Kurikulum 2013- №3 Kur qxd

46
Kurikulum. 2013. №3
Lalәzar Cәfәrova, Sәbinә Rәhimova
Jafarova L., Rahimova S.
Quality Management in Preschool Education
The article studies the issues of quality of preschool education, the management of
preschool education, it is offered to increase the rationality of work of kindergartens. 
Джафарова Л., Рагимова С.
Управление качеством образования в дошкольных учреждениях
В статье исследуются вопросы качества дошкольного образования, его управле-
ние, предлагается повышение рациональности работы учреждений дошкольного об -
разования. 
Me to dik işin idarәedilmәsinin әsas mәqsәdi
op ti mal nәticәlәrә nail olmaq üçün güc, va -
sitә, vaxt vә kadr resurslarından sәmәrәli vә
planauyğun istifadә edilmәsidir. Belә tәş 
kil
olun muş fәaliyyәt tәlim-tәrbiyә vәzifәlәrinin
rea 
lizә olunmasında sistemliyi, varisliyi tә 
-
min etmәyә, iş prosesindә tәkrar lar dan qaç -
ma ğa, kollektivin işinin keyfiyyәtli tәhlilinә
vә müәssisәnin sonrakı fәaliyyәtinin istiqa 
-
mә ti  vә  perspektivini  müәyyәnlәş dir mә yә
im kan  verir.
ƏDƏBİYYAT
1. Cәfәrova L.K. Uşaq bağçası müdirinin
stolüstü kitabı. B.: Apostrof, 2011, 266 s.
2. Силаева О.А., Брехова Т.Б. Управ ле ние
качеством образования: методологические
аспекты. // Управление инновационно – инве-
стиционными процессами, Орел, ГТУ, 2002,
Ч. ЫЫ., 325 стр. 

---

47
Kurikulum. 2013. №3
«MƏN» KONSEPSİYASI PROBLEMİ VƏ YENİYETMƏLƏRDƏ
ÖZÜNÜQİYMƏTLƏNDİRMƏNİN TƏZAHÜR XÜSUSİYYƏTLƏRİ
RƏNA QASIMOVA
Azәrbaycan Dövlәt Pedaqoji Universitetinin 
«Ümumi psixologiya» kafedrasının müәllimi
[e-mail]
Mәqalәdә «Mәn» konsepsiyası probleminә toxunulmuş vә yeniyetmәlәrdә özünü qiy -
mәt lәndirmәnin tәzahür xüsusiyyәtlәri öz әksini tapmışdır.
«Mәn» konsepsiyası problemi çox mü 
-
hüm fәlsәfi vә psixoloji problemlәr sırasına
daxil olub, müxtәlif mәsәlәlәrin öyrәnilmәsi
ilә bağlıdır. Psixoloji әdәbiyyatda «Mәn»
kon sepsiyası probleminә hәsr olunmuş tәd qi -
qat 
larda müәlliflәr «Mәnlik şüuru», «Mәn
ob razı» anlayışlarından istifadә edirlәr.
İnsanın daxili alәmi, mәnlik şüuru mü tә -
xәs 
sislәri hәmişә düşündürmüşdür. Fәr 
din
Mәn-i sosial vә psixi bir hadisәdir [1]. Mәnlik
şüuru insanın özünü şәxsiyyәt kimi tanıması
vә dәrk etmәsi prosesidir. Mәnlik şüuru
insanın özünün tәlәbat vә qabiliyyәtlә rinә, fi -
kir vә hissәlәrinә, davranış vә fәaliyyәt mo -
tiv lәrinә şüurlu münasibәtidir. Onun әsas әla -
mәtlәri insanın özünü bütün әtraf alәmdәn,
«Mәn»ini «qeyri-mәn»dәn ayırması, özünün
fi 
ziki, psixi vә mәnәvi keyfiyyәtlәrini qiy 
-
mәt lәndir mәsi vә dәrk etmәsi, psixi hәya tının
bütün cәhәtlәrinә şüurlu münasibәt bәs 
lә 
-
mәsidir.
Şәkil 1-dә «Mәn» konsepsiyası 
nın sxe 
-
ma  tik tәsviri verilmişdir [2].
Burada müәllif «Mәn» konsepsiyasının,
fәrdi özünüdәrkin mümkün sәrhәddini gös 
-
tәr 
mә 
yә çalışır. Bu onunla әlaqәdardır ki,
insan bir tәrәfdәn şüura malikdir, digәr
tәrәfdәn isә özünü gerçәkliyin bir elementi
kimi dәrk edir. Bunlardan biri xalis tәcrübә
(mәn-dәrkedәn), digәri isә bu tәcrübәnin
mәzmunudur (mәn-obyekti kimi).
Sxemin hәrtәrәfli tәhlilindәn görünür ki,
R.Bernsin tәqdim etdiyi yönәliş elementlәri
üçbucağı, keçmiş sovet psixoloqlarının әsәr -
lә 
rin 
dә «mәnlik şüuru» anlamı vasitәsilә
müstәqil struktur tәşkil edir. Xatırladaq ki,
mәnlik şüurunun strukturunda üç element: 
a)
«Mәn»-obraz; 
b)
özünüqiymәtlәndirmә; 
c)
potensial davranış reaksiyaları olduğu
iddia edilir [2].
Mәlumdur ki, özünüdәrketmәnin mәrkәzi
elementini onun nüvәsini «Mәn» tәşkil edir.
«Mәn» anlayışı ilk dәfә psixologiyada U.Ceyms
tәrәfindәn formulә edilmişdir [3].
U.Ceyms qlobal «Mәn»i dәrkedәn (I) vә
«Mәn obyekt»dәn (Me) ibarәt olduğunu gös -
tәrmişdir. Müәllifin fikrincә, bu iki ele mentin
diferensasiyası әslindә qeyri-mümkündür.
Çün ki birinci halda (I) insanın şüura malik
olduğunu göstәrir, ikinci halda isә (Me)
özünü varlığın bir elementi kimi dәrketmәsini
ön plana çәkir.
İnsanı bir şәxsiyyәt kimi xarakterizә
etmәk üçün psixoloji avtoportret mühüm
әhәmiyyәtә malikdir. Psixoloji avtoportret
«Mәn» – obraz kimi formalaşır, insanın başqa
insanlarla qarşılıqlı münasibәtlәrini şәrtlәndi -
rәn özünәmәxsus konsepsiya kimi meydana
çıxır [4].
«Mәn»-obraz struktur baxımından mü rәk -
 kәb  psixoloji  fenomendir.  Onun  strukt u run da
müxtәlif «Mәn»-obrazları: «Real Mәn»i, «So -
sial Mәn» vә «İdeal Mәn»i ayırd edirlәr.
«Real Mәn» insanın indiki anda özünü ne -
 cә tәsәvvür etmәsi, «İdeal Mәn» insanın özü  nü
necә görmәk istәmәsi, «Sosial Mәn»  in sanın
özünә başqalarının gözüylә baxması dır.

---

48
Kurikulum. 2013. №3
Rәna Qasımova
İnsanın özü haqqındakı tәsәvvürlәrinin
formalaşması özünüqiymәtlәndirmә ilә bağlı -
dır. İnsan özünün qabiliyyәtlәrini, mәnәvi
key fiyyәtlәrini, әmәllәrini, öz imkan vә pers -
pektivlәrini, özünün qarşılıqlı münasibәt lә ri -
ni, qrup vә kollektivdә, başqa adamlar içә ri -
sindә tutduğu yeri qiymәtlәndirir. Müәy yәn
hә yati situasiyalarda, xüsusilә ailәdә vә kol -
lek tivdә mәsuliyyәtli addım atıldıqda, konf -
likt şәraiti yarandıqda özünüqiymәtlәn dir mә
xü su silә mühüm әhәmiyyәt kәsb edir. Özü -
nüqiymәtlәndirmә mürәkkәb proses kimi
özü nümüşahidә vә özünütәhlil yolu ilә for -
ma laşır.
Psixoloji tәdqiqatlar özünü qiymәtlәndir -
mә nin üç sәviyyәsini müәyyәnlәşdirir: adek -
vat özünüqiymәtlәndirmә ayrı-ayrı keyfiyyәt -
lәri 
nin әsasәn düzgün qiymәtlәndirilmәsi;
qey  ri-adekvat  yuxarı  özünüqiymәtlәndir mә
bu keyfiyyәtlәrin olduğundan yüksәk qiymәt -
lәn dirilmәsi;  qeyri-adekvat  aşağı  özü nü qiy -
mәt lәndir mә ayrı-ayrı keyfiyyәtlәrin layiq
«Mәn» konsepsiyası
«Mәn» konsepsiyası özünәyönәlişliyin mәcmusu kimi
«Mәn» – obyekt 
(mәzmun)
Aspektlәr:
Quraşdırma
elementlәri:
Modallıq:
Davranış tәrzi
«Real Mәn»
fiziki
sosial
emosional
emosional
emosional
әqli
fiziki
sosial
әqli
fiziki
sosial
әqli
«İdeal Mәn»
«Sosial Mәn»
«Mәn» –
dәrkedәn (proses)
Fasilәsiz 
qarşılıqlı әlaqә
Özünüqiy -
mәtlәndirmә
«Mәn» obrazı
Şәkil 1. «Mәn» konsepsiyasının quruluşu

---