M. A. Axmatov Toshkent To‘qimachilik va yengil sanoat insti tuti kafedra mudiri, t f. n, dotsent

4.3. UZUN, KALTA TOLALARNING VA LUBNING ISHLATILISHI
Savalgan zig‘ir yigiruv fabrikalarida yanada uzunroq tola olish uchun 
taraladi — taralgan zig‘ir va yanada kalta tarandilar, tarash bilan bir 
4.3-rasm. Zig‘irpoyada tolalarning joylashish chizmasi:
a — poyaning 0,25 balandligida; b — poyaning 0,5 balandligida. 1 — o‘sish davrining 
15 kunida; 2 — o‘sish davrining 25 kunida; 3 — o‘sish davrining 35 kunida; 4 — 45 
kundan keyin (gullash davrida); 5 — 55 kundan keyin;
6 — 65 kundan keyin; 7 — 75 kundan keyin (pishib yetilgandan keyin).
a) 
 
 
b)
7
6
5
4
3
2
1

---

129
paytda texnik tolalarning yanada ingichka komplekslarga bo‘linishi 
chiqindi va po‘stloq matosi qoldiqlaridan tozalanadi. Ta ralgan zig‘irdan 
ingichka, yaxshi sifatli zig‘ir kalavasi olinadi, tarandidan, qisqa va lubdan 
yigiruv fabrikalarida kimyoviy ara lashmalar bilan ishlov berilgan pilik 
olinadi. Kalava olishda ana logik zig‘ir va taram ishlatiladi.
Zig‘ir kalavasidan choyshab, prostina, sochiq, oshxona choy shabi, 
yozgi kostumbop gazlamalar, shnurkalar, brezentlar, yong‘in qo‘lqoplari, 
poyabzal iplari va boshqa mahsulotlar olinadi.
Olingan chiqindi zavodlarda yoqilg‘i sifatida ishlatiladi, ular dan, 
shuningdek, plitalar, mebel ishlab chiqarish va hoka zolarda foydalanish 
mumkin.
Nazorat savollari
1. Poyali zig‘ir tolalarning turlarini ko‘rsating.
2. Lub tolalarining qanday shakllari tarqalgan?
3. Zig‘ir o‘simligi haqida asosiy ma’lumotlar.
4. Zig‘irpoyaning umumiy va ko‘ndalang kesimda ko‘rinishi.
5. Zig‘irni o‘rib olish va yig‘ishtirish qanday amalga oshiriladi?
6. Zig‘ir poyani yanchish mashinasining tuzilishi va ishlash tartibi.
7. Zig‘irpoyada tolalarning joylashish chizmasi.
4.4-rasm. Texnik tolaning tuzilishi:
a — elementar tolaning joylashishi; b — turli tolali qatlam.
 
 
 
a) 
 
 
 
 
b)

---

130
8. Poya va zig‘ir tolasining asosiy ko‘rsatkichlari.
9. Uzun tolali zig‘ir tolasini olish chizmasi.
10. Trestani ezish chizmasini chizing.
11. Xom zig‘irni savash qanday amalga oshiriladi?
12. Qisqa tolaning olinishini ta’riflab bering.
13. Kalta tolani yanchish qanday amalga oshiriladi?
14. Zig‘ir, qisqa tola va zig‘ir lubining sinflanishi qanday amalga oshiriladi?
15. Zig‘ir tolalar va ulardan olinadigan ishlab chiqarish mahsulotlari turla rini 
ta’riflab bering.