Magиstrатура mяrkяzи hüseynzadə FƏrrux yasəF
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
62
mı - daşm havadakı çəkisi; m2 - daşm sudakı çəkisi; p - daşm srxlığı. m2=M-m=7,505-6,753=0,752K Am=mı-m2=l,05-0,752=0,298K p - = . 3,523 Am 0,298 II
təcrübə Rəngsız brilyant üçün. mı=0,905 K, M=7,401K, m=6,753K olarsa, m2=7,401-6,753=0,648K Am=0,905-0,648=0,257 0,905 . ,01 p = 3,521 0,257
III təcrübə
Maviyə çalan brilyant üçün. mı=0,758K, M=7,296K, m=6,753K olarsa, m2=7,296-6,753=0,543K Am=0,758-0,543=0,215 0,758. P = TJIT ~~3 ■M IV
təcrübə Qəhvəyiyə çalan brilyant üçün. mı=0,799K, M=7,327K, m=6,753K olarsa, m2=7,327-6,753=0,574K Am=0,799-0,574=0,225 0,799 p = —
& 3 551 0,225 '
V təcrübə
Yaşıl rəngli sirkon üçün. mı=l,lK, M=7,606K, m=6,753K olarsa, m2=7,606-6,753=0,853K Am=l,1-0,853=0,247 p = ——«4,453 0,247 e) spektroskopla təyin etmə. 63
Təcrübə üçün rəngsiz və bozumtul, tilli taraşlanmış brilyant götürülmüşdür. Spektroskopun okulyarmda dəqiq nəticə almması üçün onları diametrlərinə uyğun metal diafraqma üzərində yeıiəş-dirib, üzərinə şüa saldıqdan sonra əks olunan şüalar analiz olundu. Okulyardan spektr rənglərinin pegə yayıldığı, hansı xəttin və ya zolağm udulduğu müşahidə olundu. Hər iki almaz üçün spektrin 4155 A° dərəcəsinə uyğun enli udulma zolağı göründü. Bozumtul rəngli almaz üçün isə əlavə olaraq, spektrin göy və bənövşəyi his-səsində 4780, 4650, 4510, 4350 və 4230 A° zəif xətlər müşahidə olun-du. Təcrübədə alman spektr təsvirləri aşağıdakı sxem üzrə göstərilir. Zümrüdün digər daşlardan fərqbndirilməsi. a) şüasmdırma göstəricisinə görə təyin ctmə. Refraktometri brilyanta görə quraşdırıb baxdıqdan sonra, almazı götürüb üç növ zümrüdə ayrı-ayrılıqda baxırıq. Hər bir növ zümrüddə brilyantdan fərqli olaraq iki kölgə sahəsi müşahidə olunur. Zümrüdün növündən asılı olaraq bu kölgə sahələri fərqli alındı. Onlar sxem şəklində aşağıdakı kimi göstərihr. 1. Pakistan zümrüdü n - 1,589-1,596; 2. Hindistan zümrüdü n - 1,585-1,592; 3. Ural zümrüdü n - 1,581-1,588. b) yüksək şüasmdırma göstəricisinə görə təyin etmə. Götürülmüş üç növ nümunənin yüksək şüasmdırma göstəricisi aşağıdakı hesablamalarla təyin edilmişdir. Nəticənin düzgün almma-sma görə hər nümunə üçün iki dəfə hesablama aparılıb, orta qiymət götürülmüşdür. I nümunə üçün 1) hı=4 mm, Fı=71,022 mm, F2=68,505 mm h2=Fı-F2=71,022-68,505=2,517 2)
hı=4 mm, Fı=69,005 mm, F2=66,499 mm h2=69,005-66,499=2,506 mm 2,506 Orta qiymət - K g = 1.589 + 1,596 64
II nümunə üçün 1)
hı=3,7 mm, Fı=82,113 mm, F2=79,779 mm h2=82,l 13-79,779=2,334 mm N = 3>? « 1,585 2,334 2)
hı=3,7 mm, Fı=75,35 mm, F2=73,026 mm h2=75,35-73,026=2,324 Orta qiymət = 1,585 ± 1,592 . 2 III nümunə üçün 1)
hı=3,3 rimı, Fı=73,425 mm, F2=71,338 mm h2=73,425-72,338=2,087 mm N = — » 1,581 2,087 2)
hı=3,3 mm, Fı=70 mm, F2=67,922 mm h2=70-67,922=2,078 mm Orta qiymət K = ^581 +1'588 .1,585 Hər bir nümunə üçün uyğun olaraq dispersiya effektini hesab-laya bilərik: I nümunə üçün C=l,596-1,589=0,007 II nümunə üçün C= 1,592-1,585=0,007 III
nümunə üçün C=l,588-l,581=0,007 Göründüyü kimi, zümrüdün bütün növlərində dispersiyanm qiyməti eynidir. v) rənginə görə təyin etmə. Qeyd etdiyimiz kimi, zümrüdün xarakterik yaşıl rəngi onun tərkibində xrom ionlarmm olmasma əsaslamr. Zümrüdo ağ kağız üzərində gündüz işığmda baxmaqla onu sintetik daşlardan dəqiqliklə fərqləndirmək olmur. Onu, əsasən süzgəcdən baxmaqla dəqiq ayırd etmək olur. Buna görə də süzgəcdən istifadə edib lazımi nəticə almmışdır. Daşı ağ kağız üzərinə qoyub yaxşı işıqlandırmaq məqsədi ilə əlavə olaraq 250 Vt gücə malik közərmə lampası ilə də işıq-landırılmışdır. 65
Sonra fıltri gözə yaxm yerləşdirib daşı müşahidə etmək lazımdır. Süzgəcdən baxanda zümrüd qırmızı rəngdə görünür. Onun oxşadılmasma baxanda isə öz rəngini dəyişməyərək yenə də yaşıl rəngli göründü. q) sıxhğma görə təyin etmək. I nümunə üçün mı=l,8K, M=7,901K, m=6,753K olarsa, m2=M-m=7,901-6,753=l,148K Äm= 1,8-1,148=0,652 p = 2,761
0,652 II
nümunə üçün mı=l,541K, M=7,732K, m=6,753K olarsa, m2=7,732-6,753=0,979K Am=l,541-0,979=0,562 1 541 p =
2,741 0,562
III nümunə üçün mı=l,05K, M=7,42K, m=6,753K m2=7,42-6,753=0,667K Am=l,05-0,667=0,383 1,05
p = 2 ,741 0,383
ğ) mikroskopla təyin etmə Göründüyü kimi, zümrüdün sıxhğma görə digər daşlardan fərq-ləndirmək mümkün olsa da, onun bəzi növlərini ayırd etmək müm-kün olmur. Buna görə də ən yaxşı üsullardan biri onun daxili quru-lu şuna mıkroskopla baxıb təyin etməkdir. Aparılan təcrübə zamanı üç növ zümrüdün daxili quruluşuna baxılmışdır. Almrmş təsvirlərin fotoşəklini çəkmək imkanı olmadığı üçün R.Vebsterin çəkdiyi foto-şəkillərdən Pakistan və Hindistan zümrüdünün fotoşəkillərini seçib aşağıda verilmişdir. d) spektroskopla təyin etmə.
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|