www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
104
hüququna malikdirlər. Bu vacib situasiya Kanadada yaĢayan etnik
azlıqların öz mədəni dəyərlərini qoruya bilməsinə Ģərait yaradır.
Beləliklə, multikulturalizmin müxtəlif modellərinin müqayisəli
təhlili nəticəsində bir neçə ümumiləĢdirmə aparmaq istərdim:
1) Multikulturalizm – pozitiv sosial təzahürdür. O, cəmiyyətin
inkiĢafı üçün münbit Ģərait yaradır; etnik münaqiĢələrin qarĢısını
alır və müxtəlif xalqlar arasında etimadı möhkəmlədir;
2) Multikulturalizm – cəmiyyətin mədəni müxtəliflik əleyhinə
etirazını səngitmək üçün alternativ siyasət kimi meydana gəlmiĢdir;
3) Demokratiya multikultural cəmiyyətin formalaĢmasında ən
mühüm amillərdən biridir;
4) Bölgələrin tarixi inkiĢafının xüsusiyyətləri multikulturalizmin
fərqli modelininin yaranmasını müəyyən etmiĢdir;
5) Multikulturalizmin müxtəlif modelləri arasında bəzi fərqlərin
olmasına baxmayaraq, heç Ģübhəsiz ki, multikultural cəmiyyətinin
formalaĢmasında və multikultural ətraf mühitin dəstəklənməsində
aparıcı rol dövlətə məxsusdur.
Yusif ġÜKÜRLÜ,
AMEA ġəki Regional Elmi Mərkəzinin elmi iĢçisi,
Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu ġəki filialının müəllimi,
fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
105
Mədəni siyasət strategiyasında multikulturalizm
ideyalarının dinamikası
Yalnız Rusiya və MDB ölkələri üçün deyil, bütün dünya üçün
aktual olan problemləri müzakirəyə çıxaran Humanitar Forum
iĢtirakçılarını salamlamağa çox Ģadam. Belə ki, bunlar mürəkkəb
sosial-mədəni dəyiĢikliklər Ģəraitində yanaĢı yaĢama problemləri ilə
bağlıdır. Zaman və məkan anlamına, həyatın mənası anlayıĢına təsir
edən bu dəyiĢikliklər bizi öz doğma mədəniyyətimizlə yaxınlığa
yenidən baxmağa və digər mədəniyyətlərlə təmas axtarıĢına sövq
edir.
Bu ünsiyyət, bu mədəniyyətlərarası dialoq ideyası yaĢadığımız
qeyri-sabit və kifayət qədər dəyiĢkən olan müasir dünya üçün
mərkəzi rola çevrilir.
Hörmətli həmkarlar, məni bu gün iĢlədiyimiz baza terminləri və
kateqoriyalarının məna anlayıĢlarına qayıtmaq məcburiyyətindən
azad etdilər. Bu, olduqca mürəkkəb və dinamik anlayıĢ, lakin bu
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
106
gün dünyada fərqli modellər Ģəklində ziddiyyət doğuran
multikulturalizm kateqoriyasıdır. Bu modellərin bir ölkəyə
uyğunlaĢsması mümkündür, ancaq onlar digər Ģəraitdə heç cür
tətbiq edilə bilməz, çünki istənilən model əsrlərlə formalaĢmıĢ
müəyyən dəyər-məna bazasına oturuĢur və ona aid olur. Bu və ya
digər modelin tətbiqi üçün belə əsasların axtarılması çox çətin
vəzifədir, belə ki, yanaĢı yaĢamanın dünya konsepsiyasının ümumi
strategiyasının konkret etnomədəni və milli-mədəni inkiĢaf
konsepsiyası ilə uzlaĢması prinsipindən ibarətdir.
YanaĢı yaĢama – məhz elə dünyada mədəni siyasət strategiyasının
axtarılması problemidir. Lakin mənim fikrimcə, mədəni siyasət
anlayıĢı bu gün daha geniĢdir, çünki öz mədəni özəlliklərinin,
mədəni sərvətlərinin bu və ya digər Ģəkildə təzahürü ilə əlaqədar
baxdığımız bütün problemlər çox vaxt sosial konfliktlər sırasından
olan problemlərlə bağlıdır. Buna görə, multikulturalizm mövzusu –
dissiplinar problemdir, müasir dünyada sosial bərabərsizlikdən
qurtulma cəhdlərinin mədəni bərabərsizliklə toqquĢduğu və bunun
da münaqiĢəli situasiyalar doğurduğu sosiomədəni strategiya
problemidir. Ola bilər ki, bir ölkəyə uyğunlaĢmıĢ modellərin digər
ölkələrdə tətbiq edilməzliyinə gətirib çıxaran da elə məhz budur. Və
tənqid, siyasi tənqid bizi multikulturalizmə yeni nəzərlərlə baxmağa
məcbur edir. Yeni nəzərlərlə baxmaq nə deməkdir? Hər Ģeydən
əvvəl bir məsələni anlamaq lazımdır ki, biz multikulturalizmə
mövcud mühitin demokratikləĢdirilməsi, sərbəst qarĢılıqlı təsirin və
mədəni plüralizmin yaranması tendensiyası ilə səciyyələnən yeganə
mümkün strategiya və ya çoxsaylı strategiyalardan biri kimi baxırıq.
ġübhəsiz, ilk növbədə insanların mədəniliyi anlayıĢının özünün
davamlılığı ilə bağlı problem əmələ gəlir. Əgər mədəni mühit lap
qədimlərdən, uzun əsrlər boyu müxtəlif mədəniyyətlərə, müxtəlif
dinlərə açıq olan bir muhit kimi formalaĢıbsa, onda bu mühitə digər