M maxsudova muloqot psixologiyasi o'quv qo'llanma toshkent «turon-iqbol» 2006

2 .3 . Ilk bolalik davrida muloqotning o ‘ziga xosligi
Ilk bolalik davrida bolalar kattalarga qaram bo'ladilar, chunki ularning 
mustaqil harakat qilishlari qiyin. Hatti-harakat xulq me’yorlarini bolalar 
kattalardan o'rganadilar. Bu davrda bola xulqining motivi anglanilmagan 
bo'ladi. Bolaning ichki dunyosi shakllanishi kattalarga bog'liq. Chunki 
bola kattalar kutgan muloqotni darhol bera olmaydi. Bola predmetlarga 
bo'lgan qiziqishini awalo kattalarga murojaati orqali bildiradi. Kerakli 
yordamni nutqni qo'llash orqali oladi. Kattalar agar bola bilan kam 
muloqotda bo'lsalar, uning nutqi rivojlanishdan orqada qolishi mumkin. 
Muloqotga bo'lgan ehtiyoj bolada kattalaming muloqoti orqali o'sadi.
Ilk bolalik davrida nutqning rivojlanishi ikki x il y o 'l orqali amalga 
oshiriladi: kattalar nutqini tushunishi hamda bolaning shaxsiy faol 
nutqi shakllanishi orqali. Bola bilan onaning m uloqoti faqatgina 
so'zlar bilan emas, balki m im ika, imo-ishora, pantomimika, ohang 
va vaziyat kabilar orqali amalga oshiriladi. Bular harakatga signal 
b o 'lib xizmat qiladi. 2 yoshli bolalar oldida o'yinchoqlar turgan 
bo'lsa onasi unga «ber menga» deb o'yinchoqni ko'rsatsa darhol 
bola uni olib beradi. «Mumkinmas», degan so'z bolaning harakatlari 
to'xtashiga signal b o 'lib xizmat qiladi. Masalan, rozetkaga q o 'li
«
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tegayotganida, qizib turgan dazmolga qo'li yaqinlashayotganida,
oyoq kiyimlarga qo'lini tekkazayotganida bu so'zning aytilishi bola
harakatlarini to'xtashiga olib keladi.
3 yoshga to'lganda bola kattalar bilan nutq orqali munosabatlarga
bemalol kirisha oladi. Bu yoshdagi bolalar hamma kiyimini o'zi kiyishga
harakat qiladi. O'z ehtiyojlarini so'zlar orqali bayon qila oladi. Nutqni