Ma’ruza №2. Topografik kartalarni barpo etishda fotogrammetrik usullar haqida tushunchA

Fotogrammetrik – namoyon kilingan negativlarni qayd qilish, yopqich montajni tuzish va bajarilgan aerofotos’yomkani sifatini baxolash.
Aerofotos’yomka asosan turli xildagi samolyotlarda bajariladi. Buning uchun samolyotga maxsus aerofotoapparat o‘rnatiladi.
Aerosyomka 2 turga bo‘linadi.
1. Agar aerofotoaparatni optik o‘qi berilgan yo‘nalishda 3° dan oshmasa planli aeros’yomka deyiladi.
2. Agar aerofotoapparatning optik o‘qi berilgan yo‘nalishda 3° dan oshsa perespektivali aeros’yomka deyiladi.
Kartografik maksadlar uchun aerofotos’yomka asosiy planli yoki girostabillashtirilgan aerofotos’yomka xisoblanadi.
Aerofotos’yomkalar bulishi mumkin:
a) ko‘pmarshrutli (maydonli) – bunda еr sirtining kattagina maydoni to‘g‘ri chiziqli va o‘zaro parallel aerofotos’yomka marshrutlarini (1-shakl)utkazish yuli bilan suratga tushiriladi.


1-shakl. Kupmarshrutli aeros’yomka.
Bunda qo‘shni marshrutdagi aerosuratlar bir birini kundalang yopmalar va marshrutdagi aerosuratlar esa ikki qushni aerosurat bilan bo‘ylama yopmalar xosil qilishi ta’minlanadi;
b) marshrutli – bunda aerofotos’yomka joyda qisqa tasma ko‘rinishida (2-shakl)bajariladi. Bu to‘g‘ri, siniq va egri chiziqli marshrut bo‘lishi mumkin. Bu xolatda qushni aerosuratlar bir-biri bilan enlama yopishlar orqali bog‘langan bo‘lishi kerak;


2-shakl. Marshrutli aeros’yomka.
v) yakkalik – bunda aerosuratlar umumiylikka ega bulmaydi, joyning fototasvirlari o‘zaro yopilmalarga ega bo‘lmaydi.
Aerosuratlardan xalq xujaligining kuplab soxalari, еr kadastri va еr tuzuvchi korxonalar uchun kerakli bo‘lgan planli kartografik materiallarni yaratish uchun foydalaniladi
ADABIYoTLAR:
1. Ilinskiy N.F., Obiralov A.I., Fostikov A.A. «Fotogrammetriya i deshifrovanie snimkov». M., Nedra, 1980.
2. Obiralov A.I. «Deshifrovanie snimkov dlya seley selskogo xozyaystvo». M., Nedra, 1982.
3. Deyneko V.F. «Aerofotogeodeziya» . M., Nedra, 1988.