АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 72, №2, səh. 72-76 (2017)
72
Lənkəran Təbii Vilayətində Qızıl Böcəklərin (Buprestidae) Təsərrüfat
Əhəmiyyətli Növlərinin Bioekoloji Xüsusiyyətləri Və Onların Zərərvermə
Dərəcəsinin Kəmiyyətcə Qiymətləndirilməsi
E.A. Hüseynova
AMEA Zoologiya İnstitutu,
A.Abbaszadə küç.,
1128-ci döngə, 504-cü məhəllə, Bakı AZ 1073, Azərbaycan;
E-mail: ella_line@mail.ru
Azərbaycanın Lənkəran bölgəsinin Buprestidae fəsiləsinin təsərrüfat əhəmiyyətli bəzi növlərinin bio-
ekoloji xüsusiyyətlərin tədqiqi üçün tələb olunan material 2014-2016-cı illərdə müxtəlif təbii landşaft-
lardan toplanmışdır. Aşkar olunmuş 22 növdən, Agrilinae Laporte, 1835 yarımfəsiləsinə mənsub 4 növ
çoxsaylı olmuşdur. Bu növlərin (Meliboeus robustus (Küster, 1852), Coraebus rubi (Linnaeus, 1767),
Coraebus elatus (Fabricius, 1787) və Agrilus viridis (Linnaeus, 1758)) bioekoloji xüsusiyyətləri öyrənil-
mişdir. Bu növlərin yetkin fərdlərinin zərərliliyinin riyazi cəhətdən qiymətləndirilməsi onlara qarşı
mübarizədə aqrotexniki vasitələrin məhdudlaşdırılmasının mümkünlüyü barədə fikir irəli sürməyə
imkan veruir.
Açar sözlər: Fəsilə, çins, böcək, sürfə, ağaç, zərərvermə
GİRİŞ
Lənkəran təbii vilayəti Xəzər dənizinin cənub-
qərb sahilindəyerləşir. Ərazi qədim bitki örtüyüilə
fərqlənir. Burada enliyarpaqlı istisevən ağac cins-
ləri üstünlük təşkil edir. Meşələr paleogen dövrünə
aid ağac növləri (dəmirağac, şabalıdyarpaq palıd,
ipək akasiya, hirkan ənciri və s.) ilə səciyyələnir
(Алиев и др., 1972). Belə zəngin və özünəməxsus
floristik kompleks aralarında endemik və relikt
növlərində olduğumaraqlı entomofaunanın forma-
laşmasına səbəb olmuşdur. Həşəratlar meşə senoz-
larının ən mühüm komponentlərindən biridir. Müa-
sir dövrdə, əhalinin miqrasiyası, urbanizasiya və
torpaqların becərilməsi proseslərinin intensivləşdiyi
bir vaxtda, təbii ekosistemləri qoruyub saxlamaq
çox çətindir. Təbiətin qeyri səmərəli istifadəsi meşə
sahələrinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gətirib
çıxarmışdır. Təbii meşə senozları çəmənliklərlə,
çay və sitrus plantasiyaları ilə əvəz olunmuş, və ya-
xud da, ağacların kəsilməsi səbəbindən çılpaq çöllə-
rə çevrilmişdir. Aparılan agromeliorasiya tədbirləri
dağ meşələrinin qurumasına gətirib çıxarmışdır.
Bütün bunlar entomofaunanın biomüxtəlifliyinə
ciddi təsir göstərir. Meşə senozlarının kənd təsərrü-
fat sahələrilə əvəz olunması zərərli və faydalı həşə-
ratlar arasında balansın pozulmasına və sinantrop
növlərin sayının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına şə-
rait yaratmışdır. O da, məlumdur ki, zəifləmiş ağac-
lar zərərvericilərin daha çox hücumuna məruz qalır.
Meşələrin zəifləməsilə zərərvericilərin sayının küt-
ləvi arması arasında sıx qarşılıqlı əlaqə vardır.
Kənd təsərrüfatı sahələrinin meşələrin yaxınlığında
olması, bitkilərdəki yoluxucu xəstəliklərin daşıyıçı
həşaratlarla bir sahədən başqasına kecməsi üçün
əlverişli şərait yaradır, bu da ağacların məhv olma-
sına səbəb olur. Buna görədə ayrı-ayrı həşərat qrup-
larının keyfiyyət və kəmiyyət vəziyyətinin araşdırıl-
ması çox aktualdır. Buprestidae faunasının bəzi nü-
mayəndələri meşə və meyvə ağaclarının təhlükəli
zərərvericiləri olduqlarından Azərbaycanın Lənkə-
ran təbii vilayətində onların tədqiqi böyük maraq
kəsb edir. Tədqiqatın məqsədi kənd təsərrüfatı bit-
kiləri üçün təhlükə törədən və biomüxtəlifliyin mü-
hafizəsi üçün əhəmiyyət kəsb edən növlər arasında
nisbəti müəyyən etmək olmuşdur.
MATERİAL VƏ METODLAR
Materialın toplanması, hesablanması və müşa-
hidələr 2014-2016-cı i llərinyaz, yay mövsümlərin-
də Lənkəran təbii vilayətinin Lənkəran, Lerik, Yar-
dımlı və Astara rayonlarında ekspedisiyalar zamanı
ümumi qəbul olunmuş entomoloji metodlarla (Фасу-
лати, 1971) aparilmişdir. Bioekoloji xüsusiyyətlərə
aid məlumatlar A.A.Rixterın (Рихтер, 1948) məlu-
matları ilə müqayisə olunub. Tədqiqatlar təbii və ag-
rosenozlarda aparılmışdır. Səfər müddətində Astara
rayonunun (dəniz səviyyəsindən 1265 m hündürlük-
də, N 38
o
34´20.5´´və E 048
o
33´45.1´´ koordinat-
larında yerləşən, ərazisi 497 ha olan meşə ilə əhatə
olunmuş) Toradi kəndi, Lerik rayonunun Qosmoli-
yan, Divağac (H 1444 m koordinatlar: N 38 6693°,
E 048, 36312°) və Yardımlı rayonunun Alar, Qız
qalası və Maqara (H 1533-1800 m koordinatlar: N
38 47 489°; E 48 14 969°) ərazilərində müxtəlif bio-
toplar nəzərdən kecirilib və Buprestidae fəsiləsinə
aid böcəklər toplanmışdır.
Lənkəran Təbii Vilayətində Qızıl Böcəklərin (Buprestidae)
73
Növlərin təyinatı təyinat kitablar ilə, taksono-
mik paylanması isə “Palearktik Sərdqaladlıların Ka-
taloqu”na (Buprestidae) (
Kubáň, V. & et.
) əsasən
aparılıb.
NƏTİCƏLƏR VƏ ONLARIN MÜZAKİRƏSİ
Qızıl böcəklər (Buprestidaе) fəsiləsi Coleopte-
ra dəstəsinin xarici görünüşcə ən gözəl fəsilələrin-
dən biridir. Ölçülərinə görə çox da böyük olmayan
bu böcəklər orta, nadir hallarda iri ölçülü, çox vaxt
metal parıltılıdırlar. Onların bədəni uzunsovdur,
yığcam və ya silindr şəkillidir, möhkəm çanaqla ör-
tülmüşdür, qanadüstlükləri uclara doğru daralır.
Bığcıqları qısa, mişarşəkillidir, ayaqları qısadır.
Ağac gövdəsinin daxilində gizli həyat sürməsi onla-
rın əsas bioloji xüsusiyyələrindən biridir. Lənkəran
təbii vilayətində Buprestidaefəsiləsinə aid 22 növ
böcək aşkar olunmuşdur.
Növ sayına görə Buprestinae və Chrysochroi-
nae yarımfəsilələri, fərdlərin sayına görə isə Agri-
linae yarımfəsiləsinin üc çinsinin nümayəndələri
üstün olmuşlar (şək. 1). Bu növlərdən Meliboeus
robustus – 21%, Coraebus rubi – 15%, Coraebus
elatus – 13% və Agrilus viridis -10% tədqiqat illə-
rində coxsaylı olmuşlar.
Agrilinae yarımfəsiləsiləsinə aid qızıl böcəklə-
ri nazikbədən adladırırlar. Nazikbədən qızıl böcək
cinsi sürfələri ağac və kol bitkilərinin gövdələrinin
qabığı altında, oduncağında, ot bitkilərinin gövdə
və köklərində inkişaf edirlər. Bir çox növləri ciddi
zərərvericidir.
Agrilus Curtis, 1825 qızıl böcəklər fəsiləsinin
ən böyük cinsi olub 3000-ə qədər növübirləşdirir
(Горностаев, 1970). Tez-tez rast gəlinən böcəklər-
dir, onların arasında təhlükəli zərərvericiləri cox-
dur. Bu cinsə daxil olan növlər arasında Agrilus
viridis (Linnaeus, 1758) ən təhlükəli ziyanverici he-
sab olunur. Böcəyin ölcüləri 5-9 mm-dir, tünd yaşıl
rəngli,bədəni nazikdir. Sürfələrin ölcüləri 17 mm-
dir (Niehuis, Tezcan, 1993).
Bu növün bir nəsli 1-2 ilə inkişaf edir. Sürfə
mərhələsində zədələnmiş budaqların alt tərəfində
qışlayır. Sürfələr qış diapauzasından mart ayında,
orta temperatur 12°C olduqda çıxır. Aprel-may ayla-
rında sürfələr puplaşırlar. Pup ağ rəngli, 12-21 mm
ölcüdə olur.
May-iyun aylarında böcəklər bağlarda rast gə-
linir. Ən yüksək fəallıq günün işıqlı vaxtına təsadüf
edir. Ağaç və kölların yarpaqlarını gəmirərək qida-
lanırlar. Mayalanmadan bir necə gün kecəndən
sonra dişi fərdlər yarpaqların və nazik budaqların
üzərinə yumurta qoymağa başlayır. Dişilərin repro-
duktiv qabiliyyəti 22-72 yumurtadır. Cənub rayon-
larında yumurtanın inkişafı 11-17 gün çəkir. Yu-
murtaqoyma mərhələsi 1-2 ay davam edir. Böcəklər
yumurta qoyduqdan sonra ölürlər. Ziyanvericinin
fəaliyyəti ağacın məhsuldarlıgını 2 dəfə azalda bilir.
Baxımsız bağlarda bu böcəklər daha çoxsaylı
olurlar.
Coraebus (Gory & Laporte, 1839) Agrilinae
yarım fəsiləsinin cinslərdən biridir. Ədəbiyyatda
250 növü olduğu göstərilir. Bizim tədqiqatlarda cin-
sin Coraebus rubi (Linnaeus, 1767) növünə təbii
vilayətin bütün rayonlarında rast gəlinib. Ölcüləri
7-11 mm-dir. Bədəni qara rəngdə olub, üzərində
metal rəngli zolaglı naxışları var. Bədəni uzunsov-
dur. Oduncağın kambiqatında inkişaf edir. Sürfələri
qızılgül, moruq, itburnu kollarını daha çox zədələ-
yir. Yetkin fərdlər yarpaqlarla qidalanır.
Şəkil 1. Lənkəran bölgəsində Buprestidae növlərinin faizlə miqdarı
13; 5%
4; 1%
2; 1%
1;
0%
1; 0%
6; 2%
5; 2% 2; 1%
1; 0%
11; 4%
9;
3%
7;
3%
15;
5%
17;
6%
7; 3%
12; 4%
37; 13%
43; 15%
58; 21%
1; 0%
27; 10%
1; 0%
Acmaeoderella flavofasciata
Acmaeoderella villosula
Perotis lugubris longicollis
Dicerca scabida
Dicerca fritillum
Capnodis miliaris
Capnodis tenebrionis
Sphenoptera cuprina
Sphenoptera glabrata
Cratomerus hungaricus sitta
Cratomerus sponsa
Anthaxia signaticollis
Anthaxia muliebris
Anthaxia bicolor
Anthaxia cichorii
Anthaxia podolica
Coraebus elatus
Coraebus rubi
Meliboeus robustus
Agrilus cuprescens cuprescens
Agrilus viridis
Agrilus lineola shamyl
E.A. Hüseynova
74
Cədvəl 1. Yarımfəsilələrin nümayyəndələrinin qida ixtisaslaşmaları
Yarımfəsilənin adı
Rizofaqlar
Ksilofaqlar
Fillofaqlar
Antofaqlar
Qerbifaqlar
Polycestinae
Sürfə
Sürfə
Imago
Sürfə, Imago
Sürfə
Buprestinae
Sürfə
Sürfə
Imago
Imago
Sürfə
Chrysochroinae
Sürfə
Sürfə
Imago
-
-
Agrilinae
Sürfə
Sürfə
Sürfə, Imago
Imago
Sürfə
Şəkil 2. Yarımfəsilə nümayyəndələrinin yaşayiş yerləri üzrə paylanması
Coraebus elatus (Fabricius, 1787) ölcüləri 5-7
mm, bədəni tünd bürünc rəngli böcəklərdir. Moruq,
itburnu, yemişan kollarında inkişaf edir.
Meliboeus robustus (Küster, 1852). Böcəklərin
ölcüləri 6-8 mm-dir. Rəngləri çox fərqli olub, tünd
göydən – tünd yaşıla qədər dəyişir və metal parıltısı
xarakterikdir. Bu növ 3 illik tədqiqatlarımız zamanı
say çoxluğu təşkil etmişdir. Yetkin fərdlər meyvə
ağacların yarpaqlarında qidalanan zamanı rast gəli-
nir vəfərdlərin mayalanma prosesi qida bitkisi üzə-
rində baş verir. Sürfələr meyvə ağaclarının gövdə-
sində inkişaf edir, bununla da bitkiyə əhəmiyyətli
dərəcədə ziyan vururlar.
Yalnız zəifləmiş ağacların birindən digərinə
çox asanlıqla keçərək orada müvəffəqiyyətlə artıb
çoxaldıqları üçün onları “ikinci dərəcəli” ziyanve-
rici hesab edirlər.
Lakin qızıl böcəklər arasında elə növlər vardır
ki, nəinki zəifləmiş, hətta sağlam ağaclarda da məs-
kunlaşaraq onların tamamilə məhvinə səbəb ola bi-
lirlər. Belə növlər yüksək təsərrüfat əhəmiyyətinə
malik olduqları üçün məhz ilk növbədə onlar üzə-
rində hesablamalar aparılmalı və daim nəzarətdə
saxlanılmalıdırlar.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu fəsilənin yalnız fi-
tofaq olan bir çox növləri meşə və kənd təsərrüfatı
bitkilərinin ziyanvericiləri kimi maraq doğururlar
ki, bunların da kütləvi artımına təbii vilayətdə təsa-
düf edilməmişdir. Alma bağlarında təxminən 25%
ağacların gövdələrinin qızıl böcəklərin sürfələri tə-
rəfindən zədələndiyi qeydə alınmışdır.
Bu və ya digər potensial təhlükəli qızıl böcək
növləri baxımsız ərazilərdən onlarla həmsərhəd yer-
ləşən Hirkan Milli Parkına keçib relikt və endemik
ağac növləri üçün təhlükə törədə bilərlər (cədvəl 1).
Cədvəldən göründüyü kimi bütün 4 yarımfə-
silə nümayəndələrinin qidalanan sürfə mərhələsi
həm çürümüş həm də sağlam bitkilərin müxtəlif tə-
bəqələri –qabıq, oduncaq və s. ilə qidalanırlar.
Həmçinin onların arasında alaq otları ilə qidalanan
bir çox qerbifaqlar da var. Bu səbəbə görə, həmin
növləri xeyirli hesab etmək olar. Qida ixtisaslaşma-
sına görə fəsilənin nümayəndələri monofaq, oliqo-
faq və polifaq qruplara aid olurlar. Bizim məlumata
görə, monofaqlar Lənkəran təbii vilayətində qeyd
olunmayıb. 8 növ (36,3%) oliqofaq, 9 növ (40%)
polifaqdır, qalan növlərin isəqida bitkisi dəqiq
müəyyən edilməmişdir.
Əksər növlərin sürfə mərhələsinin trofik əlaqə-
si yalnız bir növ ağac bitkisi ilə bağlıdır, yetkin
fərdlər isə bir çox ot bitkilərin üzərində rast gəlinir.
Bir çox növlərin sürfə mərhələsində qida bitkiləri
təyin olunmayıb və səhvən əsas yem bitkisi kimi
yetkin fərdin rast gəlindiyi bitki qəbul edilir. Cəd-
vəldə öz müşahidələrimizdən əldə etdiyimiz və elə-
cə də ədəbiyyat məlumatları təqdim olunur.
Diaqram 2-də göründüyü kimi təqdim olunan
növlərin çox hissəsinin (27%) sürfə mərhələsi ağaç-
kol və otbitkiləri üzərində kecir (dendro-hortobiont
və tamnobiot), növlərin 23%-i otlarda (hortobiont),
18%-i ancaq ağaçlarda (dendrobiont), 1,5%-i ağaç-
kol bitkilərində (dendro-tamnobiont) qeydə alın-
mışdır.
Agrilinae yarımfəsilənin nümayəndiləri əsasən
meşə və meyvə ağaclarının ziyanvericiləri kimi ta-
nınmışdır. Yetkin böcəklər yarpaqlar, tumurcuqlar
4; 18%
6; 27%
5; 23%
6; 27%
1; 5%
dendrobiont
tamnobiont
xortobiont
dendro-xortobiont
dendro-tamnobiont
Lənkəran Təbii Vilayətində Qızıl Böcəklərin (Buprestidae)
75
və çiçəklərlə qidalanaraq bəzən onları tamamilə ye-
yib ağacın zəifləməsinə və məhsulun nəzərəçarpa-
caq dərəcədə azalmasına səbəb ola bilirlər. Bununla
əlaqədar olaraq böcəyin zərərvurma dərəcəsini inki-
şafın məhz bu mərhələsində hesablamaq vacibdir.
Ziyanvericiliyinə görə gövdə zərərvericiləri 3
kateqoriyaya bölünürlər:
F – fizioloji təhlükəli - zəifləmiş canlı ağaclara
hucum edərək onların məhv olma prosesini tezləş-
dirir və bərpasına mane olur.
T – texniki təhlükəli - bərpa oluna bilməyəcək
dərəcədə zəifləmiş və ya ölü ağaclarda məskunlaşır,
öz yollarını oduncaq boyu açaraq, onun keifiyyətini
aşağı salır və odunçagı parcalayan göbələklərlə
yoluxmasına səbəb olur.
F/T – bu növlər canlı ağaclara hücum edərək
onlara texniki ziyan vururlar.
Növlərin rastgəlmə tezliyi balla geyd olunur:
1 ball – kütləvi növ, lap çox rast gəlinir
2 ball – adi növ, çox rast gəlinir
3 ball – nadir halda rast gəlinir
4 ball - tək-tək rast gəlinir
Vizual üsulla zədələnmiş gövdələrin sayı və
yarpaqların zədələnmə dərəcəsi 5 ballı şkala ilə
(yarpağın yeyilmə %-i) təyin edilmişdir:
9 bal – zədələnmə yoxdur, 7 bal – zədələnmə
25%-ədəkdir; 5 bal – zədələnmə 50%-ədəkdir; 3 bal
– zədələnmə 75%-ədəkdir; 1 bal - zədələnmə 75%-
dən yuxarıdır.
Zədələnmə intensivliyi aşağıdaki düstur ilə
hesablanmışdır:
M= Σ(n
1
x b)/ Σn
1
M - zədələnmə intensivliyi, (n
1
x b) – zədələn-
miş bitkilərin sayının ümumi miqdarının uyğun zə-
dələnmə balına hasilidir.
n
1
– nümunədə olan zədələnmiş bitkilərin
ümumi miqdarıdır.
Bu növlərin fizioloji zerərvericiliyi müəyyən
edilmiş və rastgəlmə tezliyi 2 balla qiymətləndiril-
mişdir. Yarpaqların böcəklər tərəfindən zədələnməsi
qiymətləndirmədə 7 bala uyğun olmuşdur (25%-ə
yaxin), bu da Meliboeus robustus növünün zərər-
vericilik dərəcəsinin–5,6, Coraebus rubi – 3,5, Co-
raebus elatus- 5,2, Agrilus viridis – 4,2 bala uyğun
olduğunu göstərir. Bu göstəricilər iqtisadi ziyan-vur-
ma həddinə yaxındır. Göstəricilər bu həddən yuxarı
olduqda mübarizə tədbirləri həyata keçirilməlidir.
Həşəratlar kənd təsərrüfatı bitkilərinin zərərve-
riciləri kimi o zaman əhəmiyyət daşıyırlar ki, onla-
rın sayı iqtisadi zərərvurma həddini üstələsin, əks
halda, həşərat nə qədər çox yesə də məhsuldarlığa
əhəmiyyətli zərər vura bilmir. Ona görə də müvafiq
elmi-tədqiqat işləri vəqoruyucu tədbirlərin planlaş-
dırılması populyasilarda sayın azaldılmasına yönəl-
məlidir.
Mübarizə: Aqrotexniki tədbirlər: Çəyirdəkli
meyvə bağlarının və şitilliklərin salınması zamanı
torpaqdan ağac və kolların kökləri tamamilə təmiz-
lənməlidir, çünki, onlarda qızılböcəklərin sürfələri
qala bilər. Torpağın düzgün emalı və gübrələmə bö-
yük əhəmiyyət daşıyır.
Mexaniki üsul. Bağlarda ağaçlardan böcəkləri
yığıb məhv etmək tövsiyyə olunur.
ƏDƏBİYYAT
Алиев А.А., Гасанов Г.К. (1972) Ландшафты
Талыша. Баку: Элм, 101 с.
Горностаев Г.Н. (1970). Насекомые СССР.
Москва: 97-103.
Рихтер А.А. (1948) Определитель насекомых
Европейской части СССР (Coleoptera: Bupres-
tidae): 383-391.
Фасулати К.К. (1971) Полевое изучение назем-
ных беспозвоночных. М.: Высшая школа, 424 с.
Kubáň V., Jendek E., Kalashian M.Yu., Volko-
vitsh, M.G. (2016) Superfamily Buprestoıdea
Leach, 1815. (pp. 19-32 [New Acts], 432-574
[Catalogue]. I.Löbl and D.Löbl (eds.). Catalogue
of Palaearctic Coleoptera (Revised and Updated
Edition). Vol. 3. Scarabaeoidea, Scirtoidea, Das-
cilloidea, Buprestoidea and Byrrhoidea. Brill.
Leiden - Boston, 983 pp.
Niehuis M., Tezcan S. (1993) Beitrag zur Kenntnis
der Agrilus-Arten der Türkei (Coleoptera: Bupre-
stidae). Mitteilungen Des Internationalen Ento-
mologischen Vereins. Band 18, N 1/2.Frankfurt a.
M. 1. P.37-38.
E.A. Hüseynova
76
Биоэкологические Особенности Хозяйственно Значимых Видов Жуков-Златок (Buprestidae)
Ленкоранской Природной Области и Количественная Оценка Их Вредоносности
Э.А. Гусейнова
Институт зоологии НАН Азербайджана
Данные статьи основаны на трехлетних (2014-2016 гг.) исследованиях биоэкологических особен-
ностей жуков-златок, проводимых в Ленкоранской природной области. Семейство жуков-златок
представлено 22 видами, приводятся сведения по численному соотношению, пищевой специализации
и среде их обитания. В сборах наиболее многочисленными оказались 4 вида подсемейства Agrilinae -
Meliboeus robustus (Küster, 1852), Coraebus rubi (Linnaeus, 1767), Coraebus elatus (Fabricius, 1787) и
Agrilus viridis (Linnaeus, 1758), биоэкологические особенности которых и были изучены. Количес-
твенная оценка вредоносности исследуемых видов составила 5,6; 3,5; 5,2; 4,2 балла соответственно.
Ключевые слова: Семейство, род, жук, личинка, дерево, вредоносность
Bioecological Features Of Economically Important beetles Of The Buprestidae Family In The
Lenkoran Natural Area And Quantitative Estimation Of Damage Caused By Them
E.A.Huseynova
Institute of Zoology, Azerbaijan National Academy of Sciences
The data presented in the paper are based on three-year (2014-2016) studies on the bioecological features of
the jewel beetles conducted in the Lenkoran Natural Area. The family is represented by 22 species;
information is given on the numerical ratio, food specialization and habitat. Four species of the subfamily
Agrilinae – Meliboeus robustus (Küster, 1852), Coraebus rubi (Linnaeus, 1767), Coraebus elatus (Fabricius,
1787), Agrilus viridis (Linnaeus, 1758), which are of great economic importance as pests of fruit trees
dominated during material collection. The quantitative assessment of the harmfulness of the studied species
was 5.6, 3.5, 5.2, 4.2, respectively.
Keywords: Family, genus, beetle, larva, tree, harmfulness
Dostları ilə paylaş: |