Kurikulum 2013- №3 Kur qxd



Yüklə 5,91 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə29/67
tarix07.01.2018
ölçüsü5,91 Kb.
#19874
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   67

59
Kurikulum. 2013. №3
Müasir dәrs: o necә olmalıdır?
Иnкишafetdиrиcи tяlяblяr дедикдя aшaьыda -
кы lar нязярдя тутулур: шagиrdlяrdя mцsbяt tя -
lиm-tяrbиyя motиvlяrи, maraq la rы , yaradыcы tя -
шяbbцsкarlыг vя fяallыг иnкишaf et dиrилмялидир;
шagиrdlяrиn иnкишaf sяvиyyяsи vя psиxolojи  xц -
su sиy yяt lя rи   юyrяnилмяли,  onlarыn  «yaxыn  иnки-
шaf zonasы» layиhяlяшdиrилмялидир; tяdrиs mяш -
ьяlяlяrи «qabaqlama» sяvиyyяsиndя кeчирил-
мяли,  иnкишafda yenи кeyfиyyяt dяyишикlik lяrи -
nиn baшlanmasы stиmullaшdыrылмалыдыр; шagиrd-
lяrиn иntelleкtual, emosиonal, sosиal иnкишafыn-
da «sыч rayышlarы» proqnozlaшdыrmaq vя baш ve -
rя 
cяк dяyишикlикlяrи nяzяrя almaqla tяdrиs
mяшьяlяlяrи yenиdяn qurулмалыдыр. 
– Чoxsaylы dяrs tиplяrи ичяrиsиndя hamыsы
цчцn цmumи  olan яlamяtи цzя чыxarmaqdan
юtrц onlarы tяsnиf etmяк la zыmdыr. Bu, olduqca
mцrяккяb problemdиr. Чцnки tяd rиs mяшьяlя -
lя rи nиn hяr bиrиnиn юz mяqsяdи vя vяzиfяlяrи
ol 
du 
ьundan, onlarda eynи materиal юyrяdиl-
mяdиyиndяn, mцxtяlиf texnologиya vя metodи -
кa lar tяtbиq olunduьundan dяrslяrи qruplaш -
dыr 
maq, цmumи яla 
mяtи mцяyyяnlяшdиrmяк
чяtиndиr. Mяhz buna gюrя dя mцtяxяssиslяr
dяrslяrи tяsnиf etmяyя mцxtяlиf mюvqelяrdяn
yanaшыrlar. Tяdrиs mяшьяlяlяrи mцxtяlиf tиplя -
rя ayrыlan zaman dяr s lя rиn яlamяtlяrи яsas ки -
mи gюtцrцlцr. Hazыrda mяlum olan tяsnиfat la -
rыn sayы onlarladыr.
Hazыrda мяктябляримиздя daha чox иstи-
fadя olunan dяrs tиplяrи aшaьыdaкыlardыr:
кombиnяedиlmиш (qarышыq) dяrs;  yenи bиlикlяrи
юyrяnmя dяrsи; yenи bacarыqlarы formalaшdыr -
ma dяrsи; юyrяnиlяn materиalы цmumиlяшdиrmя
vя sиstemlяшdиrmя dяrsи; bиlик, bacarыqlara
nяzarяt vя кorreкsиya dяrsи; bиlик, bacarыqla -
rыn praкtики olaraq tяtbиqи dяrsи. 
Щяр бир дярс типинин цстцнлцкляри иля бяра-
бяр нюгсанлары да вардыр. Сон иллярдя тядрисдя
гейри-стандарт дярсляря дя цстцнлцк верилир.
Бу да зярури бир мясялядир. 
Кечян ясрин 70-cи иllяrиnин ortalarыnda
mякtяblиlяrиn  tяdrиs  mяш ья lя lя rиnя  maraьы -
nыn azalma 
sы киmи qorxulu meyl yarananda
mцяllиmlяr шagиrdlяrиn яqlи яmякdяn цz dюn -
dяrmяsиnиn qarшыsыnы mцxtяlиf цsullarla al ma -
ьa cяhd gюstяrdиlяr. Кцtlяvи praкtикa bu
prob 
lemя dиqqяt yetиrяrяк qeyrи-sta 
ndart
dяrs lяr tяшкиl etdи. Mяqsяd шagиrdlяrdя tяdrиs
яmяyиnя maraq oyatmaq vя o ma ra ьы saxla -
maq иdи. Qeyrи-  standart dяrslяr standart struк -
turu olmayan иmprovиzя edиlmиш tяdrиs mяш -
ьяlяlяrиdиr.  Standart  dяrs  lяr  ba rя sиn dя    peda -
qoqlarыn fикиrlяrи mцxtяlиfdиr. On la rыn bиr qиs -
 mи qeyrи-standart dяrslяrя pedaqojи fикrиn tя -
rяq qиsи,  mяк tяbиn  demoкratик lяш dи rиl mя sи  иs -
tиqa 
mяtиn 
dя dцzgцn addыm киmи baxыrlar.
Baш 
 
qa bиr qиsmи иsя як 
sи 
nя, qeyrи-standart
dяrs lяrя  pedaqojи  prиnsиplяrиn  po zul  masы
киmи baxыr, onu oxumaьы иstяmяyяn vя ya ba -
car ma yan tяnbяl шagиrdlяrиn tяzyиqи иlя mцяl -
lиm lяrиn  mяc bu rи  gerи  чя киl mя sиnиn  nяtиcяsи
hesab edиrlяr.
Яn чox yayыlmыш qeyrи-standart dяrs tиplяrи
aшaьыdaкыlardыr: ишgцzar oyun dяrslяrи; mяt buat
кonfransы dяrslяrи; yarыш dяrslя 
rи; mяs 
lяhяt
dяrslяrи; кompyuter dяrslя 
rи; qar 
шы 
lыqlы tяlиm
dяrslяrи; yaradыcыlыq dяrs lяrи; mяq bul dяrslяrи;
fantazиya dяrslяrи; oyun dяrslяrи;  hяqиqяtи tap -
ma dяrslяrи; кonsert dяrslяr; dиa 
loq dяrslяr;
rol lu oyun dяrslяrи; кonfrans dяrs lяrи; semиnar
dяrslяrи; eкsкursиya dяrs lя rи; иnteqral dяrslяr;
«мяhкяmя» dяrslяrи. Цmu  mиy yяtlя, yenи pe -
daqojи яdяbиyyatda 36-ya qяdяr qe y rи-standart
dяrs tиpи gюstяrиlиr.
Яlbяttя, qeyrи-standart dяrslяr юz mяqsя -
dи nя,  tяш ки lи nя,  кe чиrиl mя  metodикasыna  gюrя
qeyrи-adи dяrslяrdиr, on 
lar cиddи struк 
turu,
mцяy yяn иш rejиmи olan gцndяlик tяdrиs mяш -
ьяlяlяrи 
nя nиsbяtяn шagиrdlяrиn daha чox
xoшuna gяlиr. Ona gюrя dя mцяllиmlяr belя
qeyrи-standart dяr 
sdяn иstиfadя etmяlиdиrlяr.
Amma qeyrи-standart dяrs lяrи baшlыca иш for -
ma sыna чevиrmяк olmaz. Чox vaxt apardыьыna,
cиddи яqlи яmяк sяrf edиlmяdиyиnя vя yцкsяк
4


60
Kurikulum. 2013. №3
Fәrrux Rüstәmov
nяtиcя qazanыlmadыьыna gюrя onlarы sиstem
halыnda tяtbиq etmяк mяqsяdя uyьun deyиl.
– Дяrsиn struкturu dedикdя, onun daxиlи
quruluшu, ayrы-ayrы mяr hяlяlяrиnиn ardыcыllыьы
baшa dцшцlцr. Dяrsиn tиpи struкtur hиssяlяrиnиn
mюvcudluьu vя onlarыn ardыcыllыьы иlя mцяy -
yяn olu nur. Mцяllиm dяrsиn struкturunu seч -
mяк dя sяrbяstdиr. Laкиn bu seчиlяn struкtur
tяhsиl-tяrbиyяnиn yцкsяк nяtиcяlяrиnи tяmиn
etmяlиdиr. Bu ye 
nи 
lи 
yиn яhяmиyyяtиnи baшa
dцш 
mяк чяtиn deyиl. Чцnки яvvяllяr dяrsиn
formal mяrhяlяlяrиnя mцtlяq rиayяt etmяк
haq  qыnda sяrt tяlяblяr иrяlи sцrцlцrdц. Amma
nяzяr и y yя чи   vя  praкtикlяrиn  «struкtursuz»
dяr sя mцnasиbяtи bиrmяnalы deyиl. Mцяllиmя
sяrbяstlик verиlmяsи, шцbhя 
sиz, mцtяrяq 

addыmdыr. Amma «struкtursuz» dяrs шяra и tиn -
dя  шa gиrd lя rиn  иd raк  fяalиyyяtиnиn  qanunauy -
ьun luqlarыnыn pozulmasыnыn baш vermяsи bю -
yцк nюqsandыr. Bu vя ya dиgяr dяrs tиplяrиnи
vя  onlarыn  struкturunun  mяq  sяdяuyьun lu ьu -
nu  tяlиm-tяrbиyя  prosesиnиn  sя mя rя lи lиyиnя
son nяtиcяyя gюrя qиymяtlяn 
dиrmяк tякlиf
olu nur.
Мяктябляримиздя фяал дярсляр тяшкил олу-
нур ки, онун да мярщяляляри яняняви дярсдян
тамамиля фярглидир. Елми ядябиййатда фяал
дярсин гурулушу ашаьыдакы кими верилир: 
1)
мотивасийа (проблемин гойулушу, фяр-
зиййянин иряли сцрцлмяси, тядгигат суалынын
верилмяси); 
2)
тядгигатын апарылмасы (фярзийяляри йох -
ла маг вя тядгигат суалына ъаваб тапмаг цчцн
фактларын ахтарылмасы вя топланмасы); 
3)
информасийа мцбадиляси (алынмыш инфор-
масийаларын тягдим олунмасы); 
4)
информасийанын мцзакиряси вя тяшкили
(инфор 
масийанын мцзакиряси, тяснифи, ялагя-
ляндирилмяси); 
5)
нятиъяляр вя цмумиляшдирмя (цмуми-
ляшдирмя вя онун фярзиййялярля мцгайисяси,
онларын тясдиг вя йа тякзиб едилмяси щаггында
нятиъя, тядгигат суалына ъаваб); 
6)
йарадыъы тятбигетмя (йени шяраитдя тят-
бигетмя, практики мясялялярин щялли); 
7)
юзцнцгиймятляндирмя вя рефлексийа
(шях си фяалиййятин иникасы вя гиймятляндирил-
мяси). 
Фяал тялимин ясас цстцнлцйц одур ки, ша -
эирдлярдя билийя йийялянмя щявяси йарадыр,
ша эирд юз истяйиня вя фяалиййятиня ясасян йени
билик кяшф едян заман онда дярся ма 
раг
йараныр, ялдя етдийи билик узун мцддят йадда-
шындан силинмир. 
– Дярсин дцзэцн планлашдырылмасы тядрисин
сямяряли гурулмасынын ясас шяртидир. Бу за -
ман мцяллимляря мцяййян сярбястлик верил-
мялидир. Щяр бир мцяллим юзц тялим просесини
идаря етмяли, шаэирдлярин щазырлыг сявий йясиня,
потенсиал имканларына, инкишафына ясасланараг
дцзэцн диагнозлашдырма, прогнозлашдырма,
лайищяляшдирмя, информасийавермя, тяшкилет-
мя, гиймятляндир мя, нязаряtетмя вя коррек-
сийа функсийаларыны йериня йетирмялидир. Яэяр
эюстяриъи нязярдя тутулдуьундан аздырса,
эяляъякдя бу эерилийи доьуран сябяbляри ара-
дaн галдырмаг цчцн йоллар мцяййянляшдирил-
мялидир. Мцасир мцяллим шаэирдя щазыр билик
вемямяли, онун башында фикрин мейдана эял -
мясиня кюмяк эюстярмялидир. Вахтиля Сократ
пешякар мцяллимляри «фикрин мамачалары»
адландырырды.  
5
6
* * *


Yüklə 5,91 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   67




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə