M orta arnawli bilimlendiriw ministrligi berdaq atinda ġ I qaraqalpaq mámleketlik universiteti
-súwret. Jaqtılıq shashıraǵandaǵı
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5-súwret. Jaqtılıq shaǵılısqandaǵı nurlardıń júrisi.
| 4-súwret. Jaqtılıq shashıraǵandaǵı
nurlardıń júrisi. 22 Shaǵılısıw nızamında jaqtılıqtıń eki tárepke birdeylik principiniń 5-súwretten bunnan bılay túsindiriwsiz-aq kórinip tur. Eki tárepke birdeylik principi neshe sınıw hám neshe shaǵılısıw bolsa da óziniń kúshin saqlaydı. Sebebi olardıń hár qaysısında bul princip orınlanadı. Demek, eki tárepke birdeylik principi súwretti payda etiw menen baylanıslı bolǵan barlıq máseleler ushın durıs.Birinshi ortalıqtan ekinshi ortalıqqa ótkendegi sınıw nızamı ekenligin aytadı [8]. 5-súwret. Jaqtılıq shaǵılısqandaǵı nurlardıń júrisi. 23 Shıǵılısıw nızamı [(5)-súwretke qarańız] 𝑖 = − 𝑖 ′ ańlatpası menen beriledi. Onı 𝑛 1 = − 𝑛 2 dep belgilew arqalı aldıńǵı formuladan alıwǵa boladı. Demek, sin 𝑖 = − sin 𝑟 , 𝑖 = − 𝑟 . Demek, eger 𝑛 2 = − 𝑛 1 dep esaplansa hám 𝑟 di shaǵılısıw múyeshi dep túsinsek, onda shagılısıw nızamınıń sınıw nızamınan alınatuǵınlıǵın kóremiz. Solay etip, sındırıwshı sistemalar ushın keltirip shıǵarılǵan qálegen formulanı shaǵılıstırıwshı sistemalardaǵı qubılıslardı táriyiplew ushın paydalanıwǵa boladi eken [7]. Keńisliklik kogerentlik optikalıq sistemalardaǵı (ásbaplardaǵı) súwrettiń payda bolıwında úlken áhmiyetke iye boladı. Optikalıq sistemalardaǵı tautoxronizmniń saldarınan hár qıylı noqatlardıń súwretindegi jaqtılıq terbelisleri bir waqıttaǵı, yaǵnıy súwreti túsiriletuǵın predmettegi terbelislerge sáykes keledi. Usınıń menen birge, difrakciyalıq qubılıslar hám aberraciyalardıń saldarınan súwret tegisliginiń hár bir noqatına predmettiń hár qıylı nokatlarınan jiberilgen tolqınlar keledi. Eger predmettiń ózi jaqtılıq shıǵaratuǵın bolsa, onda onıń hár qıylı noqatlarındaǵı terbelisler kogerentli emes hám súwrette súwret tegisliginiń berilgen noqatına kelip jetetuǵın predmettiń hár qıylı nokatlarınan shıqqan intensivliklerdi qosıw kerek boladı. Eger predmet jaqtılıq shıgarmaytugın bolsa, onda, ulıwma aytqanda, onıń hár qıylı noqatları kogerentli hám intensivlikti qosıwǵa bolmaydı. Haqıyqatında da jaqitılıq shıǵarmaytuǵın predmetler olarǵa basqa jaqtılıq dereklerinen kelip túsken jaqtılıqtıń shashırawınıń saldarınan baqlanadı. Eger jaqtılıqtıń noqatlıq deregi paydalanılatuǵın bolsa, onda jaqtılandırılatuǵın predmettiń betiniń barlıq noqatlarındaǵı jaqtılıq terbelisleri qatań túrde belgili bolǵan fazalıq qatnaslarda turadı, yaǵnıy sol terbelisler tolıq kogerentli hám súwretlerde intensivlikti emes, al predmettiń hár qıylı noqatlarınan shıqǵıp, súwret tegisliginiń berilgen nokatına kelip túsken terbelislerdiń intensivligin emes, al amplitudaların qosıw kerek boladı. Ózi jaqtılıq shıǵarmaytuǵın predmet sıpatında mikroskoptıń járdeminde baqlanatuǵın hám basqa bir jaqtılıq deregi tárepinen jaqtılandırılatuǵın preparattı kórsetiw múmkin. Nurlanıw spektrin baqlaw talap etiletuǵın derek tárepinen 24 jaqtılandırılatuǵın spektrallıq apparattıń sańlaǵı da usınday ózinen jaqtılıq shıǵarmaytuǵın predmetlerdiń qatarına kiredi. Eń aqırında, kúndizgi jaqtılıqtıń jáne jasalma dereklerdiń járdeminde jaqtılandırılatuǵın predmetlerdiń barlıǵı da ózinen jaqtılıq shıǵarmaytuǵın ob'ektlerdiń qatarına kiredi [8]. Yungtıń interferenciyalıq tájiriybesinde jaqtılıqtıń eki deregi sıpatında jaqtılıqtıń bazı bir deregi tárepinen jaqtılandırılatuǵın eki sańlaq xızmet etedi. Yaǵnıy, bul tájiriybeniń sxeması óziniń tiykarǵı ózgeshelikleri boyınsha 6-súwrette keltirilgen sxemaǵa sáykes keledi [8]. Eger júrisler ayırması salıstırmalı túrde úlken bolmasa, yaǵnıy tek tómengi tártiptegi interferenciyalıq jolaqlar baqlanatuǵın jaǵdayda, interferenciyalıq jolaqlardıń kontrastlıǵı tiykarınan sańlaqlardı jaqtılandırıwdıń keńisliklik kogerentliginiń dárejesi boyınsha anıqlanadı. Maykel'sonnıń juldızlıq interferometrindegi jaǵdayǵa jaǵdayda interferometrdiń sańlaqların jaqtılandırıwdaǵı tolıq emes keńisliklik kogerentlik juldızlardıń múyeshlik ólshemlerin anıqlaw quralı bolıp xızmet etedi [8]. Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|