Laboratoriya iŞİ 1 ƏksetdiRİCİ klistronun öYRƏNİLMƏSİ İşin məqsədi

---

LABORATORİYA İŞİ 1 
 
ƏKSETDİRİCİ KLİSTRONUN ÖYRƏNİLMƏSİ 
1. İşin məqsədi 
Əksetdirici 
klistronun 
iş 
prinsipinin, 
elektron 
sıxlıqlarının 
qruplaşma 
mexanizminin 
öyrənilməsi, 
əksetdiricidə gərginlik dəyişdikdə diskret generasiya zonaların 
yaranması, elektron gücünün və FİƏ- nın qruplaşma 
parametrlərindən, yüksəktezlikli gərginliyin amplitudasından 
asılılığının öyrənilməsidir. 
2. Əksetdirici klistronun iş prinsipi 
 
Əksetdirici 
klistronlar 
0,8- 
220 
GHs 
tezlik 
diapazonunda işləyən az güclü generatorlardır. Əksetdirici 
klistronların əsas üstünlüyü, hazırlanma texnologiyasının 
sadəliyi, ölçülərin və qiymətinin az olması və etibarlığın 
yüksək olmasıdır. Onlar yüksək tezlik xarakteristikaların və 
parametrlərin 
stabilliyi 
ilə 
fərqlənir. 
bu 
parametrlərə 
temperatura, vibrasiya və radiasiya zəif təsir göstərir. Onların 
tezliyini həm mexaniki həm də elektrik üsulla asan dəyişmək 
olur. 
Əksetdirici klistronun quruluş sxemi və elektrik 
qidalanması şək. 3.1- də göstərilmişdir. Klistron elektronların 
qruplaşdırıcılarından (katod 
K
, sürətləndirici elektrod 
SE
, 
rezonator 
R
) və mənfi elektrod olan əksetdiricidən ibarətdir 
(kollektor rolunu həmin rezonator oynayır). 

---

2 
Şək.3.1. 
Elektronlar rezonator ilə əksetdirici arasındakı fəzada 
sabit tormozlayıcı sahədə qruplaşırlar. Faza- zaman diaqramda 
(şək. 3.2) yüksəktezlikli gərginliyin maksimal və sıfır 
qiymətlərində rezonatorun yarığını keçən 1-4 elektronları qeyd 
olunmuşdur. 
Elektronların rezonatordan sonrakı sabit tormozlayıcı 
sahədəki hərəkəti faza-zaman diaqramında parabolik əyrilərlə 
verilmişdir. Elektronların hərəkətini, rezonator ilə əksetdirici 
arasında olan fəza yükünün təsiri nəzərə alınmadıqda bərabər 
yavaşıyan və bərabərsürətlənən hesab etmək olar. Rezonatorda 
əlavə maksimal təcil olan 1 elektronu bütün elektronlardan tez 
əksetdiriciyə çatır və dayanır. 3 elektronu hamıdan tez 
rezonatorun yarığına qayıdır. Bu elektronun sürəti rezonatoru 
düzünə uçarkən azalır, çünki ona maksimal yüksəktezlikli 
tormozlayıcı sahə təsir edir. 
Sürət modulyasiyası nəticəsində 1 və 3 elektronları 
rezonatordan 
yüksəktezlikli 
gərginliyin 
fazasının 
sürətləndiricidən tormozlayıcıya keçdiyi anda uçduğu üçün 2 
elektronun ətrafında qruplaşacaq. Əksetdirici klistronda 
elektronların qruplaşması üçün sabit tormozlayıcı sahə 
üsulundan istifadə olunur. Bu zaman eyni bir rezonatordan həm 

---

3 
elektronların sürət modulyasiyası, həm də elektron 
sıxlıqlarından enerjinin alınması üçün istifadə olunur. 
Müsbət əks rabitə halında elektron sıxlıqları 
yüksəktezlikli gərginliyin tormozlayıcı yarımperiodunda 
R
rezonatorun yarığına qayıdır. Elektron sıxlığına düşməyən 4 
elektronları (şək.3.2, a) "arzuolunmazdır", çünki mənfi əks 
rabitə yaradır və rezonatorun elektromaqnit sahəsindən 
enerjisini alır. Bu elektronları və həmçinin rezonatordan 
periodun ¼ -i ərzində 4 elektronlarından tez və gec çıxan 
elektronlar 
əksetdirici 
klistronda 
ümumi 
sıxlıqda 
qruplaşdırmaq olmur. Çoxlu sayda "arzuolunmayan" 
elektronların olması, eyni ilə bir rezonatordan modulyasiya və 
enerjinin alınması üçün istifadə olunması və həmçinin ondan 
kollektor kimi istifadə olunması əksetdirici klistronda yüksək 
FİƏ və yüksək çıxış gücünün alınmasına imkan vermir. 
a) b) 
Şək.3.2. 
Əksetdirici klistronun əsas xarakteristikalarına baxaq. 
Şək.3.2, b şəklində müsbət əksrabitə şəklində elektron 
sıxlıqların mərkəzi olan 2 elektronun fəza-zaman diaqramları 
göstərilmişdir. Aydındır ki, öz-özünə həyəcanlanmanın faza 

---

4 
şərti o vaxt ödənilir ki, rezonator-əksetdirici fazasında 
elektronun uçuş vaxtı