M. A. Axmatov Toshkent To‘qimachilik va yengil sanoat insti tuti kafedra mudiri, t f. n, dotsent
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 4.2. UZUN TOLALI ZIG‘IR TOLASI OLISH
Trestadan tolani chiqarib olish uchun tresta tekislanadi, eziladi va savaladi. Bu jarayonlar ezish-savash agregatlarida yoki ezish-savash mashinasidan ajratib olib boriladi. Trestani yupqa qatlam qilib bir xil uzatish uchun tekislash va ezish moslamasi, ya’ni qatlamga shakl beruvchi (bir xil qatlam qiluvchi) mashina ishlatiladi. Trestani yoyish (tekislash) uni katta bosim bilan silliq moslama orqali tekislashdan iborat. Bu esa ichki 125 yog‘ochlik (chi qindi) ka tegishli bo‘lgan po‘stloqning harakatlanishini ta’minlab, poya qalinligining bir xil bo‘lishiga va keyingi ezishga yordam beradi. Trestani ezish yog‘ochlikning buzilishi va qismlarga ajratilishi uchun xizmat qiladi, bu jarayonda taramli valsalar yordamida bo‘lakchalarga ajratilgan chiqindi kostra deb ataladi. Ezishning borishi taramlar sonining oshishi bilan baholanadi, prujinalarning moslamaga beradigan bosimiga va valsa taramlarning chuqurligiga ham bog‘liq. 1 = D – V. Mahsulot chiqishda kattalik va moslama lardan beriladigan bosim kamayadi, taramlar soni esa ko‘payadi. Mayda taramli valsalardan maxsus tayyorlangan trestalar o‘tkaziladi. Soni esa ko‘payadi, mayda taramli valsalardan maxsus tayyorlangan trestalar o‘tkaziladi. Ezilgan trestani savash — asosiy qism, chiqindi po‘stloq matolar va tola bo‘lmagan moddalarning ajratilishi jarayoni. Bu bilan uzunasiga yorilgan tolasimon qatlamning texnik tolaga aylanishi ro‘y beradi. Xom zig‘ir, A ning bitta oxiriga qistirilgan transportyor (5) ning cheksiz tasmasiga, savash barabani (3) ning ichida harakatlatiriladi. D nuqtada (6) savalagich uchrashadi va titrash yo‘li bilan rost tomonga harakatlanadi, qoqib silkinadi, bu esa chiqindi va boshqa moddalarning ajralishiga yordam beradi. Zarba vaqtida xom zig‘ir (6) savalagich qirralariga urilib savaladi. Panjara (2) savalashni kamaytiradi. Qattiq savashda tola uzilishi mumkin, kam savashda esa yaxshi savalmaydi. Shuning uchun savash intensivligini bir xilda oshirish uchun barabanlar (3) avval kichkina tezlikni oladi yoki xom zig‘ir savash zonasiga bir xilda beriladi. O‘ramning o‘rta qismi DE ikki marta savalanadi: bu uchun xom zig‘ir mashinaning 1-seksiyasida DB qismida savalanadi, keyin havo oqimi sopla (4) dan 2-seksiyadagi transportyorning tasmalari (5) ostida erkin qismiga o‘tadi, bu yerda xom zig‘ir EA uchastkasida savalanadi. Savashning intensiv oshishi ezilmagan, namli va ingichka poyali trestaga ishlov berishda albatta ta’sir ko‘rsatadi. Faqat ezishda savashning haddan tashqari oshirilishi tola sifatining buzilishiga sabab bo‘ladi va uning yo‘qo tilishini oshiradi, qisqa tolalar miqdori ko‘payadi. Savashdan keyin zig‘irdan savalgan zig‘ir (uzun tola) va tolali chiqindilar (tarkibida chiqindi va qisqa tolalar mavjud) olinadi. Uzun tola olishda poya chiqindilari bo‘linishi kuzatiladi, shu bilan birga aralashgan, qisqa va jarohatlangan poya chiqindi sifatida olinadi. Qisqa tolaning olinishi Qisqa tolaning olinishi quyidagi jarayonlar bilan amalga oshiriladi: 126 silkitish mashinasida chiqindilarni boyitish uchun yopishqoq chiqindining asosiy qismini ajratib tashlash; 1) silkitish; 2) boyitilgan chiqindini quritish; 3) quritilgan chiqindini ezish, savash va silkitish; 4) ajratilgan tolani navlash va presslash. Silkitish chiqindilarni titkilab turuvchi, pastki va ustki qimirlab turuvchi taroqlari bo‘lgan mashinada amalga oshiriladi, ajralgan chiqindi panjara orqali o‘tib (2) ketadi. Mahsulot mahkam panjarali mashina ichida quyidagi shart bilan harakatlanadi: a 1 > a 2 . Kostra yupqa qatlam holida yaxshi ajratiladi. Ezish, savash va silkitish (2-marta) kudel tayyorlash mashinasida amalga oshiriladi. Ezish uchun bir nechta ezish jufti ishlatiladi, keyin iste’molchi valsalar (1) (4.8-rasm), savash esa urish plankali ikki baraban (2) ishlatiladi. Uruvchi barabanlar (3) tolaning boshqa tolalarga o‘ralmasligini ta’minlab, tolani savash barabanlari bilan uradi. Ezish, savash va kudel tayyorlash mashinalaridan olingan chiqindidan tola ajratish mashinasi yordamida yigirib bo‘l maydigan qisqa tolalar olinadi. Uni kanop losi (teploizolyatsiya uchun) va qog‘oz sanoatida ishlatiladi. Qisqa tolalarni navlash va presslash texnik shartlarga ko‘ra tola ajratishdan boshlanadi. Navlangan tola 60 kg li kiplarga presslanadi. 4.1-rasm. Zig‘irpoyaning umumiy va ko‘ndalang kesimda ko‘rinishi: 1 — poyaning kutikula qoplamasi; 2 — qobiq; 3 — po‘stloq; 4 — elementar tola; 5 — yog‘och qism; 6 — o‘zak. H H / 3 d L T 1 5 127 Sanalgan zig‘ir, qisqa tola va zig‘ir lubining sinflanishi Bularni baholashda raqam tizimi ishlatiladi, xomashyo raqami uning chiqishini va kalavaning standart sifatini, berilgan xomashyo dan olinganligini bildiradi. Xomashyo qanchalik yaxshi bo‘lsa, uning raqami yuqori bo‘ladi. Ezilgan zig‘ir 9 raqamga bo‘linadi: 24, 22, 20, 18, 16, 14, 12, 10 va 8. Har bir raqam uchun ishlov berilmagan qism, chiqindi va boshqa keraksiz moddalar qanchalik kam bo‘lsa, u shunchalik yuqori bo‘ladi. Tola konditsion massada qabul qilinadi, hamma tola raqamlari uchun 12 % namlik, chiqindi va boshqa moddalar me’yorlari beriladi. Zig‘ir sifati standart namunalarga tenglashtirib organoleptik baholanadi, baholashda ziddiyatlar bo‘lsa, tarash va nazorat mashinalarida o‘tkaziladi, savalgan zig‘ir sifati, olingan taram va tarandilar namunalariga ko‘ra yakuniy baholash o‘tkaziladi. Qisqa zig‘ir tolasi uzilish kuchi ko‘rsatkichiga ko‘ra buramli tolali tasma, chiqindi miqdori va xas-cho‘plar miqdoriga ko‘ra 4.2-rasm. Zig‘irpoyani yanchish mashinasining chizmasi: a — yon tomondan ko‘rinishi. b — reja. 1 — bo‘luvchi; 2 — tasma; 3 — tashish tasmalari; 4 — kirish tirqishi. 1 2 3 2 4 a ) b ) 128 5 ta raqamga bo‘linadi: 8, 6, 4, 3 va 2. Tola qancha yaxshi bo‘lsa, raqam shuncha yuqori bo‘ladi. Boshida tola standart namunalarga taqqoslab organoleptik baholanadi. Ziddiyatlar tug‘ilganda labora toriyada olingan natijalar yakuniy baholashni aniqlaydi. Savalgan zig‘irga o‘xshab, kalta tola ham konditsion massada qabul qilinadi. Uzun va kalta lubning har bir raqamiga ruxsat etilgan va chegaralangan chiqindi miqdori belgilangan. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|