Ma qs ud ha c I y e V

328
BİRİNCİ KİTAB
QONAQKƏND (AFURCA KƏNDİ)
1.  Yə  ədəmi  аша bə yan mirzə,  kufdi bə ü ki:  “bey mən kağaz 
nəüş”.  2.  Mirzə cavab  da ki:  “Mən  nə müdanüm,  bəriyü ki  pay  mən 
dar  bəsaxdən.  3.  Un  ədəmi  gufdi:  “Mən  türə  heç  cigə  nə  əfürsərə- 
nüm ki,  tü paytürə bəhanə bəsaxdəni”. 4.  Mirzə gufdi:  “Gaftu düzü: 
amma  keyki  mən  kaqaz  nəvüşdüm,  bə’də  nə’rə  səyind  mənə  ki:  5. 
Biyə kəqazə xun, bəriyü  ki xət mənə hiç kəs nə basan xundən”.
BALAXANI
1.  Yəqo  mərd amo bəyan  mirzə  və bə  u kuti:  “bərə mü keyqaz 
nöş”. 2. i mirza cavab do:  “Mü nəmtanüm bərəy ki po mü dər-dərən”.
3.  İ mərd cavab do: “Mü ki türə bə hiç cəqə nəxəstünum fostum, bərəy 
çi  heyda  bəhanə  bardəni? 4.  Mirza kuti:  “Hədi  tü  düz-ü,  amo  keyki 
mü  keyqaz  nöştünüm,  bəədə  münə  qal  şəndününd  ki:  5.  Biyo  urə 
bixon,  bərəy ki  xət münə hiç nə tanistən xondən”.
III  MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
1.  Bir  adam  Mirzənin  yanma  gəlib  dedi  ki,  “mənim  üçün  bir 
kağız  yaz”.  2.  Mirzə  cavab  verir ki,  “mən  yaza  bilmərəm,  ona  görə 
ki,  ayağım  ağrıdır”.  3.  O  adam dedi:  “Mən  səni heç  yerə  göndərmi­
rəm  ki,  ayağını bəhanə  gətirirsən”.  4.  Mirzə dedi:  “Sözün doğrudur, 
lakin  mən  kağız  yazandan  sonra  məni  çağırırlar  ki,  5.  gəl  kağızı 
oxu, çünki mənim xəttimi heç kəs oxuya bilmir” .
IV  MƏTN
DƏVƏÇİ (ZEYVƏ KƏNDİ)
l.Yə mərd xişkə şax bar səxdeyü bə ərəbə. 2. Bə şaxa xişkə vəlg 
ambar bireyü.  3.  Kəlha mərd  ’əciz bireyü,  kuftirəyü ki,  şaxhay nə  bi-
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
329
səndənüm  kəşirən.  4.  Bəə'də  mərd,  fikir  səxdey  ki,  mən  in  bə  şaxa 
birə  vəlghayə  suzunüm,  ərəbəymən  souk başü,  danüm bərdən.  5.  İşbiş- 
kəy zərəynarey bə vəlgha -  şaxha suxdəyü, kəlhayişürüş bə sər suxdəyü.
QONAQKƏND (GÜMÜR KƏNDİ)
1.  Yə  mərd  xüşkə  şax  bar  bəstən  bə  ərəbə.  2.  Bə  sər  şaxa 
xüşkə  vəlg  qəy  bü.  3.  Kəlhay  mərd  cələb  burund,  nəbastanbirund 
şaxhayə  gəşirən.  4.  Bə'də  mərd  fikir  saxt  ki,  mən  bə  səjr  in  şaxha 
birə vəlghayə suzunüm,  ərəbəymən  souk başü,  danüm bərdən  bə di. 
5.  Hiktə  ki,  ü  ispişkəyə  za  bə  vəlga-vəlga  ataş  guft  suxt,  şaxhayiş 
suxt, gəlhayiş.
IV MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
1.  Bir kişi  arabaya quru şax  yükləyir.  2.  Şaxların  üstündə çox­
lu  quru  yarpaq  var idi.  3.  Kişinin  kəlləri  zəif idilər,  şaxlan çəkə bil­
mirdilər.  4.  Belə  olanda,  kişi  fikirləşir  ki,  yarpaqlara  od  vuraram, 
araba  yüngülləşər,  onu  kəndə  çəkib  apararam.  5.  Kibriti  yarpaqlara 
çəkən kimi yarpaqlar alışır,  şaxlar da yanır, araba da, kəllər də.
V  M Ə TN  
BALAXANI
Padşa  baq  doşt.  Bə  baqban  kutirə  bürü  ki:  “Ki  bə  baq  durmo 
bə  u  cəza  mideym.  2.  Bə  şərt  u  ə  mü  səto  şey  mütanü  xastən  ə 
mürdən  xaştən  boşqə”.  3.  Yə  roz  çoban  bə  baq  padşa  durmo.  4. 
Baqban  urə gərəft və bəyan  padşa avard.  5.  Padşa kuti:  “zu  səta şey 
xo və  türə  yəbküşüm”.  6.  Çoban  kuti:  “Mü xastünum ki,  bə kəllə  tu 
yə bəlacə bizənum”.  7.  Padşa razi bü.  8. Çoban bə kəllə padşa zo.  9. 
Padşa  nim  roz  ə  xaştən  raft.  10.  Padşa  düümci  xaişirə  xast.  11. 
Çoban  kuti:  “boz-əm  xastünum  ki  yə  baləcə  əz  u  səxt  zənum”.  12. 
Padşa  bozəm  razi  bü.  13.  Ammo  bütün  rozə bə  xəştən  nə  amo.  14.

---

330
BİRİNCİ  KİTAB
Bəədə  tanist  ki,  səymci  xaiş  çoban  i  yəbşə;  15.  ə  tərsi  can  xaştən  u 
rə sər do.
QONAQKƏND  (GÜMÜR KƏNDİ)
1.  Padşa  baq  daşt.  Bə  baqban  guftirə  bü  ki,  “ki  bə  baq  daraft 
bə  ü cəza mütünüm.  2.  Bə  şərta  ki,  ü  əzmu sə ta ciz  mıdanü xastən, 
ə  mürdən  xiştən  bəşqə”.  3.  Yə ruz  yə  çupan  bə  baq  padşa daraft.  4. 
Baqban  ürə  güft  və  bə  yan  padşa avard.  5.  Padşa gufti:  “Zu  səta çiz 
xay,  bə'də  türə  bistən  küşüm”.  6.  Çupan  gufti:  “Mən  bə  xəstənüm 
ki,  bə  kəlletü  yə  soukə  muqli  bizənüm”.  7.  Padşa  raza  bəbirən.  8. 
Çupan bə kəlle padşa bəzərən.  9.  Padşa nim ruz  ə xiştən bartən.  10. 
Padşa  əzü  ikinci  xahişürə  bəxastən.  11.  Çupan  bətən:  “Avaziş 
bəxastənüm  əzun  pişeynə  muqli  yə  kəm  səxttə  bə  sərtü  bizənüm”.
12.  Padşa  aziş  razi  bəbirən.  13.  Amma  tamam  ruzə  bə  xiştən  nə 
bamarən.  14.  Bə'də  padşa bastə  ki,  üçüminci  xahiş çupan  ürə bistən 
küşü;  15. Ə tərsi can xiştən ürə raha bədərən.
V  MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
1.  Padşahın  bağı  vardı.  Bağbana  deyir  ki,  “kim  bağa  girsə, 
onu cəzalandıracağam. 2. Bir şərtlə ki, ölümündən qabaq məndən üç 
şey  xahiş  etsin”.  3.  Bir  gün  bir  çoban  padşahın  bağına  girir.  4. 
Bağban onu  tutub padşahın  yanına gətirir.  5.  Padşah  deyir:  “Tez  ol, 
məndən  üç  şey istə, sonra səni öldürüm”. 6. Çoban deyir:  “Mən istə­
yirəm  ki,  başına  bir  yüngül  qapaz  vurum”.  7.  Padşah  razılaşır:  8. 
Çoban  padşahın  kəlləsinə  vurur.  9.  Padşah  yarım  gün  özünə  gələ 
bilmir.  10.  Padşah  ondan  ikinci  xahişini  soruşur.  11.  Çoban  deyir: 
“Yenə  də  istəyirəm,  bayaqkından  bir  az  bərk  sənin  başına  vurum.
12.  Padşah  yenə razılaşır.  13.  Bu dəfə bütün günü özünə gələ bilmir.
14.  Sonra  padşah  başa  düşür  ki,  çoban  üçüncü  xahişi  də  həmin 
əvvəlkini  istəyəcək.  15.  Canının qorxusundan onu buraxır.
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
331
VI 
MƏTN 
BALAXANI
1.  Yə roz  mulla  bəyək  baq  raft.  2.  U qəlbə  şey çirəs  və  bədən 
çuval  rixt.  3.  Bey  vəxt  səhib  baq  amo,  ə  mulla  pursi:  4.  “incə  çi 
saxtini?”  5.  Mulla  caab  da:  “münə  var  bə  incə  əngəst”.  6.  Səhib 
pursi:  “bəs  i  meyvəyərə  ki  çirəs?” 7.  Mulla caab da:  “Mən  hə  i  saat 
urə fükür səxtə birum, ti amari”.
QONAQKƏND (PUÇUQ KƏNDİ)
1.  Yə ruz malla bəyə baq raft.  2.  Ü qəyə meyvə çi və bə guval 
pur saxt.  3. Hə in  vəxt səhəb bağ ama ə malla xəbər usta:  4.  “incə çü 
bəsaxtəni?” 5. Malla cavab da:  “Mənə var incə şunde”. 6. Səhəb bağ 
xəbər usta:  “pəs  in  meyvəharə  ki  çire?”  7.  Malla cuvab  da:  “Məniş 
hə bin səhət ürə fikir bə saxtənbürüm ki,  tü amari”.
VI MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
1.  Bir  gün  molla  bir  bağa .girir.  2.  O,  çoxlu  meyvə  yığaraq 
çuvala  doldurur.  3.  Elə  bu  vaxt  bağ  sahibi  gəlib  çıxır,  molladan 
soruşur.  4.  “Burada  nə edirsən?”  5.  Molla cavab  verir:  “məni  külək 
bura  atıb”.  6.  Bağ sahibi  soruşur:  “Bəs bu meyvələri  kim yığıb?”  7. 
Molla  cavab  verir:  “Mən  də  bu  saat  elə  onu  fikirləşirdim  ki,  sən 
gəlib çıxdın” .
*  *  *

---