Ma qs ud ha c I y e V

324
BİRİNCİ  KİTAB
bakrən.  7.  Rasrəgar  dovüst  (//d)  bə  meydun.  8.  Bə  meydun  un  qadə 
ədəmi  kurə  bü  ki,  bə  şəhər  diyə  cəmə’ət  ııəmund.  9.  Mulla  di  ki, 
meydun  pur  ədəmiyü,  bəgüft  (//d)  papaxə  əsər  xişdən,  vərma  bə  yə 
cigə,  gufdi.  10.  “Cəmə’ət  üşmu  danind  ki,  papaxə  bə  şəş  manat 
xirram”.  11.  Cəmə’ət  payist  bə  xəndüstən.  12.  Mulla  in  cür  yəxe 
xişdənə varasund ə dəs xəbər asdaragarha.
BALAXANI
l.Yə bo Molla Nəsrəddin bə şüş manat nuqə kula xeyirə bürü. 2. 
Hər rast amarəgarb əz u pürsürə bürü: “Molla, kulax bən çənd xeirei?”.
3.  Molla  bə  yə’təi  cavab  da,  bə  dütəi  cavab  da,  bə  sətəi  cavab  da,  bə 
çartəi cavab da, deişi ki, əgər bə hər rasirəgar cavab bədə, həlak müşo.
4.  Molla  vodoşt  kula’ə  sər  xaştən  və  bazorə  sər  zafru  girixt  və  kutrə 
bürü.  5.  “Ay camaət!  Zu  bişind,  zur-zuri  kura bişind!  Bə flan  meydan 
caneşin  bə  şümu  hədi  dərü”.  6.  Camaət  haç  tanüstünd  ki  molla  rast 
kuturən.  7.  Rasirəgar  döüst be  meydan.  8.  Bə  meydan  o  -  qdə  adam 
kurə bü ki, bə şər dege (П dəgə) adam nə mənd. 9. Molla di ki  meydan 
por adam- ü, vodoşt kula ə sər xaştən,  voımo bə bləndi cegə,  kuti:  10. 
“Cmaət,  şumu  əm vtanind ki  kulae bə  şüş manot xeyrom  (//xeyram)”. 
11. Camaət posto bə xənistən.  12. Molla i cur yəxe xaştənə vorast ə dəs 
pürsürəqar (i) ya.
I  MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
1. Bir dəfə Molla Nəsrəddin altı manata bir təzə papaq almışdı. 2. 
Hər  qabağına  çıxan  ondan  soruşurdu:  “Molla,  papağı  neçəyə 
almısan?”.  3.  Molla  birinə  cavab  verir,  ikincisinə  cavab  verir,  üçün­
cüyə cavab verir,  dördüncüyə  cavab verir, görür ki,  əyər hər qabağına 
çıxana cavab  versə,  əldən  düşəcək.  4.  Molla papağı  başından  götürür, 
bazar  boyu  yuxarı-aşağı  qaçaraq  deyir:  5.  “Ay  camaat,  tez  olun, 
yığışın!  Filan meydanda canişin sizə söz deyəcək”. 6. Camaat elə bildi 
ki, molla düz deyir.  7. Hamı meydana qaçır. 8. Meydana o qədər adam 
yığışır  ki,  daha  şəhərdə  adam  qalmır.  9.  Molla  görür  ki,  meydan
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
325
adamla dolub papağını başından götürüb hündür bir yerə çıxır və deyir: 
10.  “Camaat,  siz  də  bilin  ki,  mən  papağı  altı  manata  almışam”.  11. 
Camaat gülməyə başlayır.  12. Beləliklə də, Molla soruşanlardan canını 
qurtarır.
II  MƏTN
DƏVƏÇİ (DAQBİLİCİ KƏNDİ)
1.  Yə ra Mulla Nəsrəddin ə qunşi  xişdən də qəjqun bə qərd usta, 
kuti  ki:  2.  “İmruz  qəjqunuşmunə  tin  bə  mən,  xurək  bürcünüm”.  3. 
Qunşi  yə  qəjqun  da  bəyü.  4.  Mulla  Nəsrəddin  qəjqunə  bərd,  kar 
xişdənə  di.  5.  Mulla  yə  bala  qəjqun  naha  bə  dərün  ən  qəjqun  qunşi, 
bərd, də bəy ü.  6. Qunşi xəbər usta:  “Mulla, in çü qəjqunu avardəyi bə 
dərün  qəjqun  mə?  7.  İmu  ki,  bə  tü  yə  qəjqun  dəre  birim,  tü  bəy  mu 
dütərə  avardəyi” .  8.  Mulla  Kuti:  “Qəjqun  şumunə  tə  bərdən,  qəjqun 
şumu  zənd,  avardüm  bəy  şumu”.  9.  Qunşi  şar  bu,  vəquft  qəjqunə, 
naha  bə  kinar.  10.  Dəpanc  puzgə  bə’də,  mulla  Nəsrəddin  ama  bə 
qunşi  bəy qəjqun.  11.  İn  safar qunşi  bə razigərivaz  kələ qəjqunə  da 
bə  mulla.  12.  Mulla  qəjqunə  bərd,  diyə  navard.  13.  Qonşi  yə  ruz 
çüm  dəşt,  dü  ruz  çüm  dəşt,  di  ki,  mulla  qəjqunə  navard.  14.  Axir 
qunşi  xiştən  raft  bəy  mulla,  kuti  ki,  “qəjqun  mənə  tin”.  15.  Mulla 
kuti  ki,  ’’Bastani,  birar,  çü  hist”  -   qəjqun  tü  mürdəy”.  16.  Qunşi 
kuti:  “İn  çü  batən,  yəni  qəjqun  ətımürü?”.  17.  Mulla  kuti:  “Pəs 
qəjqun -  iş mizeyü? Həlbətdə ki, yə çiz ki, zəndəyu əm mürü-yiş” .
QONAQKƏND (AFURCA KƏNDİ)
1.  Yə  ra  Mulla  Nəsrəddin  ə  qunşi  xişdən  yə  qəjqun  bə  qərd 
usda,  güfdi  ki:  2.  “imruz  qəjqun  işmunə  tinid  bə  mən,  xürək 
burcunum”.  3. Qunşi  yə qəjqun da bə ü. 4. Mulla Nəsrəddin qəjqunə 
bərd,  kar  xiştənə  di.  5.  Mulla  yə  küçiknə  qəjqun  naha  bə  dərun  ən 
qəjqun  qunşi,  bərd,  da  bə  ü.  6.  Quniş  xəbər  usda:  “in  çü  qəjqunu 
avardəyi  bə  dərun  qəjqun  mən?  7.  İmu  ki,  bə  tü  yə  qəjqun  dərə

---

326
BİRİNCİ KİTAB
birim,  tü  bey  mu  düta  qəjqıın  avardəyi”.  8.  Mulla  gufdi:  “Qəjqun 
şimunə  tə  bərdən,  qəjqun  şimu  zənd,  mən  avardüm  bəri  şimu”.  9. 
Qunşi  şar bu,  vəgüfd qəjqun,  naha bə kinar.  10.  Də pane ruzgə bə'də 
Mulla Nəsrəddin ama bəyan qunşi  bəri  qəjqun.  11.  İn səfər qunşi  bə 
razigəriyəvaz  gələ  qəjqun  da  bə  mulla.  12.  Mulla  qəjqun  bərd, 
amma nə avard.  13.  Qunşi  yə ruz quzət saxt,  dü ruz quzət sak,  di  ki, 
mulla  qəjqun  nə  avard.  14.  Axir  qunşi  xiştəni  raft  bə  yan  mulla, 
gufti  ki:  “qəjqun  mənə  tin”.  15.  Mulla  cavab  da:  “basani,  birar,  çü 
hist,  -   qəjqun  tü  mürdey” .  16.  Qunşi  qufdi:  “in  çü  bakrən,  yə'ni 
qəjquniş  imürü?”  17.  Mulla  qufdi:  “pəs  qəjquniş  mizey?  Həlbət  ki, 
yə çiz ki zənd,  un çiz inmürüyiş”.
BALAXANI
1.  Yə bə Mulla  Nəsrəddin  ə qonşi  xastən  yəta qazqun  bə qərz 
vosta,  kuti  ki:  2.  “İmroz  qazqun  şumuna  bdeind  bə  mü,  xörək  pə- 
zum”.  3.  Qonşi  yəta  miyanə  ölçi  qazqun  da bə  u.  4.  Molla  Nəsrəd­
din  qazqun  bərd,  kar  xaştənə  di.  5.  Molla  yəta baləcə  qazqun  daşt, 
na urə bə dəən qazqun qonşi,  bərd,  da bə u.  6. Qonşi pursi:  “Molla, i 
çi qazqünü avardei bə dəən qazqun mü? 7.  İmu ki, bə tü yəta qazqun 
dərə birim,  tü  həüzüm  düta  avardei?”  8.  Molla kuti:  “qazqun  şümu- 
nə tə bərdən, qazqun şumu zənd,  höüzüm vəçirə avardüm bərə şumu”. 
9.  Qonşi  qəlbə  şad  bü,  vodaşt  qazqun,  na  bə  yəta  kənar.  10.  Ponzə 
roz  qüzəştənqum,  bəədə  ponzə  ruzqə  molla  Nəsrəddin  baz-əm  ama 
bəyən  qonşi  bərə  qazqun.  11.  İ  səfər  qonşi  bə  razigəri  vadaşt  kələ 
qazqunə  da  bə  molla.  12.  Molla  qazqunə  bərd,  ama  dəqə  nəavard. 
13.  Qonşi  yə roz qüzət  səxt,  dü  roz  qüzət  səxt,  di  ki  Molla qazqunə 
nə bardən.  14.  Axir, qonşi  xaştən raft bəyan molla, kuti ki:  “Qazqun 
münə bidi”.  15. Molla cavab da:  “tanis-təni bürvar, çi əst,  qazqun tü 
mürdəsü”.  16.  Qonşi  kuti:  “iştə  yəni  qazqun  murdəe?  Qazqun-əm 
mümrü?” .  17.  Molla cavab  da:  “pəs qazqun-əm  müzəndü? Həlbət ki 
yə çiz ki zəndü, mümürü-əm”.
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
327
II  MƏTNİN TƏRCÜMƏSİ
Mi
1.  Bir  dəfə  Molla  Nəsrəddin  qonşusundan  əmanət  olaraq  bir 
qazan  istədi.  2.  Dedi  ki,  bu  günlük  qazanmı  mənə  ver,  xörək 
bişirim.  3.  Qonşu  ona  ortabab  bir  qazan  verdi.  4.  Molla  Nəsrəddin 
qazanı  alıb öz işini gördü.  5. Mollanın bir balaca qazanı  var idi,  onu 
qonşunun  qazanın  içinə  qoyub  apardı,  qonşuya  verdi.  6.  Qonşu  so­
ruşdu:  “Bu nə qazandır,  molla,  qoymusan qazanımın içinə mənə  ve­
rirsən?  7.  Biz  ki  sənə  bir  qazan  vermişdik,  sən  isə  ikisini  qaytarır­
san?  8.  Molla  dedi:  “Sizin  qazanı  aparana  qədər  qazanınız  doğdu, 
ona  görə  sizə  qazanın  balasını  da  gətirmişəm”.  9.  Qonşu  çox  sevi­
nir,  qazanı  alıb  kənara qoyur.  10.  Bir on beş  gün  keçir,  on  beş gün­
dən  sonra  Molla  Nəsrəddin  yenə  qazan  üçün  qonşuya  gəlir.  11.  Bu 
dəfə  qonşu  Mollaya  həvəslə  böyük  qazanı  verir.  12.  Molla  qazanı 
alıb aparır,  lakin geri qaytarmır.  13.  Qonşu  bir gün gözləyir,  iki  gün 
gözləyir,  görür  ki,  molla  qazanı  qaytarmır.  14.  Nəhayət,  qonşu  özü 
mollanın yanına gedir,  deyir “Qazanımı mənə qaytar”.  15. Molla ca­
vab  verir:  “Bilirsən,  qardaş,  nə  olub?  Qazanın ölüb”.  16.  Qonşu  de­
yir:  “Necə yəni qazanın ölüb?  Qazan da heç ölər?”.  17. Molla cavab 
verir:  “Bəs qazan da heç doğar? Əlbəttə,  o şey ki, doğur,  o, ölür də”.
/
III  MƏTN
DƏVƏÇİ (ZEYYƏ KƏNDİ)
1. Yəta ədəmi ama bəyan mirzə gufdi bəy ü ki:  “bəy mu kağaz 
nəvüş”.  2.  İ  mirzə cavab  də  ki  nə  midanüm  nəvüşdən  bə  yi  ki,  pay- 
mən dər bəsaxdən.  3.  U ədəmi  qufdi:  “Mən  türə bə hiç cigə nə əfür- 
sərənüm  ki,  tü  pay  türə  bəhanə  bəsaxdəni”.  4.  Mirzə  gufdi:  “Gaftü 
düzü,  amma  keyki  mən  kaqaz  nəvüştüm,  bə'də  mənə  nəərə  səyind 
ki. 5.  Biyə ürə xun, bəyi ki xət mənə hiç kəs nə bədanistən xundən”.

---