MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Koitiro Mautsuura, YUNESKO-nun sabiq BaĢ katibi (1999-2009)
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 137 inkiĢaf etdirməkdir. Ġlk növbədə, müxtəlif ölkələrdə fərqli müasir mədəniyyətləri qorumaq və onları inkiĢaf etdirməkdir. 2005-ci il konvensiyasının əsas məqsədi belə müasir mədəniyyətləri inkiĢaf etdirməkdir. Mən
çox vaxt
almağı xoĢlamadığımdan, multikulturalizmin inkiĢafı üçün bizim həyata keçirdiyimiz milli cəhdləri əks etdirən bir sıra çıxıĢları bir daha vurğulamaq istərdim. Ancaq bununla bərabər beynəlxalq cəhdlərin də rolunu yada salmaq vacibdir. Milli cəhdlər beynəlxalq cəhdlərə müvafiq olmalıdır.
YUNESKO-nun sabiq BaĢ katibi (1999-2009)
Bakı Humanitar Forumu: mədəniyyətlərin dialoqu
Mən forumun bütün iĢtirakçılarını, qonaqlarını salamlayıram. Bildiyiniz kimi, ―miltikulturalizm‖ anlayıĢı nisbətən yaxınlarda əmələ gəlib və əgər biz bu termin haqqında danıĢmaq istəyiriksə, bilməliyik ki, bu terminin yaranmasından öncə uzun tarixi dövrdə bu hadisə özü artıq mövcud idi. Bu belədir, çünki qədim filosoflar, xüsusən, yunan filosofu Platon varlığı və dünya qavrayıĢını idealiscəsinə izah edirdilər. Platonun yer üzündə bütün canlıları birləĢdirən vahid bütöv yanaĢması var idi.
Bu, bəlkə də, bugünki elmi nöqteyi-nəzərdən kifayət qədər mübahisəli və müəyyən mənada arxaik hesab olunsa da, möhtəĢəm qlobal yanaĢma idi. Ancaq Platon artıq təsbitləyib ki, bu anlayıĢ www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
138
kütləvi Ģüurdan baĢqa yaranıĢdan insan təbiətinə xasdır. Yəni, bu həm də qeyri-Ģüuri amildir. Bu formula ilə razılaĢsaq, belə çıxır ki, bəĢəriyyətin inkiĢafının bütün mərhələlərində multikulturalizm, bu termin və hadisənin, indi istifadə etdiyimiz mənada, obyektiv dünyaya aid olduğuna dair bir çox nümunələr taparıq. Və belə demək mümkünsə, dünya heç bir vaxt bu təzahürdən təcrid olunmayıb.
Əgər düĢündüyümüz kimi olmasaydı, onda heç vaxt çoxmillətli mədəniyyətlər olmazdı, heç vaxt böyük bəĢər mədəniyyətləri olmazdı, çünki özü üçün hər hansı sərhədlər müəyyənləĢdirən və yalnız öz hüdudlarında fəaliyyət göstərən hər bir mədəniyyət özünü tənəzzülə məhkum edərdi.
Lakin kataklizmlərə, hansısa sosial, məiĢət, siyasi xarakterli problemlərə baxmayaraq bəĢəriyyət, dünya inkiĢaf edir. Biz razılaĢmalıyıq ki, bütövlükdə intellekt, idrak, Ģüur və mədəniyyət irəli gedir. Multikulturalizm ümumi bəĢər varlığının inkiĢafının əsaslarından biridir.
Multikulturalizmə dair çox misallar gətirmək olar. Mən bir filoloq kimi ədəbiyyata müraciət etmək istərdim. Məsələn, əgər insanın Ģüurunda və intellektində mücərrəd təfəkkür, yaradıcı fikrində multikulturalizm ideyası olmasaydı, onda Nizami hələ o vaxt, XII əsrdə yeddi mədəniyyəti təsvir etdiyi ―Yeddi gözəl‖ əsərini yazmazdı. Höte, deyək ki, ―ġərq divanı‖nı yazmazdı. Yalnız ədəbiyyat və poeziya sahəsində deyil, eyni zamanda memarlıq sahəsində də dünyaya öz incilərini – Ģah əsərlərini bəxĢ edən ərəb- ispan mədəniyyəti yaranmazdı. Orta əsrlərdə islam və xristianlığın belə sintezi mədəniyyətlərin dialoqu, yəni yenə də multikulturanın çiçəklənməsidir. Bu proses bugün də davam edir. Yəni miltikulturalizm hadisəsi yeni deyil və biz çağırıĢlarımızla
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 139 insanların yaddaĢlarında, kütlənin Ģüurunda həmiĢə olanları bərpa etmək istəyirik. Bunsuz bəĢər inkiĢafı mümkünsüzdür.
Lakin bu gün müasir dünyada bu terminlə bağlı yeni problemlər yaranır. Və bügün o, bir baĢqa məna əldə edir. O, Amerika kimi ölkələrə, ―qaynar qazan‖ ideyasına, yəni bir ölkədə bir çox millətlərin və mədəniyyətlərin birgə mövcud olduğu və dəqiq millət anlayıĢı olmayan dövlətlər modelinə yaxındır. Eyni Ģey sovet dövründə, fərqli mədəniyyətlərə, fərqli dünyagörüĢlərinə, fərqli mentallılıqlara aid insanların bir dövlətdə birləĢdiyi beynəlmiləl sovet dövlətində də var idi.
Bu gün Avropa multikulturalizmin iflasa uğradığını qəbul və bəyan edir. Hətta bəzən bunu dövlət xadimlərinin dilindən də eĢitmək olur. Yəni bu multikulturalizmin fərqli Ģərhlərinin mövcudluğunu bildirir. Multikulturalizmin iflası ictimai məsələlərdə, siyasi məsələlərdə ola bilər, ―titul millətin‖ öz üstunlüyünü vurğuladığı və beləliklə də ən yaxĢı halda multikulturalizmin daha az inkiĢah etmiĢ komponentləri özünü təcrid olunmuĢ vəziyyətdə hiss edir, ən pis halda isə müəyyən natamamlıq kompleksləri duyur. Belədə münaqiĢələr yaranır. Onlar daha çox ictimai, siyasi xarakterli olur. Bu aspekt multikulturalizmi müəyyən edən yeganə və ən vacib aspekt olmadığından mən diqqəti digər, ümumbəĢəri humanitar aspektə yönəltmək istəyirəm. Rumıniyanın möhtərəm sabiq prezidenti Emil Konstantinesku yaxĢı bir fikir söylədi: ―Dünya – Allahın adıdır‖. Həqiqətən, multikultura çətin məqsəd və çətin ideyadır. BəĢəriyyət hər zaman qarĢısına məqsəd və hədəflər qoyub. Hal-hazırda qlobal
məqsəd çoxmədəniyyətli cəmiyyət, çoxmədəniyyətli məkan yaratmaqdır. Multikulturalizm mürəkkəb məqsəd, mürəkkəb ideyadır. Belə ki, dünya daha çox inkiĢaf etdikcə, hər bir fərd özünü daha çox müstəqil Ģəxsiyyət kimi dərk edir. Və hər bir fərdin maraqları ilə ümumi maraqlar arasında
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|