M I k r o I q t I s o d I y o t

b 
b 
b
yoki 
Q* =
^ da darom ad maksimal qiymatga erishishga ishonch hosil qilamiz.
Q
d
 =
 4 000-250-
P ,

---

f * =,6- *? =o
dQ
 
250
Q* = 4000:2 = 2000 m ln. pud.
D em ak, sotuvchi darom adini maksim allashtiruvchi sotiladigan bug'doy hajmi 
q
* = 
2000
mln. pudga teng ekan.
Bir pud b u g'doy nanti: 
p =
1 6 - 8
= 8 pul birligiga teng.
U m um iy darom ad /? = 2000-8 = 
16000
pul birligi.
Faraz qilaylik, sotuvchi sotiladigan bug‘doy hajm ini 250 mln. pudga oshirdi deylik. 
U ning darom adi qanday bo'lishini hisoblaymiz.
Sotiladigan bug'doy hajmi 2250 mln. pud. U holda b ir pud bug'doy narxi
2250
P = 16-
250
- = 7
pul birligiga teng.
U m um iy darom ad
ft = 
2250-7
= 
15750
pul birligiga teng.
K o'rinib turibdiki, sotuvchi sotiladigan bug'doy hajm ini optim al hajm dan oshirsa, 
uning darom adi m aksim al darom addan past boMadi.
Xuddiy shunday, sotuvchi optimal hajmdan kamroq hajmda bug'doy sotsa ham, lining 
umumiy daromadi kamayadi. Bu holni o'quvchi tekshirib ko'rib ishonch hosil qilishi mumkin.
Soliq yukini iste'molchi va ishlab chiqaruvchi o'rtasida taqsimlanishini tovar
elastikligiga ko‘ra tahlili. 
Elastiklik nazariyasi firm alar va davlatning iqtisodiy siyosatini 
belgilashda m uhim qurol bo'lib hisoblanadi.
Ma'lumki, talab va taklif chiziqlarining yotiqligi, ulaming elastiklik koeffitsiyentlari 
miqdorining qzgarishiga ko'ra o'zgaradi. Talab va taklifning elastik yoki elastik bo'lmasligi soliq 
yukining iste'molchi va ishlab chiqaruvchilar o'rtasida qanday gaqsimlanishini, ya'ni soliqning 
qancha qismini iste’molchi va qancha qismini ishlab chiqaruvchi to'lashini aniqlab beradi.
Faraz qilaylik, davlat bir-birlik tovarga m alum /m iqdorda (o'zgarmas) soliq belgilasin. 
Bu o 'z navbatida taklif chizig'ini S holatdan yuqoriga S’ -holatga siljitadi (3.6-rasm ) .
U m um iy soliq iste'm olchi va ishlab chiqaruvchi o 'rtasid a taqsim lanib, o ‘z ichiga 
soliq yuki ortiqchaligini oladi. Ushbu soliq yuki ortiqchaligi "O 'lik yukH bo'lib, jam iyat 
uchun sof yo'qotish hisoblanadi.

---

Talab chizig'i elastik b o lg an d a (|£?|>i), soliqning katta qismini ishlab chiqaruvchilar 
to'laydi (3.7-rasm ).
3.7-rasm dan ko‘rinib turibdiki, iste'm olchi to'laydigan soliqni ifodalovchi P
q
B E
j
P, 
t o ‘rtb u rc h ak yuzi, ishlab ch io 'a ru v c h i to 'la y d ig an soliqni k o 'rsatu v ch i P2A BP0 
to 'rtb u rch ak yuzidan kichik.
Talab chizig'i elastik bolg an d a (|£*|zimmasiga tushadi (3.8-rasm ).
Bu erda, P0B E,P, to'rtburchak yuzi P
2
ABP0 to 'rtb u rc h ak yuzidan katta. Soliqning 
bu n d ay taq sim lan ish in i quyidagicha izohlash m um kin. T alab elastik boMganda 
iste’m olchilar ushbu tovarga narx oshishi bilan o'zlarining talabini o 'm in i bosuvchi 
tovarlarga o'zgartiradilar. Agar talab elastik bo'lm asa. bunday o'zgartirish qiyin bo'ladi.
Soliqning taqsimlanishini taklif chizigMga nisbatan qaraganimizda buning teskarisini 
ko'ramiz. Taklif elastik bo'lganda, soliqning katta qismini toMash iste’molchilar zimmasiga 
tushadi (3.9-rasm ).

---