Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.3.Dializin fi zioloji prinsipləri
- Hemodializ
- Həll olmuş maddələrin dializator vasitəsi ilə çıxarılması A. Diffuziya
- Hemodializ Qanın dializatorda təmizlənməsi.
- Qanda olan sudakı sidik cövhərinin klirensinə (K W ) təsir edən faktorlar.
- Kütləkeçiriciliyi koeffi sienti K O A.
112 Dializ – bədən kütləsinin < 70 kq; – periton membranın qənaətbəxş diffuziya və UF sürəti. Sonuncu parametr individual olaraq standart testlərlə əvvəlcədən qiymətləndirilir.
Dializ bir məhlulda (A) həll olmuş maddələrin başqa məhlula (B) yarımkeçirici membran vasitəsi ilə keçməsi hesabına onun tərkibinin dəyişməsidir. Sxematik olaraq özündə dəliklər olan yarımkeçirici membranı pərdə kimi təsəvvür edək. Molekulyar kütləsi kiçik olan (su və onda həll olan maddələr) hər iki məhlulda pərdənin dəliklərindən maneəsiz hər iki tərəfə keçə bilir və onların tərkibi eyniləşir, amma böyük molekul kütləli maddələr (zülal) dəliklərdən keçə bilmir və onların konsentrasiyası ilkin vəziyyətdə olduğu kimi, dəyişiksiz qalır. Membranın dəliklərindən maddələr iki yol ilə – diffuziya və ultrafi ltrasiya (konveksiya) vasitəsi ilə keçirlər. Diffuziya molekulların braun hərəkəti zamanı membranın dəliyinə düşməsi nəticəsində baş verir (şəkil 4.2). Diffuziya prosesinin sürəti molekulların qatılığı qradientindən (osmotik təzyiq), molekulyar kütləsindən, ölçüsündən və onun hərəkət sürətindən asılıdır. Hər bir molekulun məhlulda hərəkət sürəti onun kütləsinə əksmütənasib olur. Molekulyar kütlə əksər halda maddənin molekulunun ölçüsü ilə düz korrelyasiya edir. Diffuziyaya təsir edən faktorlar həmçinin membranın qalınlığı, onda olan dəliklərin miqdarı və onun hər hansı bir tərəfi ndə “ikincili membranın” əmələ gəlməsidir. Şəkildən göründüyü kimi diffuziya braun hərəkəti nəticəsində, ultrafi ltrasiya (konveksion transport) zamanı molekulların hərəkəti hidrostatik və osmotik qüvvənin təsiri altinda baş verir. Kiçik molekulyar kütləli maddələr yarımkeçirici membrandan keçirlər. 113 Fəsil 4. Hemodializ Şəkil 4.2. Diffuziya prosesi (yuxarıda) və ultrafi ltrasiya (aşağıda). Kiçik molekulyar kütləsi olan maddələr membrandan keçirlər
yarımkeçirici membrandan molekulların transportunun ikinci mexanizmidir. Bu zaman su molekullarının membrandan keçməsi hidrostatik və ya onkotik təzyiqin hesabına baş verir. Su membrandan keçdikdə özü ilə başqa kiçik molekullu maddələri də keçirir. UF membranın hər iki tərəfi ndə olan hidrostatik təzyiq fərqinə görə, membranın qalınlığına görə fərqlənir və ultrafi ltrasiya koeffi sienti ilə xarakterizə olunur. Hemofi ltrasiya və hemodiafi ltrasiya. Dializ prosesində UF həll olmuş maddələrin kənar edilməsində əsas rol oynadıqda ona hemofi ltrasiya deyilir. Əgər UF hemodializlə kombinə olunursa, ona hemodiafi ltrasiya deyilir. 114 Dializ Zülal ilə birləşmiş maddələr HD ilə kənar edilə bilmir, ona görə bu məqsədlə hemosorbsiya (qanın kömür kolonkalardan keçirilməsi) plazmaferez aparılır.
tərəfi ndə qan, digər tərəfi ndə dializ məhlulu olur. Dializ məhlulu təmizlənmiş suya natrium, kalium, kalsium, maqnezium, xloridlər, bikarbonat və qlükozanın əlavə olunması ilə hazirlanir. Dializatın daim yenilənməsi və qanın sirkulyasiyası qan ilə dializat arasındakı konsentrasion qradienti daima maksimal yüksək səviyyədə saxlayır (şəkil 4.3). Şəkil 4.3. Qan dializatorda bir istiqamətdə, dializ məhlulu başqa istiqamətdə hərəkət edir. Hidrostatik təzyiq dializatın daxil olduğu yerdə maneə yaratmaqla yaradılır. Qan və dializat borusunda manometrin tipik yeri göstərilir. Dializat xəttində maneə qeyd olunmuşdur. Bu şəkildə göründüyü kimi, transmembran təzyiq 300 mm c.süt. bərabərdir. 115 Fəsil 4. Hemodializ Qanın dializatorda təmizlənməsi. Dializatordan çıxan qanda azot mübadiləsinin son məhsullarının miqdarı dializatora daxil olan qandan az olur. Məsələn, dializatora girişdə karbamid 100 mq/ dl olduqda, çıxışda 25 mq/dl olur. Dializatorun fəaliyyətini yaxşı xarakterizə etmək üçün onda xaric edilən ziyanlı maddələrin miqdarı dializatordan axan qanın hərəkət sürətinə vurulur və dəqiqədə müəyyən maddədən tam təmizlənmiş qanın hipotetik miqdarı təyin edilir. Yuxarıda göstərilən misalda karbamidin azalması 75%-dir. Qanın hərəkət sürəti 200 ml/dəq olduqda dəqiqədə 150 ml qanın karbamiddən tam təmizlənəcəyi məlum olur (0,75×200). Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, qan sadə məhlul kimi götürülür, amma əslində bu belə deyildir. Qan 200 ml/dəq hərəkət etdikdə plazmanın axını 140 ml/dəq, eritrosit axını 60 ml/dəq olur (Het=30% olduqda). Dializatorun giriş və çıxışında təyin olunan maddələrin konsentrasiyası ancaq həmin maddənin qan plazmasında olan konsentrasiyasını göstərir. Sidik cövhəri üçün isə qanda eritrositlərin olması problem yaratmır, çünki karbamid sürətlə eritrositlərə və əksinə diffuziya edir. Amma kreatinin, fosfat və başqa molekullar plazma ilə eritrosit arasında sürətli ekvilibrasiya edə bilmədiyi üçün onların konsentrasiyası eyni olmur, odur ki, plazma göstəricilərinə hesablanmış klirens tam qanın təmizlənməsini əks etmir.
Dializ zamanı qandakı sidik cövhərinin klirensinə təsir edən göstəricilər qanın cərəyan sürəti, dializatın cərəyan sürəti və dializatorun effektivliyidir. Dializatorun effektivliyi dedikdə dializatorun keçiricilik səviyyəsi, dializ səthinin sahəsi, membranın qalınlığı, membranda olan dəliklərin ölçüsü və dializ məhlulu ilə qanın maksimal kontaktı kimi faktorlar nəzərə alınır.
Məlum dializatorun hər hansı bir molekul üçün keçiriciliyi kütlə keçiricilik (K O A) kimi daimi göstərici ilə ifadə olunur. K o A qanın və dializatın cərəyan Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|