MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 299 etməlidir. Bir neçə belə rollara daha girsə Ərəblinski intihar etmiş olacaqdır» (50, 419). Ancaq Rəsulzadə bəzi rolların yaxşı ifa olunduğunu da etiraf edir: «Zöhrabın rolu daha vazeh və daha maraqəngiz idi. A.Şərifov bu gözəl rolu jözəl də ifa etdi. Bu gecə nəzərlərin mərkəzi deyə bilərəm ki, Şərifov idi. Gülsabah xanım kiçik, fəqət qəşəng rolunu (Kürdafərid rolunu) nə qədər lətif bir surətdə ifa etdi. Türk Azərbaycan həqiqətləri daxilində hələlik bundan artığını göstərmək də olmaz» (50, 420). Rəsulzadə Nəriman Nərimanovun eyni adlı dramı əsasında tamaşaya qoyulan «Nadir şah» əsərini də etik və estetik zövqlə tənqid edirdi. Onun fikrincə bütövlükdə "Nadir şah" oyunu gözəl keçib: "Mənzərələr, qiyafələr, oyunlar, pyesdəki keçirməkdə olduğumuz tarixi vaqeələr nöqteyi-nəzərindən mövcud olan əhəmiyyət və bəzi dövlət idarəsinə aid olan lüzumlu fikirlər əl-ələ verib tam bir müvəffəqiyyət vücuda gətirir və hər kəsdə bizdə dramanın dirildiyinə aid bir ümid oyadır idi» (50, 497). Ancaq Rəsulzadə tamaşada bəyənmədiyi və nöqsan tutduğu məsələləri də göstərirdi. Onun fikrinə görə, Nadir şah rolunu oynayan H.Ərəblinski bu dəfə uğur qazana bilmədi: «Hüseyn get-gedə məətəəssüf artmaqda olan xasiyyətlərindən naşi layiqli bir Nadir şah tipi verə bilmədi. Artistlərdə əsab çox dəfə həssas olur. Fəqət Ərəblinski bir parça əsabdan ibarətdir. Başladımı, həmən bir boyuna bağırıb-çağırıb gediyor. Bir «qramofonizm» hasil ediyor. Ax bu «qramofonizm» olmasaydı da Ərəblinski də bir az aram və bir az «intenasiyon- səsini dəyişdirmək» olsaydı, o vaxt şəksiz ki, faciənin baş rolu olduqca mükkəməl çıxacaq və yanımızda oturan müəllif cənabları, bu dəfə ki, müşahidəsinin əksi olaraq yazarkən təsəvvür elədiyi Nadiri həmən görə biləcəkdi» (50, 497). www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 300 300 Rəsulzadə razı qaldığı və zövqünə oxşayan aktyor kimi, bu dəfə, Sidqini göstərir: «Bu gecənin ən müvəffəqiyyətli aktyoru məncə yeni bir qüvvə olan Sidqi cənabları idi… Bu cavan qüvvədə həqiqətən də böyük bir aktyorluq qüvvəsi vardır. Girdiyi rolları tamamilə dərk ediyor. Oyunu, tələffüzü də mükkəməldir» (50, 498). Dövründəki bəzi ədəbiyyat nümunələrini, tamaşaları, operaları mahiranə şəkildə tənqid edən Rəsulzadənin hərtərəfli bir mütəfəkkir olması şübhəsizdir. M.Ə.Rəsulzadənin etik və estetik baxışları formaca milli, məzmunca isə bəşəridir. Bu fikri təsadüfən qeyd etmirik. Onun bütün ictimai-siyasi yaradıcılığı buna əsas verir. Rəsulzadənin əxlaqi şüuru nə qədər millidirsə, bir o qədər də bəşəridir. Bunu eyniliklə mütəfəkkirin estetik baxışlarına da aid etmək olar. Rəsulzadənin irsinin milli və bəşəri xarakter daşıması da təsadüfi deyil. Bu baxımdan Rəsulzadənin etik və estetik baxışları onun elmi yaradıcılığında çox mühüm yer tutur. Onun milli dəyərlər əsasında Avropa, Amerika cəmiyyətinin mənsub olduğu dəyərlərə də sahib olmağın mümkünlüyü haqqındakı fikirləri də maraqlıdır. Ancaq milli etik, estetik dəyərlərə söykənmədən avropalaşmaq, qərbləşmək doğru olmazdı. Bunu öz dövründə yaxşı görən Rəsulzadə xüsusilə qeyd etmişdir ki, bəşəri dəyərləri milli dəyərlərlə uzlaşdıran zaman, sonuncunu tamamilə unutmaq, sıradan çıxartmaq yanlış bir addım olar. Rəsulzadə hesab edir ki, bəşəri dəyərləri mənimsəməklə yanaşı, heç zaman milli dəyərlər ona qurban verilməməlidir. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 301 NƏTİCƏ Azərbaycan xalqının, türk dünyasının böyük mütəfəkkiri, görkəmli dövlət xadimi M.Ə.Rəsulzadənin ictimai-siyasi, elmi- fəlsəfi yaradıcılığını ümumiləşdirəndə aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar. Əvvəlcə millətinin azadlığını yalnız sosial-demokratiyanın bütün dünyada qələbəsi ilə bağlayan, sonralar sosializmə milli ideoloji xətdən daha çox sosial bərabərlik, insan haqları baxımından önəm verən Rəsulzadə başqa sosial- demokratlardan fərqli olaraq cəmiyyətdəki bərabərsizliyin aradan qaldırılmasının əsaslarını yalnız sinfi mübarizədə görməyib. Sosial-demokrat ideyasını o, mücərrəd gələcəkdən daha çox real bir cəmiyyətin prinsiplərinə çevirməyə çalışıb. İlk dövrlərdə sosial-demokrat ideyalarını beynəlmiləl hədəfə çevirən M.Ə.Rəsulzadə çox keçmir ki, onu milli dövlətin bir hissəsinə aid edir. M.Ə.Rəsulzadənin birmənalı şəkildə qəbul etmədiyi sosializm isə, bolşeviklərin «sosialist» ideyaları və marksizmin radikal müddəaları olub. Rəsulzadə həm də maarifçi və publisist bir şəxsiyyət olmuşdur. Bu onun bütün yaradıcılığı boyu, fasiləsiz şəkildə özünü büruzə vermişdir. Gənc yaşlarında yazdığı ilk məqaləsindən xalqının maariflənməsinə son dərəcə həssas diqqət göstərən M.Əmin, soydaşlarının məktəblərə cəlb olunmasında, müəllimsizlik problemlərinin aradan qaldırılmasında birbaşa və ya dolayısı şəkildə iştirak etmiş, özünün əvəzsiz töhfələrini vermişdir. Elm, maarif və təhsillə bağlı sahələrdə Rəsulzadənin gördüyü işləri sadalamaqla bitməz. Üstəlik, böyük mütəfəkkir sahibkarların xeyriyyə işlərinə – məktəblərin tikilməsi, şagird və tələbələrin təhsil alması (Azərbaycanda və Azərbaycandan kənarda), opera Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|