MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
98
etnopsixoloji fenomendir. Bu elmi qənaət Ermənistan və bunabənzər dövlətlərin ideoloji dayaqlarının hansı səviyyədə olmasının bariz sübutudur. Universalizm, bəĢəri humanizm, sülh prinsiplərinə zidd olan, baĢqa dövlətlərə qəsd edən faĢizm və s. kimi insanlıq əleyhinə olan ideoloji mövqedir. Üstəlik də universalizm hər hansı dövlətin ideya tarixində ənənəyə çevriləndə onun nəticələri bütün dünya üçün təhlükə və gərginlik mənbəyi olur. Məsələn, alman xalqının faĢizm ideyasından qurtularaq öz milli amalını dəyiĢməyə, daha ülvi məqsədlərə qadir bir xalq olduğunu dünyaya alman möcüzəsinin arxitektoru K.Adenauer sübut edə bildi. Bu, XXI əsrdə Ermənistanın hələ də Ģovinizm və iĢğal siyasətinin əsasında duran arxaik milli ideyadan nə vaxt qurtulacağı barədə düĢüncələri yada salır. Ermənistanı qlobal inteqrasiya dövrünün layihələrindən kənarda, özünütəcrid kimi ağır duruma düĢməsinə gətirib çıxaran bu ideyadan xilas olmasına tarix son imkan vermiĢdir. Ġdentikliklərin hökmən dixotomik - məntiqi üzərində, neqativ təməllər üzərində qurulması bütün fundamentalizmlərə xasdır. Məsələn, "ġərq-Qərb", "ənənəvi-müasir" və s. "toqquĢma" konsepsiyalarının kökündə bu durur. Dünya qədər qədim olan bu yanaĢmada yeni heç nə yoxdur. Sadəcə, dərk edilmir ki, identikliyin ilkin formalaĢmasında səmərəli rol oynayan "biz-onlar" fərqi, müxtəlifliyin dərki uzunmüddətli perspektivdə artıq ümumbəĢəri dəyərlər və pozitiv identiklik elementləri ilə tamamlanmalıdır. Azərbaycan tarix boyu həmiĢə bölgədə, həm də qlobal miqyasda baĢ verən hadisələrin gediĢatına təsir edə bilən ölkələr sırasında olmuĢdur. Son iki əsrdə isə onun bu yöndə fəallığı dünyanın demək olar bütün qitələrinə yayılmıĢdır. BəĢəriyyətin mədəni-mənəvi irsinə olan töhfələri ölkəmizi xüsusilə dünyada tanınan dövlətə çevirmiĢdir. Təbii ki, belə bir ölkədə milli ideyaya dair düĢüncələrin tarixi də çox qədimdir. Üstəlik də xüsusi olaraq vurğulanmalıdır ki, tarixi-obyektiv Ģərtlər üzündən həmiĢə çoxmilli, çoxkonfessiyalı www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 99 birgəyaĢayıĢ ənənəsinə malik olan bu məmləkətdə milli ideya həmiĢə qüsurlu məzmundan uzaq olmuĢdur.
Multikulturalizm: nailiyyətlər və problemlər Etibar Nəcəfov – professor, Bakı Slavyan Universiteti
Müxtəlif Ölkələrdə Multikulturalizm Siyasətinin Müqayisəli Təhlili Multikulturalizm elə bir siyasətdir ki, o, mədəni plüralizmi qəbul edir və onun inkiĢafına Ģərait yaradır. Bu, ölkə əhalisinin etnik irqi və dini müxtəlifliyindən asılı olmayaraq, onların hamısının hüquq və azadlıqlarına hörmətlə əlaqədardır. Multikultural cəmiyyətdə hər bir vətəndaĢ öz mədəniyyətini, dilini, ənənəsini, etnik və dini dəyərlərini inkiĢaf etdirmək, ana dilində məktəb açmaq, qəzet və jurnal dərc etdirmək sahələrində bərabər hüquqlara malikdir. Multikulturalizm siyasəti assimilyasiyanı inkar edən inteqrasiyaya aparır. Məhz buna görə də bu siyasəti təkcə siyasi elita deyil, eyni zamanda millətin yüksək vəzifə tutmayan digər nümayəndələri ilə yanaĢı həm də milli və dini azlıqlar da dəstəkləyirlər.
Multikulturalizmin nəzəri əsasını liberalizm, xüsusən də liberalizmin azadlıq, bərabərlik və qarqaĢlıq kimi dəyərləri təĢkil edir. Bu səbəbdən də multikultural cəmiyyətdə nəinki sosial ədalətsizliyi aradan qaldırmağa nail olmaq mümkündür, həm də burda irqçiliklə bağlı ədalətsizliyə qətiyyən yol verilmir. Lakin multikulturalizmlə liberalizm arasında bir mühüm fərq vardır. Liberalizmdən fərqli olaraq multikulturalizm fərdlərin deyil, qrupların hüquqlarını ön plana çəkir. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
100
Multikulturalizm bir siyasət kimi öz mahiyyəti baxımından tolerantlıqla da sıx bağlıdır. O, müxtəlif mədəniyyətlərin paralel Ģəkildə yaĢamasını qəbul edən tolerant cəmiyyətin baĢlıca xüsusiyyətlərindən biridir. Tolerant cəmiyyətdə multikulturalizm mədəniyyətlərin qarĢılıqlı surətdə zənginləĢməsinə, xalqları birləĢdirən mədəniyyətin formalaĢmasına səbəb olur ki, bu da insanların gələcək mədəni birliyi məqsədilə bir mədəniyyətin digər mədəniyyətə inteqrasiya prosesi ilə əlaqədardır.
Multikulturalizm cəmiyyətdə təzahür edən çoxnövlü mədəni müxtəlifliyin növlərindən biridir. Bundan
baĢqa, biz
multikulturalizmlə əlaqədar olan izolyasionizm (təcrid etmə), assimilyasiya və aparteidi kimi digər təzahürləri də qeyd edə bilərik.
Ġzolyasionizm elə bir siyasətdir ki, o, milli azlıqların ölkəyə daxil olub orada məskunlaĢmaqla mədəni müxtəlifliyin formalaĢmasının qarĢısını alır. Nümunə kimi, 1901-ci ildə Avstraliyada qəbul olunmuĢ ―Ġmmiqrasiya haqqında Qanunu‖ göstərmək olar; Assimilyasiya – izolyasionizmə alternativ olan siyasətdir. Bu siyasət hakim mədəniyyət tərəfindən öz içərisində milli azlıqların və ölkəyə yeni daxil olanların mədəniyyətlərinin əridilməsini nəzərdə tutur; Aparteid – müəyyən qrup adamların assimilyasına mane olmaq məqsədilə onların izolyasionizmə (təcridinə) yönəlmiĢ siyasətdir. Göstərilən təzahürlərdən fərqli olaraq, multikuliuralizm – təkcə adamların hakim etnik qrupu tərəfindən deyil, həm də milli azlıqlar və ölkəyə yeni daxil olanlar tərəfindən dəstəklənən mədəni müxtəlifliyə münasibətdə fərqli reaksiyaların rəngarəngliyidir. Multikulturalizmin yuxarıda sadalanan spesifik cəhətləri onu son Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|