Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hemodializ Molekul kütləsinin diffuzion klirensə təsiri
- B. Ultrafi ltrasiya
- Sidik cövhərinin xaricolunma göstəricisi.
- Təkpul Kt/V (single-pool Kt/V) təyini.
- Təkpul Kt/V = -ln(R – 0,008 x t) + (4 – 3,5 x R) x 0,55UF/V
- Hemodializ
- Ekvilibrasiya etmis Kt/V (eKt/V).
- Zülalın katabolizmi dərəcəsi.
- PCR = 0,32 (0,02 x ðkarbamid, mmol/l)
116 Dializ sürəti və dializatorun klirensinin münasibətini ifadə edən əyriliyin hündürlüyünü təyin edir və ml/dəq ilə ölçülür (şəkil 4.4).
Səkil 4.4. K o A dializatorun effektivliyini göstərən funksiya olub, qanın nominal cərəyanı (Qq) ilə qan suyundakı sidik cövhərinin klirensinin (K) münasibətidir Adi keçiriciliyə malik dializatorların sidik cövhəri üçün K O A- nı vitro göstəricisi 500–700 ml/dəq olur, yüksək keçiricilikli dializatorlar üçün 700 ml/dəq-dən çox olur. Beləliklə, hər hansı dializatorun klirensi verilmiş məlum qan və dializat cərəyanı üçün məlumdursa onda riyazi yolla klirensin piki, yaxud K o A hesablana bilər. K o A internetdə olan xüsusi kalkulyatorların köməyi ilə də hesalana bilər (Urea kinetic modeling calculators – http://www/ hdcn.com/hd/ukmcalc.htm). 117 Fəsil 4. Hemodializ Molekul kütləsinin diffuzion klirensə təsiri Kütləsi böyük olan molekullar məhlulda aşağı sürətlə hərəkət edir, ona görə də membrandan pis diffuziya olunur. Əgər molekul kütləsi 60 D olan sidik cövhəri 75% diffuziya edirsə, molekul kütləsi 113 D olan kreatinin 60% diffuziya yolu ilə dializator vasitəsi ilə qandan çıxarılır. Molekul kütləsi daha böyük olan vitamin B 12 (1335D) 25% və 200 ml/dəq qan cərəyanı olduqda klirens 50 ml/ dəq-yə bərabər olur.
Çox böyük molekullar – beta-2-mikroqlobulin (B-2-MG) (molekul kütləsi 11800 D) standart aşağıkeçiricilikli membranın dəliklərindən xaric olmur. Amma yüksəkkeçiricilikli membranlar B-2-MG keçirirlər. B. Ultrafi ltrasiya. Dializ zamanı qəbul olunmuş və mübadilə nəticəsində bədəndə əmələ gəlmiş mayenin bədəndən çıxarılması üçün UF tətbiq edilir. Həftədə 3 dəfə HD alan xəstələrin bədənində 1-4 kq maye ləngiyir, bu da 4 saatlıq dializ vaxtı bədəndən çıxarılır. Beləliklə, 0,5-1 l/saat sürətilə mayenin bədəndən çıxarılması lazım gəlir.
Sidik cövhərinin enmə dərəcəsi (urea reduction rate – URR) sidik cövhərinin aşağı düşmə faizi olub dializin adekvatlığını qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Hesablanması: dializə qədər sidik cövhəri 60 mq/dl, sonra 18 mq/dl olduqda, sidik cövhərinin aşağı düşmə dərəcəsi (60-18)/60 = 42/60 = 0,70. URR faizlə ifadə olunduğu üçün bizim misalda 70% olacaqdır.
HD adekvatlığını qiymətləndirmək üçün Kt/V təkpul (single-pul) göstəricisindən istifadə olunur. İlk dəfə bu üsul ilə hemodializin adekvatlığının hesablanması konsepsiyası Gotch və Sargent (1985) tərəfi ndən tətbiq olunmuşdur. Sp Kt/V sidik cövhərinin fraksiya olunmuş klirensini əks edir. K – dializatorun sidik cövhərinə görə klirensi, l/saat; t – pro se-
118 Dializ dur a nın davamiyyəti, saat; V – sidik cövhərinin həll olub yayıldığı həcm (bədən suyu), l. Sp Kt/V 1,0 bərabər olduqda bir prosedura zamanı təmizlənən qanın miqdarı (V) bərabər olması deməkdir. Sidik cövhərinin həll olduğu bütün bədən mayesinin miqdarı 70 kq çəkisi olan şəxs üçün təqribən 40 l olur. URR və Sp Kt/V arasındakı əlaqəni aydınlaşdırmaq üçün hipotetik olaraq təsəvvür edək ki, qan bir dəfə dializatordan keçdikdən sonra sidik cövhərindən tam təmizlənir. Əgər qan dövranı 170 ml/dəq. olsa, onda 1 saat ərzində 10 l qan dializatordan keçməli olur və təmizlənir - K=10 l/saat. Orta hesabla insan bədənində 40 l su olduğunu nəzərə alsaq (V=40 l), onda K×t=40 l olacaqdır. Deməli, bütün bədəndə olan suyun hipotetik olaraq dializatordan keçib təmizlənməsi üçün 4 saat dializ müddəti lazım olacaqdır. Beləliklə, Kt/V=1,0 olacaqdır. Hazırda dializin adekvatlığını təmin etmək üçün Kt/V=1-1,2-dən az olmaması tövsiyə olunur. Çünki Kt/V göstəricisinin proqnostik əhəmiyyəti vardır. Standart hemodializin effektivliyini artırmaq üçün dializatordan keçən qanın sürətini artırmaq yolu ilə yox, dializ müddətinin uzadılması hesabına əldə etmək tövsiyə olunur. Ona görə əksər nefroloqların fi krinə əsasən həftəlik dializ müddəti 12– 15 saatdan az olmamalıdır. Dializ rejimi 9–10 saata endirildikdə xəstələrin ölümü 12% artır. Qəbul olunmuşdur ki, Kt/V<0,9 olduqda dializ keyfi yyətsizliyi, qeyri-adekvatlığı ortaya çıxır. Kt/V-ni hesablamaq üçün bədəndə olan suyun miqdarı xüsusi nomoqramın köməyi ilə tapılır, yaxud təxminən bədən çəkisinin 60% götürülür. Təkpul Kt/V-ni hesablamaq üçün Daugirdas (1995) düsturundan istifadə olunur: Təkpul Kt/V = -ln(R – 0,008 x t) + (4 – 3,5 x R) x 0,55UF/V, Burada t – proseduranın davamiyyəti, saat; UF – dializ vaxtı çıxarılan mayenin miqdarı, l; V – sidik cövhərinin dializdən sonrakı yayıldığı həcm, l; 0,008 x R–sidik cövhərinin dializdən sonra/ 119 Fəsil 4. Hemodializ əvvəl münasibəti, R – sidik cövhərinin generasiyasını nəzərə alır və proseduranın davamiyyətindən asılıdır.
Dializ zamanı sidik cövhərinin səviyyəsinin birdən güclü düşməsi sidik cövhərinin çıxması urea inbound, dializ prosedurasından sonra sidik cövhərinin qayıtması, rikoşeti urea rebound adlanır. Qeyd olunan fenomenlər sidik cövhərinin hipotetik sekvestrasiya etmiş kameralarda (çoxkameralı model) paylanması ilə izah olunur.
Rikoşet nəticəsində sidik cövhərinin səviyyəsinin artması 30 – 60 dəq-yə baş verir.Bu dövrdə dializdən sonrakı zərdab sidik cövhərini (ZSC) təyin edib “həqiqi”, yaxud ekvilibrə olunmuş URR tapılır. Bu tapılan URR dializ qurtaran kimi qanda təyin olunmuş sidik cövhəri səviyyəsinə əsasən hesablanmış URR-dən az olur. Ekvilibrə olunmuş URR-ə əsasən ekvilibrə olunmuş Kt/V hesablanır. Zülalın katabolizmi dərəcəsi. Zülalın katobolizmi dərəcəsi (protein catabolic rate – PCR) hemodializin effektivliyini göstərən ən mühüm göstəricilərdən olub, URR və Kt/V ilə bir sırada qoyulur. PCR göstəricisi yüksək olan xəstələrdə yüksək yaşama göstəricisi və az xəstələnmə müşahidə olunur. PCR-i tapmaq üçün Kt/V məlum olan xəstədə həftənin birinci günü dializönü karbamid təyin olunur (göstərici mq% ilə ifadə olunur). Sonra Daugirdas və Depner nomoqrammasının köməyi ilə PCR tapılır (şəkil 4.5). PCR göstəricisi dializarası dövrdə sidik cövhərinin artma dərəcəsi ilə düz korrelyasiya edir və aşağıdakı formula ilə hesablana bilər:
PCR = 0,32 (0,02 x ðkarbamid, mmol/l) ðkarbamid – karbamidin keçən dializdən sonrakı göstərici ilə hazırki dializönü karbamidin göstəricisi arasındakı fərqdir. Zülalın qəbulu, mənimsənilməsi və katabolizminin hemodializ xəstələrinin yaşaması üçün prinsipial əhəmiyyəti vardır. Adətən, PCR göstəricisi 1,2 q/kq/gün və ondan yüksək olmalıdır.
Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|