MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
146
Bəlkə də bu qəribə səslənir, amma mənə elə gəlir ki, ―multikulturalizm‖ termini ―beynəlmiləl sovet mədəniyyəti‖ sovet fenomeninə cavab olaraq uydurulmuĢdur. Qərbdə 70 il ərzində onlarla peĢəkar sovetĢünaslar bu fenomenin nadirliyini, bəzən ona ağlabatan izah tapmayaraq öyrənirdilər. Yeri gəlmiĢkən, ―homo sovetikus‖ termininin yaranmasının əsas amili də elə bu oldu. Qərbdə anlaĢılmayan rassional və praqmatik xüsusiyyətlərə malik olan insanı sovetĢünaslar belə adlandırırdı.
Rusiyanın dünyaya ibrət dərsi verməyinin, qərb nöqteyi-nəzəridən tamamilə rassional olmayan yanaĢmasını iki misalda göstərmək istərdim. 1919-cu ildə Rusiyada hər tərəfdə aclıq, soyuq, yoxsulluq və vətəndaĢ müharibəsi tüğyan edirdi. Əhalinin böyük əksəriyyəti kütləvi savadsız idi. DüĢünmək olardı ki, bütün ölkə, ən əsas da mədəniyyət itirilmiĢdir. Və elə bu vaxt Maksim Qorkinin təĢəbbüsü ilə Dünya Ədəbiyyatı kitabxanası nəĢr olunmağa baĢlandı.
Ġkinci fakt. 1941-ci ilin 19 oktyabrıdır. Mühasirəyə alınmıĢ Leninqradda nə çörək, nə iĢıq, nə də istilik var, hücum etmiĢ alman ordusu Pyotr Ģəhərinin mərkəzini bombalamağa baĢlayır. Elə həmin vaxt, Leninqrad ĢərqĢünaslıq məktəbinin nümayəndələri Ermitajın binasında görkəmli Azərbaycan Ģairi və mütəfəkkiri olan Nizami Gəncəvinin təntənəli yubileyini qeyd edərək, ġestakoviçin məĢhur 7-ci simfoniyasını səsləndirirlər. Leninqrad cəbhəsinin siyasi idarəetməsi ĢərqĢünas-məruziçilərinə əsas cəbhə xəttindən (Kolpino və Vnukova ətrafından) bir günlüyə uzaqlaĢmağa icazə verdi.
əsas amil olaraq ölkəyə iki güclü dövlətdən biri olmağa, ikinci dünya müharibəsində qalib gəlməyə, birinci kosmosa adam göndərməyə, idarə olunmayan iki kosmik aparatın Ayda və Marsda
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 147 yerləĢdirilməsinə, atom elektrik stansiyasını tikməyə, lazer texnologiyaları yaratmağa imkan verdi.
Multikulturalizm təkcə musiqi və ədəbiyyat sahələrini əhatə etmir, o həm də cəmiyyətin bütün təbəqələrinə təsir edən siyasətə, iqtisadiyyata, dövlət idarəetmə sisteminə, ictimai həyata, elmə və s. təsir edən ictimai fenomendir. Rus və keçmiĢ ittifaqın baĢqa xalqlarının mədəniyyəti kimi, Azərbaycan mədəniyyəti də həmin o 70 il ərzində beynəlmiləl sovet mədəniyyətinin məhsuludur. SSSR-i xalqlarının milli mədəniyyətləri məhz onların həmahəng qarĢılıqlı təsirinə görə kifayət qədər formalaĢıblar. Buna baxmayaraq, biz azərbaycanlılar öz özünəməxsus mədəni dəyərlərimizi qorumaq, ənənəvi milli dəyərlərimizi zənginləĢdirməyə müvəffəq olduq. Həmin o mədəni və milli dəyərləri ki, terminologiyada dolaĢıb qalan qərb intellektual əqidəsi itir.
Mənim zənnimcə, Rusiya və Azərbaycanın tarixi və mədəniyyəti, hələ multikulturalizm termininin yaranmasından min il qabaq baĢ verən mədəniyyətlərin qarĢılıqlı zənginləĢməsi və dərindən çuğlaĢmasının bariz nümunələridir.
Biz fəxr hissi ilə muğamımızdan, misiqimizdən, memarlığımızdan və mədəniyyətimizdən daniĢa bilərik, çünki Azərbaycan bir region olaraq min illər boyu daim Ġran, ərəb və rus mədəniyyətlərinin mədəni təsirinə məruz qalmıĢdır.
Yeri gəlmiĢkən, Rusiya Federasiyası öz ərazisində Azərbaycan dilinə dövlət
dili statusunu (Dağıstan Respublikasının Konstitusiyasında Azərbaycan dili dövlət dili kimi qeyd olunub) verən dünyada yeganə ölkədir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
148
Mən heç də beynəlmiləl sovet mədəniyyətinin tərəfdarı deyiləm. Sadəcə olaraq biz nəzərə almaya bilmərik ki, məhkum olunmuĢ totalitar sistemin ağırlığı altında devrilən bu model iĢləyirdi və kifayət qədər effektiv idi. Nəhayət, bu beynəlmiləl mədəniyyət sovet fenomeni kimi qərb analitikləri üçün gözəl və gələcəyi olan alternativ multikulturalizmə, onların zənnincə, stimul ola bilər.
Sovet sistemində səhvlər və qüsurlar çox idi, lakin Sovetlər PuĢkinin, ÇernıĢevskinin, Belinskinin, Dobrolyubovun, Gertsenin mücahidlik, xalq maarifi ideyalarının təsiri altında təkcə Rusiya Ġmperiyasının ucqarlarında milli elitanı deyil, həm də baĢqa millətlərin nümayəndələrinin orta ziyalı təbəqəsini yarada bilmiĢdir. Bu da öz növbəsində, indi Qərbdə yer almıĢ mədəni disbalansın qarĢısını aldı.
Kiçik torpaq sahəsində mühüm tarixi hadisələr və nadir memarlıq üslubunun həyata keçirildiyi ―Ġçəri Ģəhər‖ memarlıq ansamblının YUNESKO tərəfindən dünya mədəni irsinin abidələri sırasına salınması Azərbaycan ərazisində mədəniyyətlərin qarĢılıqlı təsirinin əyani sübutudur.
Qız qalasının yaxınlığında Ģiə, ləzgi məscidi və xristian kilsəsi yerləĢir. Məhz Qız qalasınını ətəyində xristianların 12 apostolundan biri olan, əfsanəyə görə elə burada öldürülmüĢ, müqəddəs Varfolomey apostolunun kiçik kilsəsi yerləĢir. Bütün bunlar beynəlmiləl sovet mədəniyyətinin və multikulturalizmin yaranmasından öncə olmuĢdur. Biz sadəcə belə yaĢayırdıq, bizim xalq və mədəniyyətimiz müxtəlif etnik və mədəni proseslərin sintezidir. Ölkədə indi də Azərbaycanın mədəni palitrasını zənginləĢdirən milli və mədəni özünüifadə hüquqları olan onlarla millət və etnik qruplar yaĢayır.
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|