb gözü qanlıdır[2,111].
 
Həcv deyiblər ərəbə [4,338].
 
Dəvəsi ölmüş ərəbəm [4,250]. 
Ərəblər aşura günü keyf-damaqda 
Yazıq şiə baş yarıb ağlamaqda [5,50]. 
Məlum  olduğu  kimi,  ərəblər  Azərbaycanı  işğal  edərkən  mədəni  inkişaf 
səviyyələrinə görə yerli əhalidən xeyli geridə qalırdılar. Müdrik xalqımızın yaratdığı 
atalar  sözlərində  bu  amil  də  öz  əksini  tapmışdır.  Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi, 
ərəblər Azərbaycanı işğal etdikdən sonra  yerli  xalqa islam dinini qəbul etdirmişlər. 
İslamı  qəbul  etmiş  hər  bir  adamın  isə  ömründə  heç  olmasa  bir  dəfə  də  olsa 
müsəlmanların  ən  müqəddəs  yer  saydıqları  Məkkəyə  ziyarət  etməsi,  Hacı  olması 
savab sayılır. Müsəlman qanunlarına görə belə adamların cənnətə düşməsi ehtimalı 
daha çox olur. Bunlar xalqın yaratdığı atalar sözlərində də öz əksini tapmışdır: 
Qurd keçiyə dəyməsə, 
Keçi Məkkəyə gedər [6,226].
 
Eşşək Məkkəyə getməklə Hacı olmaz [7,100]. 
İş ərəb sacına döndü [4,375].
 
Məkkə evin içidir [4,481].
 
Abdal təkkədə,  
Hacı Məkkədə olar [8,21]. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---