Kizilay belgeleri IŞIĞinda
Yüklə 6,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3- Yunan Darbesi Karşısında Oluşan Siyasi Tepkiler
- 4. Yunan Darbesi Karşısında Oluşan Askeri Tepkiler ve Hazırlıklar
75
75 bunu, sırf hayat kurtarmak kaygısıyla kabul eden” Nikos Sampson’un getirildiği bildirilir. 20
Darbenin ortaya çıkmasıyla beraber Kıbrıslı Türkler de iş yerlerinde, evlerinden veya köylerinden uzak başka yerlerde mahsur kalırlar. Bu durum 17 Temmuz 1974 günü yapılan açıklama ve verilen yol serbestîsi ile bir ölçüde giderilir. Nikos Sampson’un Cumhurbaşkanı ilan edildiği darbenin gayesi “Yunan ulusalcılığı veya Enosis değil, daha sonra Makarios’un da engellemekle ve karşı çıkmakla suçlanacağı Makarios hükümetinin yerine Yunan cuntasına bağlı kukla bir yönetim” 21 tesis etmektir. Darbenin belki de en önemli safhası Makarios’un ortadan kaldırılması iken Rum Milli Muhafız Ordusu mensupları, neredeyse hiçbir koruma almadan Trodos Dağları’ndaki yazlık konutundan Başkanlık Sarayı’na gelen Makarios’a daha saraya gelmeden önce saldıracakları yerde onun gelmesini bekleyince istedikleri gibi bir sonuç alınamaz. Makarios ise dinî kıyafetlerini üzerinden atarak arka kapıdan 2 muhafızının kontrolünde kaçmayı başarır. Darbe böylece gerçekleşir ve Makarios’un kaçtığı Baf hariç bütün bölgeler Sampson’un adamlarınca kontrol altına alınır; ancak Nikos Sampson’un daha sonra belirttiği üzere Yunanistan’daki cunta hükümeti ikili oynamaktadır ve Sampson’un deyimiyle “ihanet” etmişlerdir. 22
3- Yunan Darbesi Karşısında Oluşan Siyasi Tepkiler Sovyet TASS Ajansı ise yaptığı yorumda “15 Temmuz darbesinin sorumlusu Atina’daki askerî rejimdir. Eğer Kıbrıs’a müdahalesini derhal durdurmazsa bedelini çok ağır ödeyecektir.” ifadesini kullanır. 23 Makarios’un hayatta olduğunu bildirdiği 17 Temmuz 1974 günü İngiltere’ye kaçmasından sonra da darbecilerin bütün adayı ele geçirme yönündeki faaliyetleri devam eder. Makarios yanlılarının buna karşı
20 4 Nisan 1981 tarihinde Eleftheri Ora gazetesinde Nikos Sampson’un anılarına ithafen Stelios St. Yeropulos tarafından kaleme anılan yazı. KTMA, Nikos Sampson’un Anıları, (Kıbrıs Türk Federe Devleti Enformasyon Dairesi tarafından 1981 yılında Türkçeye çevrilmiştir.) 21 PN Vanezis, a. g. e., 196. 22 KTMA, Nikos Sampson’un Anıları, (Kıbrıs Türk Federe Devleti Enformasyon Dairesi tarafından 1981 yılında Türkçeye çevrilmiştir.) 23 Lina S. Solomonidou, a. g. e., s. 55. 76
76 koymalarıyla beraber adanın dört bir tarafında kanlı çatışmalar ortaya çıkar. Makarios’un yedek polisleri de solcu EDEK Partisi’nin lideri Lissaridis’in vurucu kuvvetlerine karşı başarıyla karşı koymalarına rağmen, Makarios’un eski polis kumandanı Pandelidis radyodan ağlamaklı bir sesle yaptığı konuşmada direnişten vazgeçilmesini emreder. 19 Temmuz 1974 günü Amerikan Büyükelçisinin Nikos Sampson’u ziyaret etmesi sonrasında adada faaliyet gösteren UNFICYP da Rum Milli Muhafız Ordusu yanlısı bir görüntü çizmeye başlar. Makarios’u ortadan kaldırmak ve adı “Kasap“olarak anılan Nikos Sampson’u “Kukla Başkan“ yapmak için başlatılan hareketin hedefi Enosis’e yönelik olarak Makarios’tan kurtulup adanın Yunanistan’a bağlanmasını sağlamak ve adada yaşayan Türklerin yok edilmesidir. 21 Aralık 1963 tarihinde Akritas Planı çerçevesinde Kıbrıslı Türkleri topyekûn yok etmeye ve adayı Yunanistan’a bağlamaya yönelik olarak hareket eden Rumlar, aynı girişimi 15 Temmuz 1974 günü bir kere daha tekrarlar. Her iki girişimin de ortak noktası esasında Türklerin ada sathından temizlenmesine yönelik olmasıdır. Ancak girişilen darbe hareketi aklıselim herkes tarafından çılgınlık olarak nitelendirilecek türdendir. 24 Yunanistan destekli olarak Kıbrıs’ta fiili bir durum yaratan ve Enosis yolunda bir adım daha attığını düşünen Yunanistan ile ilgili olarak özellikle Amerika tarafından herhangi bir tepki gelmez. Bu aşamada Yunanistan’a karşı uygulanabilecek bir silah ambargosunun NATO müttefiki olan bir ülkeyle ilgili olarak uzun vadede zararları olabileceğini belirten Henry Kissinger tamamen tezat bir durumla harekâttan hemen sonra Türkiye’ye silah ambargosu uygulanması için çaba sarf eder ve bunu da gerçekleştirir. Makarios’u devirerek Kıbrıs Elen Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan eden ve kendisini de Devlet Başkanı ilan eden Nikos Sampson’a Türk toplumundan ilk tepki Rauf Denktaş’tan gelir ve Denktaş, Sampson’un Devlet Başkanlığı’nı “Adolf Hitler’in İsrail Devlet Başkanlığı kadar kabul edilemez” bir durum olarak niteleyip sert tepki gösterir. 25 Kıbrıs’ta Nikos Sampson’un giriştiği darbeyle ilgili olarak yapılan farklı yorumlarda ortak görüş Makarios’un devrilmesi sonrasında Enosis’in
24 Sadi Koçaş, Atatürk’ten 12 Mart’a, Ajans Türk Yay., İstanbul, 1977, s. 1261. 25 Pierre Oberling, a.g.e., s.160. 77
77 gerçekleştirileceği ve adanın Yunanistan’a bağlanacağı şeklindedir. Daha sonraki dönemlerde Kıbrıs’ta olup bitenler konusunda yorum yapanların arasına bizzat Nikos Sampson da girecektir. 26
4. Yunan Darbesi Karşısında Oluşan Askeri Tepkiler ve Hazırlıklar Kıbrıs’ta suların yavaş yavaş ısınmaya başlamasıyla beraber özellikle Nisan 1974 tarihinden itibaren Türkiye’de askeri hazırlıklar ve adada olup bitenler konusunda bir takım hazırlıklar söz konusudur. Bu dönemde Türkiye ile Yunanistan arasında ortaya çıkan gergin ortamın doğal bir sonucu olarak silahlı kuvvetlerde teyakkuz uygulaması açısından bir takım tedbirler yürürlüğe girmeye başlar. Gerginliğin giderek tırmanması ve 15 Temmuz 1974 tarihinde Nikos Sampson tarafından darbenin gerçekleştirilmesiyle beraber askeri teyakkuz tedbirleri tam manasıyla devreye sokulur, askeri personelin izinleri kaldırılır, kritik personel ivedi olarak görev yerlerine çağrılır, orduda özellikle muharebe sistemlerinin kesintisiz ve sorunsuz faaliyette bulunması için çaba gösterilir ve müşterek eğitimler başlatılır. Kıbrıs’ta ortaya çıkan darbe girişimi sonrasında Türkiye’de yetkililer acil olarak bir araya gelerek bir durum değerlendirmesi yaparlar. Aynı gün Dışişleri Bakanı Turan Güneş resmi bir ziyaret için Çin’de bulunurken, Başbakan Bülent Ecevit de yurtiçi bir gezinin Afyon ayağındadır. Bülent Ecevit söz konusu bu geziye haşhaş ekimiyle ilgili olarak Amerikan hükümetinin 1971 muhtırası sonrasında Nihat Erim hükümetine verdiği söze istinaden ödenmesi gereken haşhaş tazminatlarıyla ilgili olarak çıkmıştır. Darbe haberinin kendisine ulaştırılmasından hemen sonra Afyon’dan Ankara’ya dönme kararı alır. Öte yandan Dışişleri Bakan Vekili Hasan Işık da Dışişleri Bakanlığı’nda Genelkurmay Başkanlığı’ndan Korgeneral Recai Ergin, Özel Harp Dairesi Başkanı Tuğgeneral Kemal Yamak’ın da katıldığı bir toplantı yapar. 27 Aynı gün Yunanistan, Türkiye tarafından resmen uyarılır ve ültimatom verilir. Hemen
26 KTMA, Nikos Sampson’un Anıları, (KTFD Enformasyon Dairesi tarafından 1981 yılında Türkçeye çevrilmiştir.) 27 Ercüment Yavuzalp, a. g. e., s. 159. Yüklə 6,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|