Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
145 Bir neçə dəqiqədən sonra biz artıq çatmışdıq. Qırğız milli xörəkləri ilə dolu olan nəhəng masa arxasında Corc Soros oturanlar- la söhbət edirdi. Əsgər Akayev qonağı bizimlə tanış etdi. - Ağıllı, sağlam düşüncəli insanlarla tanış olmaq və mümkün olsa onlarla yaxın ünsiyyət qura bilmək – mənim əsas məqsədlərim- dən biridir, - gülümsəyərək Soros dedi. Mənim düşüncə tərzim sovet sisteminin tərbiyəsi əsasında for- malaşıb, buna görə də təmiz zəhmət və ya istadad vasitəsilə qazanılan pullardan savayı bütün başqa yollarla əldə edilən var-dövləti mən əyri yola düşməyin və fırıldağın nəticəsi hesab etmişəm. Amma, indi də deyə bilmərəm ki, bu dünyagörüşümdə köklü dəyişikliklər baş verib. Xaricdə var-dövlətin yaranmasında bir ardıcıllıq var. Babanın və ya atanın, nənənin və ya ananın qazandıqları nəsildən nəslə keçir. Onların varisləri də bu işi davam etdirib, ağıl, fərasət və işgüzarlıqları sayəsində (təbii ki, hiylə və məkr də olur) inkişaf etdirirlər. Bizim pulluların varlanması isə tam başqa müstəvidə baş verir. Sovet İtti- faqı dövründə Qazaxıstanda böyük sərvətə sahib insan ola bilməz- di. Bu mümkün deyildi. Suverenlik elan olunduqdan sonra isə ilk növbədə hakimiyyətin yüksək eşelonunda olanların oğuları, qızları, kürəkənləri, qardaşları, qudaları və başqa qohumları dövlət əm- lakının üzərinə şığıdılar. Zavodlar, fabriklər, univermaqlar, bazarlar, mağazalar, qəsdən müfl isləşmə səviyyəsinə gətirilən müəssisələr, mədəniyyət sarayları, uşaq baxçaları, hətta xəstəxanalar tez bir za- manda onların mülkiyyətinə çevrildi. Hakimiyyətin orta və aşağı pillələrindəki şəxslər də onlardan geri qalmamağa çalışırdı. Bu gün deyiləndə ki, milyon, yüz milyon yox, milyardlarla dol- lar dəyərində dövlət əmlakı talan edilir, oğurlanır, heç kimin vecinə də olmayacaq. Çünki, hamı buna öyrəşıb. Mətbuatda külli miqdarda sərvətin bu və ya digər şəxsin əlinə necə keçməsi, hərəsi bir ölkəni saxlamaq imkanına malik bəzi dövlətli qazaxların necə əndazədən çıxmaları barədə dəfələrlə ətrafl ı yazılar çap olunub. Onlardan bəziləri özünün və ya arvadının ad günü şənliyinə uzaq və ya yaxın 146 xaricdən məşhur müğənniləri çağıraraq onların hərəsinə 500 mindən 2 milyon dollara kimi qonorar verir. Hesab edilir ki, “azadlıqdır”, “kim nə istəyir, onu da edir” və pulu hara xərcləmək onun öz işidir. Mən isə hər dəfə bir faktı xatırlayanda əsəbimdən coşuram. Uzun illər boyu, qazax dilinin dövlət dili kimi inkişaf etdiriməsi hüququnu qazanan gündən, hər il bizim dövlətimiz bu məqsədlər üçün 60 mi- lyon tengə ayırırdı. Əgər bu pulu dollara çevirsək 500 min dollar alınar. Bizim varlılar isə öz ad günlərinə, bütün axşam boyu cəmi bir-iki mahnı oxuyan xarici müğənnilərə elə bu qədər pul verirlər. Bu faktı nəzərə alanda görürük ki, bizim ölkəmizdə qazax millətinin, onun dilinin, milli maraqlarının qorunması ilə bağlı vəziyyət necə gülüncdür... Qayıdaq Sorosla görüşə. Masa ləziz yeməklərlə dolu idi. Amma, Soros əlini də süfrəyə uzatmadı. Yalnız hərdən kiçik qurtumlarla mineral su içirdi. Burda mənim ağlıma bir fi kir gəldi: “İnsan təbiəti necə də maraqlıdır. Sən adi adamlardan min dəfə, milyon dəfə, lap elə milyard dəfə varlı ola bilərsən. Amma, qidaya olan tələbatlar demək olar ki, eynidir. Sən nə qədər qarınqulu olsan da, gündə bir-iki kiloqramdan çox ət, bir-iki kömbədən çox çörək, iki-üç kiloqramdan artıq meyvə-tərəvəz yeyə bilməzsən. Alimlər bunu hesablayıb belə qənaətə gəliblər ki, insan ömrü boyu 50 ton qida qəbul edir və 42 min ton su və ya başqa içki içir. Soros isə bu dəqiqə qarşısındakı qidanın onda birinə, heç iyirmidə birinə də ehtiyac duymur. Təbiətin varlıya da, kasıba da verdiyi mədə böyüklüyünə və tutumuna görə eynidir. Amma, bəzən qarın doysa da, gözlər doymur – bu insan təbiətinin əsas zəifl iyidir. Belə bir əfsanə var ki, dünyanın yarısını zəbt etmiş Makedoniyalı İskəndər həyatın faniliyini başa düşərək, öləndən sonra onu çiyin- lərində aparacaq silahdaşlarına tapşırır ki, basdırmağa apararkən onun əllərini açıq qoysunlar. Bununla o, hamıya göstərmək istəyirdi ki, dünyanın yarısını tutsa da, misilsiz var-dövlətə sahib olsa da, özü ilə qəbirə heç nə apara bilmir: ac gözləri yalnız soyuq qara torpaq doydura bilər. 147 Alimlərin dediyinə görə qızıl, gümüş, mis, qurğuşun, qalay, dəmir və civə - yəni sərvət dəryasının əsas elementləri bəşəriyyətə bizim eradan əvvəl birinci əsrdə bəlli olub. O vaxtdan bu sərvətlər uğrunda mübarizə gedir. Nahaq deyilməyib ki, “Alver olan yerdə düzlük olmaz”. Bütün varlı adamların demək olar ki, hamısı tamahın və acgözlüyün qurbanı olur. Sorosun topladığı var-dövlət onun bütün nəslinin korluq çəkmədən yaşaması üçün əsrlər boyu bəs edərdi. Amma, yenə də onlar bununla qane olmurlar. Təbiətdə göz oxşayan güllər çoxdur. Çox qəribədir ki, bu güllərin 90 faizinin heç bir ətri yoxdur. İnsan təbiətində də çatışma- zlıqlar az deyil. Bunlardan biri aza qane ola bilməməkdir. Və bəşəri- yyətin ən böyük bəlası da budur. Qazaxların bir atalar misalı insanın bu qüsurunu çox gözəl xarakterizə edir: “Kasıb varlı olaq istəyir, varlı - allah”. Çox az adam cahillər həyatının bu burulğanından kə- narda qala bilir... Sorosa ilk sualı Aytmatov verdi: - Yadımda deyil neçənci ildə, Gürcüstan alimləri insan qanının tərkibində qızıl tapmışdılar. Əgər bu qızılı əldə etmək üçün vasitə tapılsa, yəqin insanların həyatı üçün birbaşa təhlükə yaranmış olar. Bunu ona görə deyirəm ki, bu gün bəzi adamlar qazanc naminə heç nəyin qarşısında durmur. Sadə insandan milyard dəfə varlı olmaq, qarşında heç bir səddin olmaması – bu mənəviyyatsızlıq deyilmi? - Nə deyirlər, desinlər, bəşəriyyət hələki bu sonsuz rəqabətin qarşısını almaq gücündə deyil, - Soros qısa cavab verdi. Mən 94 il yaşamış ingilis şair Uolter Meyin ingilis dilinə tərcümə etdiyi “Sivilizasiyanın yanlışlığı” və “Cəzalandıran yadd- aşın kosmoformulu” (Çingizxanın özü ilə apardığı sirr) romanlarımı Sorosa hədiyyə olaraq təqdim edəndə soruşdum: - Mənim sualım da Çingiz Torekuloviçin sualı ilə üst-üstə düşür. Çarlz Dikkens deyirdi ki, “Çox yemək mədəyə ziyan vur- duğu kimi, çox rahat, şirin həyat da insanın mənəviyyatını dağıdır”. Necə bilirsiniz, yaxın illərdə acgözlük, hərisliklə bağlı insanların dünyagörüşündə dəyişiklik olacaqmı? Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|