L ü Ğ Ə t V ə e n s I k L o p e d I y a L a r

DÖZÜMSÜZLÜK -  HÖVSƏLƏLİK
İndi  Əziz  çox  toxtaq,  olduqca  səbirli  idi 
(Ə.Voliycv).
DÖZÜMSÜZLÜK  -   HÖVSƏLƏLİK
Dözümsüzlük  üzündən  özünü  daha  da  xar 
etmisən  (M.Talıbov);  Hövsələliyi sayəsində 
salamat qala bilmişdir (“Azərbaycan qadını”).
DHL -  ƏRLİ  Bir neçə ərli qadın otunıb, 
dul Tellinin qeybətini  edirdi ("Ulduz”).
DUMANLANMAQ -  AÇrLMAQ Fəqət 
nəfəsinə  ağır  bir  şey  tıxanmış,  gözləri 
dumanlanmışdı  (A.Şaiq);  Açıldı  arzuları; 
Gözündə çiçək-çiçək (B.Vahabzadə).
DUMANLI  -   AÇIQ  Maritsa  dumanlı 
gözlərini ona zillədi (S.Voliycv); Açıq səma, 
göy qurşağı; Biri sənsən, biri mən (B.Vahab­
zadə).
DUMANLI  -   AYDIN  Cəfər  xeyli  fikrə 
getdi,  üzü  tutuldu,  dumanlı  baxışları  uzaq­
lara dikib düşündü (M.İbrahimov); Bunların 
hamısı  molum  və aydındır (Ə. Vəliyev).
DUMDURU  -   BULANLIQ  Küçənin 
hər  iki  tərəfindən  dumduru  su  axırdı 
(Ə.Voliycv);  Baxışı bulanlıq, gözləri  yorğun 
idi (Ə.Voliycv).
DURĞUN  -   AXAR  Durğun  göl  olduğu 
yadıma  gəlmir  (A.Şaiq);  Axar  su  murdar 
olmaz (Ata.  sözü).
DURĞUN -  DAŞQIN  Şux səslərlə dolu 
isti  yuvalar;  Daşqın  çaylar,  durğun  göllər 
bizimdir (A.Şaiq).
DURĞUNLUQ -   İNKİŞAF Cəfər Cab­
barlının  vəfatından  sonra  səhnədə  və  dra­
maturgiyada  bir  durğunluq  əmələ  gəldi 
(S.Rəhman);  İnkişaf əksliklər  mübarizəsi­
dir.
DURĞUNLUQ  -   QAYNARLIQ  Hər
duruşunda,  hər  baxışında  hir durğunluq  var 
(H.Cavid);  Onun  üzündən  bir  qayııarlıq 
duyulur.
DURĞUZMAQ -  YATIRTMAQ Mən­
sur  onu  durğuzuh  aparmaq  istədisə  do, 
Sitarə  mane  olub  oturtdu  (C.Cabbarlı); 
Mədinə  uşaqlarım  yatızdırıb,  öz  işi  ilə 
məşğul  olmağa  başladı  ("Azərbaycan”).
_______ DUZLU -  ŞİT
DURMADAN  -   ARA -SIRA  Əsirdi 
durmadan  birbaşa  yellər;  Döyürdü  bağrını 
dağ-daşa sellər (S. Vurğun); Ara-sıra tünd- 
məcaz arvad da  görünürdü (M.İbrahimov).
DURMAQ -  ƏYLƏŞMƏK Durdum  ki, 
evimizə gedib bu arsızı doydurum (A.Dİvan- 
boyoğlu); Onlar əyləşdilər və Sərdarın kefini 
soruşdular (M.S.Ordubadi).
DURMAQ  -   GETM ƏK  ...Di,  burada 
niyə  durubsan,  buyur,  gedək  mənzilə 
(C.Məmmədquluzadə).
DURMAQ -  OTURMAQ Sakitcə otur­
muşuq',  Bir tərəfdə durmuşuq (İ.Tapdıq).
DURMAQ  -   UZANMAQ  Səhər  durub 
Sabunçu  məktəbinə  getməyə  hazırlaşdım 
(A.Şaiq);  Əlini  yastıq edib  uzandı  yastığına 
(S.Rüstom).
DURMAQ -  YIXILMAQ Mat-qut daya­
nıb  durdum'.  Qarşısında  şairin  (S.Rüstəm); 
Sənin  yanında  Rəsulova  dedim  ki, yıxılmı­
şam,  bumum qanayıb (C.Əmirov).
DURU -   BULANIQ  Beşinci  gün  idi  ki, 
kolxozçular  bulanıq  arx  suyunun  əvəzində 
duru şirin su içirdilər (Ə. Vəliyev).
DURULMAQ -  BULANMAQ O vaxtdan 
hoftolor,  aylar  dolandı;  Sular  gah  duruldu, 
gah da bulandı  (S.Vurğun).
DURULMAQ  -   BULAŞMAQ  Dünənki 
bork  qardan  sonra  gün  çıxmış,  hava  durul­
muşdu  (Mir Cəlal);  Bakının  havası  birdən- 
birə bulaşmışdı (M.İbrahimov).
DURULMAQ  -   POZULMAQ  Məhər­
rəmin  birdən-birə  kefi  duruldu  (M.Eynul- 
laycva); Qulam Rza adını eşidən kimi mənim 
|  kefim pozuldu (M.lbrahimov).
DURUŞ -  OTURUŞ  Vardı  bir əlçatmaz 
|  gənclik  vüqarı;  Qızın  duruşunda,  oturu- 
J 
şurula (Ə.Comil).
DURUŞ  -   YATIŞ  Baxışım,  duruşum 
dəyişdi  tamam  (Ə.Rza);  Körpənin  məsum 
yatışı,  olciyozinin  qoyuluşu,  bütün  əzası 
ildırım  qüvvəsinə  dönərək  Mərdanı  vurdu 
(Çəmənzəminli).
DUZLU  -   ŞİT  Hər  gün  burda  darvaza 
tağı ullında duzlu sudo pörtlodilmiş qarğıdalı
-14

---

DÜYÜNLÜ -  YASLI
("Abbas  vo  Gülgəz");  Ürokdon  şadam  ki. 
clo oğlunuz var (Ə.Voliycv).
DÜYÜNLÜ  -   YASLI  İndi  elimizin 
toylu-diiyünlü  günləri  başlayır  (M.Süley­
manlı);  Yaslı  golinlorin,  yaslı  qızların: 
Ahından  əridi  dağların qarı (S. Vurğun).
DÜZ  -   DOLAMA  Düz  yolla  getməyi 
özünə  ölüm  bilir.  Dolama  yollarda  maşının 
sizi  nə  qədər  atıb-tutduğunu  təsəvvür  edin 
(S.Vəliyev).
DÜZ  -   XOR  Ovçu  ovun  düz  görə;  Düz 
dolana,  düz  görə.  Mən  yara  neylədim  ki; 
Atdı  məni  göz görə (Bayatı); Xor baxarsan, 
ac  qalaısan (Ata.  sözü).
DÜZ -   KÖNDƏLƏN  Yolu  gah  düzünə, 
gah  köndələninə  getmişdim,  şəhərin  axşam 
qaynanndakı izdiham içində çox sıxcalanmış- 
dım, çox çalxalanmışdım... (Ə.Məmmodxanlı).
DÜZ  -  N AHAM VAR  Düz  yolla  gedən 
yorulmaz (Ata. sözü);  Fvin nahumvar palçıq 
döşəməsinə  kandar tərəfdə xaral  sərilmişdi 
(S.Qodir/adə).
DÜZ  -   YALAN  Düz  sözə  nə  demək 
olar?!  (İ.Əfəndiyev);  Yalan sözə nə verirlər 
("Ulduz").
DÜZ -   YAMAN  Bircə son düz adamsan 
(C.Əmirov);  Bu dünyada üç şey başa boladı; 
yaman  oğul,  yaman  arvad,  yaman  al  (Aşıq 
Ələsgər).
DÜZ  -   YANLIŞ  Ona  elə  gəldi  ki. 
döyüşçü  düz  məlumat  vermir  (S  Vəliyev); 
filə isə. qızım, mənə yanlış məlumat veriblər 
(S. Vəliyev).
DÜZƏLİŞMƏK  -   POZULUŞM AQ
Əvvəl  düzəlişdilər,  bır  müddət  mehriban 
yaşaJılar.  sonra  nədənsəpozııluşdular.
DÜZƏLMƏK  -  ƏYİLMƏK  Döyüşdü 
galı  əyildi.  Gah  dikəlib,  düzəldi  (B.Vahab­
zadə).
DÜZÜNƏ -   YANAKI
DÜZƏLMƏK -   POZULMAQ  Biz belə 
qanınq  ki,  xəyal,  fikir vo  əqidə  düzəlməsə. 
fel heç vaxt düzəlməz (C.Məmmədquluzadə); 
Anladıqca səni pozulur halım (S. Vurğun).
DÜZƏLTMƏK  -   DAĞITMAQ  Faşist­
lər  onlan  buraya  göndərmişdilər  ki,  dağıl­
mış körpüləri  düzəltsinlər.  Ancaq  bu  igidlər, 
əksinə,  uçulmamış  körpüləri  də  dağıtdılar 
(S.Vəliyev).
DÜZƏLTMƏK  -   ƏYMƏK  Qərənfil 
pəncərənin  şüşəsinə  baxıb  kəlağayısını 
düzəltdi  (S.Rəhman);  Zinyət  fikirli  alnını 
qırışdırıb dodaqlarını  əydi (Çəmənzəminli).
DÜZGÜN  -   YALAN  İti  gözləri  çox 
şeylər görür,  həssas ağıl  isə  tam  vo diizgiin 
nəticə çıxarır.  Yalan ayaq  tutar, amma  yeri­
məz (Ata.  sözü).
DÜZLÜK  -   Ə LİƏ Y R İL İK   Gənclik 
həmişə  yüksək  vo  təmiz  xəyalların,  diizUik 
və  sədaqətin  mücəssəməsidir  (M.İbrahi­
mov);  Qarətin,  əliəyriliyin  kökünü  kəsmək 
(F.Kərimzadə).
DÜZLÜK  -   RİYAK A R LIQ   Coşur, 
əzildikcə  daha  da  ilham;  Həqiqət  naminə, 
düzlük  naminə  (B.Vahabzadə),  Bu  riyakar­
lıq, bu yalançı lıömıot Rüstəm kişinin qəzə­
bini coşdurur (M.İbrahimov).
DÜZMƏK  -   DAĞITM AQ  Böyük 
daşlardan  diiziib  özümə  bır  meysoro,  sən­
dələ oxşar bir yer qayırmışdım (A.Divanboy- 
oğlıı);  Uşaqlar  daşlan  dağıtmağa  başladılar 
("Azərbaycan").
DÜZÜNƏ  -  ÇƏPƏK İ  Mənim  qarşımda 
düzünə  oturdu  (T.Hüseynov);  Əhməd  onu 
çəpəki süzərək  cavab verdi  (A.Şaiq).
DÜZÜNƏ  -  YANAKI  O diiziinə üzümə 
baxaraq  gülümsədi.  Çünki  maşın  yanakı 
dayanmışdı (C.Əmirov).
46

---