Klient server

Mijoz-server texnologiyasining afzalliklari
1. Aksariyat hollarda hisoblash tizimini tarmoqdagi bir necha mustaqil kompyuterlar o'rtasida taqsimlashga imkon beradi.
Bu hisoblash tizimiga texnik xizmat ko'rsatishni soddalashtiradi. Xususan, serverni almashtirish, ta'mirlash, modernizatsiya qilish yoki ko'chirish mijozlarga ta'sir qilmaydi.
2. Barcha ma'lumotlar serverda saqlanadi, odatda, aksariyat mijozlarga qaraganda ancha yaxshi himoyalangan. Serverda faqat kirish huquqiga ega mijozlarga ma'lumotlarga kirishga ruxsat berish uchun avtorizatsiya boshqaruvini ta'minlash osonroq.
3. Turli xil mijozlarni birlashtirishga imkon beradi. Turli xil apparat platformalari, operatsion tizimlari va boshqalar bo'lgan mijozlar ko'pincha bitta serverning resurslaridan foydalanishlari mumkin.
Ajratilgan server bilan tarmoq: Ajratilgan serverga ega tarmoq (Client/Server tarmog'i) bu tarmoq qurilmalari markazlashtirilgan va bir yoki bir nechta serverlar tomonidan boshqariladigan mahalliy tarmoq (LAN). Shaxsiy ish stantsiyalari yoki mijozlar (masalan, shaxsiy kompyuterlar) tarmoq manbalariga server (lar) orqali kirishlari kerak.

2-rasm. Mijoz-server modeli
Mijoz-server texnologiyasining kamchiliklari.
Server ishlamay qolishi butun hisoblash tarmog'ini ishlamay qolishi mumkin.
Ushbu tizimning ishlashini qo'llab-quvvatlash uchun alohida tizim boshqaruvchisi kerak.
Uskunalarning yuqori narxi.
Qatlamli mijozning server arxitekturasi
Ko'p darajali mijoz-server arxitekturasi - bu bir yoki bir nechta alohida serverlarda ma'lumotlarni qayta ishlash funktsiyasi bajariladigan mijoz-server arxitekturasining bir turi. Bu sizga serverlar va mijozlarning imkoniyatlaridan yanada samarali foydalanish uchun ma'lumotlarni saqlash, qayta ishlash va taqdim etish funktsiyalarini ajratish imkonini beradi.
Amaliy protokollar – ilovalarning muloqoti va ular o‘rtasidagi axborot almashinuvini ta’minlaydi. Ularning ko‘p ishlatiladigani va taniqliligi quyidagilardir:
FTAM (File Transfer Access and Management) – fayllarga bog‘lanish OSI protokoli;
X.400 – elektron pochtalarni halqaro almashish uchun CCITT protokoli; (3-rasm)
X.500 – bir necha tizimda fayl va katalog xizmati CCITT protokoli;

3-rasm. File Transfer Access and Management
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – electron pochta almashinuvi uchun Internet global tarmoq pro-tokoli;
FTP (File Transfer Protocol) – fayllar uzatish uchun Internet global tarmoq protokoli;
SNMP (Simple Network Management Protocol) – tarmoq monitoringi, tarmoq qismlarini nazorat va ularni boshqarish protokoli;
Telnet – Internet global tarmoq protokoli, u uzoqdagi xostlarni qayd qilish va ularda axborotga ishlov berish vazifasini bajaradi;
TCP/IP: TCP/IP protokol steklari (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) bugungi kunda eng ko‘p tarqalgan va fundamentaldir. U har qanday o‘lchamdagi mahalliy tarmoq larda ishlaydi. Undan tashqari protokollardan Internet global tarmog‘ida ishlash imkonini beruvchi yagona protokoldir.TCP/IP protokollar stekiga turli bosqichlarda ishlovchi ko‘p protokollar kiradi, lekin o‘z nomini u ikkita TCP va IP protokollar nomidan olgan.TCP (Transmission Control Protocol) – transport protokoli, TCP/IP protokollar stekidan foydalanib tarmoqda axborotlarni uzatishni boshqarish uchun xizmat qiladi. (4-rasm)
IP (Internet Protocol) – tarmoq bosqich protokoli, turli tarmoqdan iborat bo‘lgan tarmoqlarda axborotlarni yetkazish uchun transport protokollarining biridan foydalanadi, masalan TCP yoki UDP.
TCP/IP stekning quyi bosqichi axborot uzatishning standart protokollaridan foydalangani uchun uni har qanday tarmoq texnologiyasi qullanganda va har qanday operatsion tizimli kompyuterlarda ishlatish mumkin bo‘ladi.

4-rasm. TCP/IP protokol steklari (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)
Azaldan TCP/IP protokoli global tarmoqlarda foydalanish uchun loyihalashtirilgan, aynan shuning uchun u maksimal ravishda moslashuvchandir. Xususan paketlarni qismlarga ajratish imkoni bo‘lgani uchun ham aloqa kanalining sifati e’tiborga olinmasa ham, axborot albatta o‘z manziliga yetkaziladi. IP – protokolining mavjudligi uchun ham turli segmentli tarmoqlar o‘rtasida ham axborot uzatish mumkin bo‘ladi.
TCP/IP – protokolining kamchiligi shundan iboratki, tarmoqda ma’murlashtirish murakkablashadi.


Xulosa
Client-server texnologiyalari butun dunyo bo‘ylab biznes tashkilotlari uchun hisoblash va dasturiy ta’minot arxitekturasi hisoblanadi. Texnik so‘zlar bilan aytganda, mijoz-server tizimi dasturni foydalanuvchi uchun qulaylik yaratadi va foydali ish koeffisientini oshirishga yordam beradi.
Ushbu amaliy ishda client-server arxitekturasining turli jihatlarini o’rgandim. Biz nafaqat soha mutaxassisi va dasturchi sifatida balki foydalanuvchi etikasiga binoan xavfsizlik masalalari tufayli ham client-server arxitekturasi haqida yetarli bilimlarga ega bo‘lishimiz lozim.
Client-server texnologiyasi –bu ishlar yoki tarmoqdan foydalanish serverlar deb ataladigan xizmat ko'rsatuvchi provayderlar va clientlar deb ataladigan xizmat ko'rsatuvchi, mijozlar o'rtasida taqsimlanadigan hisoblash yoki tarmoq arxitekturasi. Aslida, client va server dasturiy ta'minotdir. Odatda, bu dasturlar turli xil kompyuterlarda joylashgan bo'lib, tarmoq protokollari yordamida kompyuter tarmog'i orqali bir-biri bilan o'zaro aloqa qiladi, lekin ular bir xil mashinada ham joylashishi mumkin. Server dasturlari mijoz dasturlaridan so'rovlarni kutadi va ularni berilgan so’rov asosida o'z resurslari bilan ta'minlaydi:

• 
  ma'lumotlar (masalan, HTTP, FTP, BitTorrent orqali fayllarni yuklab olish, media oqimlari yoki ma'lumotlar bazalari bilan ishlash);
  
• 
  xizmat funktsiyalari (masalan, elektron pochta bilan ishlash va boshqa xabar almashish tizimlari orqali muloqot qilish yoki World Wide Web-da veb-sahifalarni ko'rish).
  

Ko’p darajali tizimlarning afzalliklari:

• 
  interfeys komponentlarini ajratish, biznes qoidalari va ma’lumotlarni saqlash;
  
• 
  aqlli mijozlardan foydalanish imkoniyati;
  
• 
  xizmatlardan foydalanish qobiliyati.
  

Biroq, bunday tizimlarda to‘xtash vaqti ishlov berish bosqichlari soniga va tugunlarning bir-biridan uzoqligiga to‘g‘ri proporsionaldir va odatda uch qavatli arxitekturadan yuqori bo‘ladi. Bitta server dasturi ko'plab mijoz dasturlarining so'rovlarini bajarishi mumkinligi sababli, u odatda boshqa server dasturlari bilan birga maxsus ajratilgan kompyuterga joylashtiriladi, shuning uchun bu mashinaning ishlash tezligi yuqori bo'lishi kerak. Bunday mashinaning tarmoqdagi alohida o'rni, uning apparat va dasturiy ta'minotining o'ziga xos xususiyatlari tufayli uni server deb ham atashadi va mijoz dasturlarini boshqaradigan mashinalar mos ravishda mijoz deb nomlanadi.
Client-server arxitekturasi odatda uchta sinfga bo'linadi: bir, ikki va uch darajali. Biroq, IT hamjamiyatida bunday bo'linish masalasida to'liq kelishuv mavjud deb aytish mumkin emas. Ko'p odamlar bir darajali arxitekturani ikki darajali va aksincha deb atashadi va bu fikrni ikki va uch darajali arxitektura o'rtasidagi munosabatlar haqida aytishimiz ham mumkin.