Yy
YABA (ot, küləş və başqa bu kimi şeyləri
toplamaq, qaldırmaq və s. üçün işlənən alət)
Əllərində tüfənglər, əllərində ya6a/ar; Ana
vətən uğrunda bizim ulu babalar; Vaxtilə
düşmənləri bu yollarla qovmuşlar (S.Rüs-
təm); ŞANA ..dadaşım da ətəyi ilə alnının
tərini silib şanam götürdü və başladı küləşi
çevirməyə (C.Məmmədquluzadə).
1. YABANI (ağac, ot vəs. haqqında) Sanki
başları üstə yabanı otlar bitmiş.. (M.Dilbazi);
VƏHŞİ Tarladakı saı
ı sünbül; Çöllərdeki o
vəhşi gül (S. Vurğun).
2. yabanı bax cır
YABI (zəif, arıq at) [Alo]
yabını noxta-
layıb yenə toxum xurcununun yanma çekdi
(S.Rəhimov); ALAŞA Hazırlaş, alaşaıı har
dadır. Uşaqlara de ki, tutub gətirsin (M.Hü-
scyn).
I YAD (məlum olmayan, tanınmayan)
[Adilə:] Pah atonnan, elə bil yad adamıq, qa
raçı köçündən qırılıb qalmışıq (Ə.Qasımov);
BAŞQA [Ramazan:] Adamın öz daxması
başqalarının sarayından qiymətli görünür
(M.Hüseyn); BİGANƏ Nə baxırsan oğrun-
oğrun; Mənə biganələr kimi (Xəstə Qasım);
KƏNAR [Şamo:] Kənar adam yoxdur? -
deyə soruşdu (S.Rəhimov); QIRAQ Stolun
başında bir nəfər də olsun qıraq adam yox
idi (M.S.Ordubadi); NAMƏHRƏM [Şölə-
xanım:] Buyur görək, mən hansı naməh
rəmlərlə aşnalıq edirəm (M.F.Axundzadə);
ÖZGƏ Biri zəif, zərif, hər bir işdə özgəyə
möhtac olduğu halda, o biri polad kimi sağ
lam bədənli., bir uşaq idi (S.S.Axundov);
QEYRİ, BAŞQASI.
II yad bax yaddaş
III yad bax naməlum
YADDAŞ Dolaşdıq tarlanı, bağçanı, bağı;
Buyur, yaddaşını köməyə çağır (M.Araz);
HAFİZƏ [Yusif:] O günlər hamısı bir-bir
mənim hajizəmdədir (S.Rəhman); ZEHİN
Yaba
396
[Mişa:] Cavan oğlansan, zehnin itidi, tez qav
rayarsan (H.Abbaszadə); ZƏNN [Zülfüqar:]
Zənnim korlanıb, sizi yaxşı tanıya bilmədim
(B.Bayramov); AĞIL, HUŞ (bax), YAD.
YADDAŞLI, HAFİZƏLİ, HUŞLU, ZE-
HİNLİ
YADDAŞSIZ, HUŞSUZ, UNUTQAN
(bax)
YADDAŞSIZLIQ, HUŞSUZLUQ (bax),
UNUTQANLIQ
1. YADİGAR Bu papağı Qaçaya böyük
bacısı yadigar olaraq bağışlamışdı (M.S.Or
dubadi); HƏDİYYƏ Onun divarları al-
əlvan naxış; Əsrdən-əsre hədiyyə qalmış
(S.Vurğun).
2. yadigar bax abidə 1
yağı bax düşmən 2
YAĞIŞ Yağış çoxdan kəsmişdi (Elçin);
BARAN (kl.əd.) Əbr tək himməti töküb ba
ratı; Seyi tək qeyrəti edib cərəyan (M.Ə. Sa
bir); YAĞMUR Bir azdan sonra şiddətli
yağmur yağmağa başladı (S.S.Axundov).
YAĞIŞLI ..yağışlı ruzgarda, həmin çuluna
bürünərdin.. (S.Rəhimov); YAĞMURLU
Bir axşam yağmurlu bir havada qapı döyüldü
(Çəmənzəminli); YAĞINTILI.
yağlanmaq bax kökəlmək
yağmalamaq bax talamaq
yağmalanmaq bax talanmaq
yağmur bax yağış
yağmurlu bax yağışlı
YAĞMAQ (qar, yağış haqqında) Sulu qar
yağırdı (Elçin);
TÖKMƏK Yağış hələ
tö
kürdü (H.Abbaszadə).
1. YAXA Məsum kişi arxalığının
yaxa
sını düymələyə-düymələyə içəri girdi (Mir
Cəlal); GİRİBAN (kl.əd.) Götür, tulla bir kə
nara çarqatı; Giribandan sinən ağı görünsün
(Q.Zakir).
2. yaxa bax döş
3. yaxa bax yaxalıq
4. yaxa bax sahil
11. YAXALAMAQ Mustafa çavuş straj-
niklərlə qabağa keçib Alonu yaxaladılar
(S.Rəhimov); QAMARLAMAQ [Mehralı:]
Yaxalamaq
Müxtəsər, bankadan bizim çeklərle pul
alanda hərifləri qamarladılar (S.Rəhimov);
ƏLƏ KEÇİRMƏK, TUTMAQ (bax).
2. yaxalamaq bax boğazlamaq
II yaxalamaq bax yumaq I
I yaxalanmaq bax tutulmaq 1
II yaxalanmaq bax yuyunmaq
YAXALIQ Nərgiz kəlağayısım əlinə al
mışdı, sinəsi açıq idi. Güllü şifon koftasının
tünd-yaşıl yaxalığı ağ boynunu daha da gö
zəl göstərirdi (İ.Şıxlı); YAXA Əlləzoğlu qra
fini götürüb yaxasını, dizlərini islada-islada
su içdi (İ.Hüseynov).
yaxdan bax mücrü
YAXIN (müxtəlif mənalarda) Yaxın gəl,
gözəl qız; Yaxın gəl bir az! (S.Vurğun);
YOVUQ Nola saqqala yovuq gəlməsə bir
gül üzlü; Kim qıyar ki, düşə gül yarpağı qan
qal içinə (M.P.Vaqif).
yaxınlaşmaq bax yanaşmaq
yaxlaşmaq bax yanaşmaq
YAXMAC Kimisi
yaxmac qayırır, ..kimisi
yağla şorun qatışığından dürmək eləyib Qə
mərin stəkanının yanma qoyurdu (Ə.Vəli-
yev); BUTERBROD Xosrovboyli ilə bufetə
çıxdıq, o məni buterbroda, qəhvəyə qonaq
elədi (Mir Cəlal); YAXMA.
1. YAXMAQ [Məşədi İbad:]
Görünür ki,
heyvan balası dəllək xınanı pis yaxıbdır
(Ü.Hacıbəyov); SÜRTMƏK [Yusif:] Qara
gelin boynuna keçi piyi sürtməklə onun yeri
şini, gücünü artırmaq olmaz.. (B.Bayramov);
ÇƏKMƏK.
2. yaxmaq bax yandırmaq
I. YAXŞI Mənim rəfıqim hər cəhətdən
yaxşı bir insandır, lakin atalarımız: “Eyibsiz
gözəl olmaz” demişdir (S.S.Axundov); EYİ
(köhıı.) Atalıq borcu
eyi tərbiyənin qeyri de
yil; Yoxsa bir işdədir insanlar ilə heyvanlar
(M.Ə.Sabir); XOŞ (dan.) [Gülebətin:] ...Heç
olmasa bunlar xoş bir gün görsünlər (M.İbra
himov); XUB (kl.əd.)Xub çəkilib qəddi-dal
lar; Ağ üzündə qara xallar (Aşıq Ələsgər);
PAKİZƏ, YAMAN (dan.) Lakin cavanlı
ğımı çox yaman keçirmişəm (N .Nəri
Yaxalamaq
manov); SALEH (köhıı.) [Ağa Səttar:] Beli,
elə kişidən şəksiz saleh övlad qalacaqdır
(M.F.Axundzadə); YÖNLÜ (dial.) Sən heç
yönlü şey yersən ki, əməl eləsən (ADDL).
2. yaxşı bax gözəl 1,
2
YAXŞILIQ [Fərman:] Sənin barəndə
yaxşılıqdan başqa bir fikrim yoxdur (M.İbra-
himov); EHSAN (kl.əd.) Bu Xətayi xəstənin
vergil muradın, ya ilah; Kim mənə lütf eylə
ehsan, səndən özgə kimsə yox (Xətayi);
EYİLİK (köhıı.) [Aşıq Süleyman:] Fənalıq,
eyilik bil nə deməkdir; Yarın adın dastan olur
dillərdə (H.Cavid); XEYİRXAHLIQ (bax).
I YAL (itə verilən yemək) Yalı bol olanı,
zəncir də saxlamaz (S.Rəhimov); HORRA.
II YAL (atlarda) Bəy ata yaxınlaşdı, eli
ilə onun yalım tumarladı (M.Hüseyn); YAL
MAN Koxa atın
yalmanından tutub ləngərlə
qalxdı (S.Rəhimov).
III yal bax yamac, yoxuş
yalaq bax yaltaq
YALAN (düz olmayan) [Ovçu Qasım:]
Mənim bu hekayətim yalana oxşayır, amma
sizin üçün, sırf həqiqətdir (Ə.Haqverdiyev);
ALTDAN-ÜSTDƏN (dan.) [Xan:] Düzünü
de, görüm necə oldu? dedi, bax birini alt
dan-üstdən desən, başın cəllad əlindədir
(Çəmənzəminli); BATİL Həqqi batil eylə
mişlər, işlənir cürmi-kebir; Şeyxlər şeyyad,
abidlər
abusən
kəmtərir
(M.P.Vaqif);
BƏHANƏ Kazak briqadası yüz cür bəha
nələrlə bu vəzifənin ifasından boyun qaçırdı
(M.S.Ordubadi); ƏFSANƏ Canım, səs-küy
imiş, əfsanə imiş; Orda da görmədim nə in
san, nə iş (S.Vurğun); ƏSASSIZ Onun ver
diyi xəbərlərin bir çoxu əsassız xəbərlər idi
(M.S.Ordubadi); GOP (dan.) Gop-gop kimi
bifaidə əhli-qələm olma; Ol Başıqapazlı,
vəli, Biderdü qəm olma (M.Ə.Sabir); XİLAF
[Əmir:] Zeyd, mənim sözüm əmir sözüdür;
onda xilaf ola. bilməz.. (Ü.Hacıbəyov); KIZB
(kl.əd.) Munca kim, etdim tamaşa, sözlərə
asdım qulaq; Kizbü böhtandan səvayi bir he
kayət görmədim (M.P.Vaqif); SAXTA [Vey
səl:] Mən saxta danışmağı öyrənməmişəm
Yalan
397