72
72
aylık askerlik süresinin kısaltılarak 12 ay olmasını talep ederek “Ben Yunanistan’ın
Kıbrıs’a atanmış bir valisi değilim. Şu anda Kıbrıs’ın değil tüm Elenlerin de yegâne
meşru lideriyim. Bana buna göre muamele ediniz.” der. Bu tepkisinin karşılığı olarak
Makarios, söz konusu 650 Yunan subayının geri alınmasını da sağlar. Kıbrıs’ta
Makarios ile Yunan Cuntası arasında bu gerginlik yaşanırken Rum Milli Muhafız
Ordusu bünyesinde yaklaşık 10.000 civarında asker bulunmaktadır. Bu askerî gücün
35 kişilik bir kısmı havacı personel olup radar istasyonlarında görev yapmaktadırlar.
150 deniz subayı ve askeri ise “Leventsi” isimli karakol gemisi ile 5 hücumbotta
görev yapmaktadırlar. Makarios’a bağlı Epikouriki Taktik Yardımcı İhtiyat
Kuvveti’nde ise 4.000 personel bulunmaktadır. Bu askerî kuvvetin elinde Kaleşnikof
olarak bilinen AK–47 silahlar, Çekoslovak tanksavar silahları ve gümrükten
“soğutma sistemli kamyon” olarak geçirilen kaçak 4 adet İngiliz tankı
bulunmaktadır.
13
1- Yunanistan’da Darbe Hazırlıklarının Başlatılması
Bu olayın hemen ardından 5 Temmuz 1974 günü ise AKEL Komünist
Partisi’nin resmi yayın organı olan Haravgi, 20 Temmuz 1974 tarihinden evvel
Yunan subayların Kıbrıs’ta bir darbe girişiminde bulunacaklarını, Türkiye ve
İngiltere’nin bu de facto duruma garantör devlet sıfatıyla müdahale etmelerini
önleyebilmek amacıyla da uluslararası kamuoyuna durumu tamamıyla bir iç mesele
olarak yansıtacaklarını iddia eder. Öte yandan özellikle Rusya’nın büyük desteğini
arkasına alan Makarios’un Yunan cunta hükümetine rest çekmesi ve uzlaşmaz bir
tutum içinde davranması Cunta hükümetini de iyice köşeye sıkıştırır. Bu dönem
adada darbe olacağı yönündeki söylentilerin iyiden iyiye arttığı bir dönem olur. Bu
arada Makarios, mektubun cevabını ve Yunanistan’ın nasıl bir tepki vereceğini
beklemekle beraber bir taraftan da kendisine bağlı adamları vasıtasıyla sürgündeki
Yunan Kralı ve Karamanlis ile de irtibata geçmek suretiyle sürgündeki meşru Yunan
13
Pierre Oberling, a. g. e., s. 157.
73
73
hükümetini Kıbrıs’ta kurma hazırlıklarına başlar. Bu dönemde Makarios’un en
yakınındaki kimse ise baş danışmanı gibi görev yapan Rusya’nın Lefkoşa
Büyükelçisidir ve Rus hükümeti de Kıbrıs’ın bağımsızlığı ile Makarios’un can
güvenliği konusunda devamlı olarak Yunanistan’ı uyarmaktadır. Öte yandan, Rusya
hükümeti, Makarios’a teminat vererek Süveyş Kanalı’nı temizleyen Özel Görev
Kuvveti’nden 1.500 kişilik bir askerî güç ile temizleme çalışmalarında kullanılan
helikopterlerden bazılarını da “Geçici barınak temini karşılığında ödenek” maskesi
altında adaya getirir. Böylece Türkiye’nin adaya yapacağı muhtemel bir harekâtın da
önlenmesi amaçlanır. Makarios’un 20 Temmuz 1974 gününe kadar mühlet vermek
suretiyle General Gizikis’e gönderdiği mektupla ilgili olarak Türkiye’de de gerekli
hazırlıklar Başbakan Bülent Ecevit’in de açıkladığı üzere hükümet nezdinde
yapılmaktadır.
14
Aynı dönemde Türkiye’de yapılan hazırlıklar sadece siyasi kanatta değil, askeri
alanda da görülmektedir. Gerek Yunanistan’da yaşanan gelişmeler, gerekse adada
Makarios’un gerginliği tırmandırıcı beyanatları sadece Yunanistan’la Makarios
arasındaki sürtüşme olarak kalmaz özellikle Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik
tehditkâr yaklaşımı ve toprak bütünlüğüne yönelik davranışları çok yakından takip
edilmektedir. Özellikle kıta sahanlığı konusunda Yunanistan’ın zaman zaman ısıtıp
ortaya koyduğu tartışmalara bağlı olarak muhtemel bir çatışmanın yaşanabileceği
ihtimaline dayanılarak başta Hava Kuvvetleri Komutanlığı olmak üzere Türk Silahlı
Kuvvetleri gerekli tedbirleri alma konusunda bir dizi tedbir alır. Konuyla ilgili olarak
özellikle 6. Kolordu Komutanlığı tarafından muharebe, atış, istihbarat, eğitim, atış,
bakım, ikaz sistemleri ve harekât planları başta olmak üzere bir dizi askeri ve hassas
konuda eksiklerin ve aksaklıkların tespit edilmesi, bunların tamamlanması ve olası bir
çatışmaya hazır olunması konusunda girişimlerde bulunulur.
Öte yandan bu arada bir iddiaya göre ise aynı dönem içerisinde Yunanistan’da
işbaşında bulunan Cunta, Ege’de Türkiye ile adada ise Makarios ile karşı karşıyadır
ve Ege ile ilgili kıta sahanlığı ve karasuları gibi gittikçe alevlenen sorunlar nedeniyle
14
Mehmet Ali Birand, 30 Sıcak Gün, İstanbul, Eylül 1975, s. 22.
74
74
Türkiye ile restleşmeyi göz alamayan Yunanistan Cuntası adada Makarios idaresini
alaşağı etmenin yollarını aramaktadır.
15
Öte yandan 1960 anlaşmasıyla ortaya çıkan
bir ülke değil, gerçek manada ‘özgür’
16
ve Enosis’e bağlı bir Kıbrıs’tan yana olan
Makarios, kendisine yardımcı olacağını düşündüğü en büyük güvencesi bizzat
Yunanistan tarafından aldatılır.1967 yılında Yunanistan’da gerçekleştirilen darbeye
kadar Yunanistan’ı en büyük dost ve müttefik olarak gören Makarios bu tarihten
sonra karşısında bir “düşman” bulur.
17
2- Nikos Sampson’un Darbe Yapması ve Makarios’un Devrilmesi
Öte yandan, Yunanistan darbeyi organize etmek üzere 14 Temmuz 1974
tarihinde Tuğgeneral Mihail Georgitsiz komutasında bir grup subayı Lefkoşa’ya
gönderir.
18
Makarios’un milis ve polis teşkilatında aldığı tedbirler üzerine darbenin
gündüz yapılması kararlaştırılır ve Afrodit-3 Harekâtı, 15 Temmuz 1974 saat
08.00’de “Makarios Hastaneye Girdi.“ mesajıyla başlatılır.
19
Aynı gün sabah saat
08.00’den itibaren başta Lefkoşa’nın Rum kesiminde olmak üzere EOKA-B ile
Yunan Kuvvetleri Alayı’nın başlattığı müşterek harekâtla polis karakollarına,
piskoposluğa saldırıya geçildiği, yollarda barikatlar kurulmak suretiyle Lefkoşa’ya
giriş ve çıkışların engellendiği duyurulur. Ancak darbenin başlangıcında Yunan
Alayı’nın fiili olarak darbeye girmesi havaalanıyla Lefkoşa’nın giriş çıkışlarını
kontrol etmesi şeklinde gerçekleşir. Aynı gün içerisinde Rum Milli Muhafız Ordusu
tarafından adanın her köşesinde özellikle Makarios yanlısı olarak bilinen devlet
daireleri ve karargâhlar işgal edilir. Yapılan duyuruda ise Makarios’un öldürüldüğü
ve Kıbrıs Elen Cumhuriyeti’nin kurularak Cumhurbaşkanlığına da Mahi gazetesinin
sahibi olan ve kimilerine göre “Kıbrıs Cumhurbaşkanı olmaya mecbur edilen ve
15
Ercüment Yavuzalp, a. g. e., s. 157.
16
PN Vanezis, a.g.e., s.
17
Papandreu’dan aktaran PN Vanezis, a. g. e., s. 48.
18
Pierre Oberling, Kıbrıs Faciası, Ankara, 1990, s. 16.
19
EOKA’nın 1955 yılında faaliyete geçmesiyle beraber EOKA üyesi olan, daha sonra da EOKA-
B’de 6-7 kişilik bir hücrenin şefi olan bir Rum’dan aktaran Lina S. Solomonidou, Kıbrıs Günlüğü,
Ankara, 1987, s. 18.
Dostları ilə paylaş: |