M İ L L İ K İ T A B X A N A
____________________________________
155
miyyətli rol oynadığı üçün ilk tanışlığı buradan başlamağı qərara aldım. Bir
də mən Heydər Əliyevin adını eşitmiş,
böyük nüfuzundan xəbərdar idim,
şəxsən tanış olmaq arzum vardı. Biz onunla faydalı söhbətlər apardıq.
Məndə xoş təəssürat oyatdı».
1
Naxçıvan həqiqətləri dünyanın müxtəlif informasiya vasitələrinə
çatdırılmışdı. Dünya ictimaiyyətində böyük bir ciddi rəy yaranmışdı ki,
Naxçıvana, Azərbaycana hücum Ermənistan tərəfindən həyata keçirilən
hərbi təcavüzdür. Bu dövrdə 57 dövlət rəsmi surətdə Ermənistan
Respublikasının Naxçıvana hərbi hücumunu pisləmiş, öz etirazlarını
bildirmişdilər. Muxtar Respublika dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzinə
çevrilmişdi. Xarici dövlətlərin Naxçıvana gələn nümayəndələri Heydər
Əliyev tərəfindən qəbul edilir, onlara lazımi məlumatlar verilirdi.
Heydər Əliyev Naxçıvanda gördüyü işlərə yekun vuraraq qəzetinin
müxbirləri ilə söhbətində qeyd edirdi ki, «Öz adıma artıq heç bir şey
çıxmayaraq, deyə bilərəm və həyatda fəxr etməyə həqiqətən dəyər ki, mən
həmin müddət ərzində Naxçıvanı müharibədən qorudum».
2
1
«Dirçəliş. XXI əsr», səh.27
2
Heydər Əliyev. «Mən xalqa minnətdaram». Müstəqilliyimiz əbədidir. I kitab, səh. qəzeti, 3 avqust 1993-cü il
M İ L L İ K İ T A B X A N A
____________________________________
156
IV FƏSİL
HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCANDA
HAKİMİYYƏTƏ YENİDƏN QAYEMŞI.
AZƏRBAYCAN XALQININ QURTULUŞU
1993-cü il iyunun 15-nə kimi Azərbaycanda baş verən ictimai-siyasi
proseslər respublikanı böhran vəziyyətinə, parçalanmaq səviyyəsinə və
müstəqilliyin itirilməsi həddinə gətirib çıxarmışdı. 1980-ci ilin ikinci
yarısında keçmiş SSRİ-də hakimiyyət başına gələn M.S.Qorbaçovun
Azərbaycana, xalqımıza, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevə düşmən
münasibəti ağır nəticələrə səbəb olmuşdu. M.S.Qorbaçov tərəfindən
Azərbaycana rəhbər vəzifəyə göndərilən, milli hisslərdən uzaq olan canişin
Ə.Vəzirovun hakimiyyəti dövründə Moskva hökumətinin «səyləri»
nəticəsində Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının işğal edilməsi
prosesi dərinləşir, antiazərbaycan siyasəti həyata keçirilirdi. Azərbaycan
xalqının milli-azadlıq mübarizəsi ruhunu sındırmaq üçün 20 yanvar qanlı
Bakı qırğını hadisələri törədildi. Ə.Vəzirov Azərbaycandan qaçdıqdan sonra
hakimiyyətə gətirilən A.Mütəllibov onun milli xəyanət yolunu davam
etdirir, imperiya mənafeyinə uyğun siyasət həyata keçirirdi. Xalq hərəkatı
dalğalarında meydana gələn Xalq Cəbhəsinin səriştəsiz Hderləri ilə
A.Mütəllibov qrupu arasında hakimiyyət uğrunda gedən mübarizə ölkəni
xaos və anarxiya vəziyyətinə salmışdı.
Azərbaycanda milli-azadlıq uğrunda, milli istiqlaliyyət uğrunda xalq
hərəkatı başlayanda, 1988-ci ildə AXC meydana gəlmişdi. AXC ilk illərdə,
kommunist hakimiyyəti illərində, kommunist rejiminə qarşı fəal mübarizə
aparmışdı. Qarabağ problemini həll edə bilmədiyi üçün Azərbaycanın
kommunist rəhbərliyinə qarşı çıxışlar daha fəal xarakter daşıyırdı. AXC-nin
mitinqlərinə çoxlu adamlar toplanırdı. Bu adamlar vaxtlar rejimdən və
Azərbaycan rəhbərliyindən narazı olanlar idilər. Heydər Əliyev Xalq
Cəbhəsinin ilk vaxtlar fəaliyyətini, hakimiyyətə gəlməsinin səbəblərini
düzgün qiymətləndirirdi. 1993-cü il iyulun əvvəlində «Os-
M İ L L İ K İ T A B X A N A
____________________________________
157
tankino» dövlətlərarası televiziya şirkətinə müsahibəsində müxbirin «Sizcə,
bu gün Azərbaycanda Xalq Cəbhəsinin rolu necədir? nə kimi sosial bazaya
malikdir?» - suallarına cavabında demişdi: «İlk vaxtlarda Xalq Cəbhəsi də
mənafelərin fəal ifadəçisi kimi çıxış edirdi. Ona görə də Xalq Cəbhəsi
ətrafında çoxlu adam toplanırdı, bu narazılığı nümayiş etdirirdi».
1
1992-ci ilin martında Azərbaycanda siyasi gərginlik daha da artmışdı.
Prezident A. Mütəllibov respublikanı idarə edə bilmirdi.
Azərbaycan
torpaqları işğal edilirdi. A.Mütəllibov istefaya göndərildi. Üç aydan sonra
may ayında yenidən prezident vəzifəsinə qayıtmaq üçün cəhd etdi. Baş
tutmadı. Belə bir şəraitdə Mütəllibov rejimindən və onun səhv
addımlarından narazılıq daha da artdı. Bu da narazı adamları Xalq Cəbhəsi
ətrafında birləşdirdi. 1992-ci ilin iyım ayında Ə.Elçibəy Azərbaycan
prezidenti seçildi.
Xalq Cəbhəsi hakimiyyətə gəldikdən sonra onun bəzi liderləri məsul
vəzifələrə təyin edilirdi. Ə.Elçibəy prezident seçildikdən sonra bütün rəhbər
vəzifələr onun tərəfindən təyin edilirdi, özü də Xalq Cəbhəsi üzvlərini təyin
edirdi. Heydər Əliyev bu səhvi telefon danışıqlarında, fevralda Bakıda
görüşərkən, habelə sonralar, 1993-cü il iyun ayında Bakıda görüşündə ona
xatırlatmış, onun böyük siyasi səhvə yol verdiyini göstərmişdi. «Prezident
Ə.Elçibəy özünün xalq tərəfindən seçildiyini unudaraq AXC-yə üstünlük
verir, yalnız ona arxalanırdı. Halbuki bu dövrdə AXC artıq öz sosial
bazasını getdikcə itirirdi. Bu da öz mənfı nəticələrini tezliklə göstərdi, 4
iyun Gəncə hadisələrinə gətirib çıxardı. Onların bir illik hakimiyyəti
dövründə Azərbaycanda bütün sahələrdə vəziyyət olduqca ciddi şəkildə
pisləşmişdi. Xalq Cebhəsinə inam getdikcə azalmış, sosial bazası
zəifləmişdi. Xalq Cəbhəsinin təşkil etdiyi mitinqlərdə 1500-2000-dən çox
adam iştirak etmirdi. Halbuki əvvəlki mitinqlərdə 200-300-400 min adam
iştirak edirdi.»
2
1
H.Əliyev. Ostankino dövlətlərarası televiziya şirkətinə müsahibə. Müstəqilliyimiz əbədidir. Bakı, 1997,1 kitab,
səh.26; «Azərbaycan» qəzeti, 6 iyul 1993-cü il
2
Heydər Əliyev. Həmin müsahibə. Müstəqilliyimiz əbədidir. Bakı, 1997, I kitab, səh.27