Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anemiyanın müalicəsi
- Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 86 Dializ
- Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 88 Dializ
- Dializönü dövrdə EPO
85 Anemiyanın müalicəsi Nefrogen anemiya 4 əsas patogenetik səbəbdən baş verdiyi üçün müalicə tədbirləri onlara qarşı yönəldilir: – Endogen eritropoetinin qıtlığını aradan qaldırmaq; – Dəmirin bədəndəki qıtlığını aradan qaldırmaq; – Uremik zərdabda eritrositlərin həyat dövrünün azalması baş verdiyi üçün bədənin adekvat dializlə effektiv depurasiyasını təmin etmək;
– Eitropoezin inhibitorlarının peyda olmasının qarşısını adekvat dializlə almaq. Anemiya miokardda və başqa parenximatoz orqanlarda ağır dəyişikliklərə səbəb olur, odur ki, onun korreksiyası dializə qədərki mərhələdən aparılmalıdır. Bunun üçün rekombinant eritropoetindən istifadə olunur. Hemoqlobinin səviyyəsinin 110 q/l-dən aşağı düşməsi eritropoetinin təyin olunmasına göstəriş sayılır. Eritropoetin istifadə olunduqda dəmirin bədəndə funksional qıtlığı başlayır, ona görə dəmir mübadiləsinin əsas göstəricilərinin (ferritinin səviyyəsi və transferrinin doyma %) qan zərdabında təyini vacibdir. Dəmirin funksional və mütləq qıtlığını aradan qaldırmaq üçün bədənə daxilə və parenteral yolla (vena daxilinə) dəmir preparatları yeridilir (şəkil 3.1).
səviyyəsini 10 q/l yüksəltmək üçün 150 mq dəmir lazım olduğunu nəzərə alaraq aşağıdakı düstur ilə dəmirə olan tələbat hesablanır (Grutzmacher P et al., 1992): Dəmirə olan ehtiyac (mq) = 150 x (115 – ilkin Hb q/l), burada 115 – hədəf Hb q/l , hematokrit 35% olduqda. Başqa formulaya görə də bədənin dəmir ilə doydurulmasının dozasının hesablamaq olar (P.A.Ford və D.H.Henry, 1996): Dəmirin dozası = P x 2,3 x (15 – Hb) + 500,
86 Dializ Burada: dəmirin dozası – dəmirin kurs dozası, mq; P – bədən çəkisi, kq; Hb – hemoqlobin, q/dl. İlk növbədə daxilə qəbul olunan dəmir preparatlarından istifadə olunur. Adətən preparatlar 200 mq/gün dozada, 2–3 qəbula verilir. Entral yolla verilən əsas dəmir preparatları: – dəmir qlyukonat (12% elementar dəmir); – dəmir sulfat (20% elementar dəmir); – dəmir fumarat (33% elementar dəmir). Dəmir qlükonat, yaxud sulfatın yan təsirləri nisbətən çoxdur, odur ki, dəmir fumarata üstünlük verilir. Dəmir preparatlarının enteral yolla qəbulundan sonra qanda dəmir göstəriciləri yaxşılaşmadıqda, yaxud preparatlara qarşı arzuolunmaz reaksiyalar olduqda dəmir preparatları vena daxilinə tətbiq edilir. Anemiyanın müalicəsi üçün dəmir preparatları ilə yanaşı, rekombinant eritropoetin preparatlarından (EPO) istifadə olunur. Amma bu zaman xəstələrdə Fe, fol turşusu və vitamin B 12
səviyyələrini normaya çatdırmaq lazım gəlir. Dializonu dövrdə EPO müalicəsinə 25–30% xəstələrin ehtiyacı olur. Xəstələrdə EPO müalicəsi ilə anemiya aradan qaldırıldıqdan sonra onların fi ziki yükə qarşı tolerantlığı artır, stenokardiya tutmaları tezliyi, sol mədəciyin hipertrofi yası dərəcəsi azalır, əqli fəaliyyət və həyatın keyfi yyəti yüksəlir, seksual disfunksiya tezliyi azalır, qadinlarda hamilə qal- maq tezliyi artır, ömür uzanır. Qeyd olunanları nəzərə alaraq EPO preparatlarının tətbiqi, həmçinin də, XBÇ-nin ən ağır fəsadı olan uremik kardiomiopatiya- nın qarşısını alan profi laktik tədbir sayılmalıdır. EPO tətbiqindən sonra uşaqlarda XBÇ nəticəsində ləngimiş fi ziki inkişaf yaxşılaşır, boy artır və böyrək çatışmazlığının inkişaf tempi azalır.
87 Şəkil 3.1. Anemiyanın və onun müalicə nəticələrinin qiymətləndirilməsi alqoritmi Fe – dəmir, TD% – transferinin doyma%, ZF – zərdab ferritini, ÜDS – ürək- damar simptomları, EPO – eritropoetin preparatları, Hb – hemoqlobin
88 Dializ XBÇ-nin konservativ müalicə mərhələsində EPO müalicəsi ancaq anemiyanı aradan qaldırmaq üçün, yəni Hb və Het göstəricilərini yaxşılaşdırmaq üçün aparılmır, bu həm də xəstəliyin kliniki gedişi göstəricinin yaxşılaşmasına görə edilir. Konservativ müalicə mərhələsində venadaxılı dəmir preparatlarının yeridilməsi 40% xəstələrdə Hb səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsinə səbəb olur. Hb səviyyəsinin yüksəlmədiyi hallarda bu xəstələrə də EPO müalicəsi aparmaq lazım gəlir. Anemiyanın ürək-damar sistemi, mərkəzi sinir sistemi (MSS) tərəfi ndən əlamətləri müşahidə edildikdə EPO müalicəsi hətta hematokritin 29–30% göstəricilərində aparılır. Kliniki nəzarət məqsədilə xəstələrin fi ziki yükə davamlılığı nəzərə alınır. EPO istifadə olunmasının əsas, mütləq əks-göstərişi nəzarət olunmayan yüksək AH sayılır.
Dializönü dövrdə EPO müalicəsi dializ xəstələrinə nisbətən kiçik dozada (20–100 v/kq) həftədə 1 dəfə, dəri altına yeridilir. Hematokrit göstəricisi 30–35%-ə çatdırıldıqdan və anemiya simptomları aradan götürüldükdən sonra xəstə saxlayıcı dozaya (2 dəfə az doza) keçirilir. Müalicə prosesində dəmir mübadiləsinin göstəriciləri (zərdab ferritinin səviyyəsi, transferrinin doyma dərəcəsi %, hipoxrom eritrositlərin %) nəzarət edilir. Əksər hallarda EPO terapiyası nəticəsində bədəndə funksional dəmir qıtlığı baş verir, ona görə daxilə dəmir fumarat, yaxud dəmir sulfat, adətən, vitamin C ilə birlikdə təyin olunur. XBÇ zamanı dəmirin MBT-dən sorulmasının pozulması müşahidə edildiyi üçün, o, vena daxilinə yeridilir. EPO müalicəsi zamanı AT ciddi nəzarət olunmalıdır, çünki EPO müalicəsi nəticəsində müşahidə olunan hipertoniya XBÇ-nin proqress etməsinə səbəb olur. Digər tərəfdən, nəzərə alınmalıdır ki, AÇFİ istifadə olunduqda EPO preparatlarına tələbat artır. Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|