MA‘RUZA № 9.
MASHINA DETALLARI UCHUN ZAGOTOVKA TURLARI VA
DETALLARGA ISHLOV BERISH QO‘SHIMLARI
REJA:
1. Zagotovka turlari
2. Mashina detallariga mexanik ishlov berish qo‘shimlari
3. Qo‘shim kattaligini aniqlash
4. Qo‘shimni aniqlashning amaliy-statik usuli
5. Hisoblash-analitik usuli
6. Zagotovkani oraliq qatlamlarini va oxirgi o‘lchamlarini aniqlash
7. Qo‘yimlarni jadval bo‘yicha
hisoblash uslubi
3.1.1-§. Zagotovka turlari
Mashina detallari uchun zagotovka quyidagi ko‘rinishlardan iborat bo‘lishi
mumkin:
1) cho‘yan, po‘lat, rangli metall va plastmassalardan tayyorlangan quymalar;
2) bolg‘alangan va shtamplangan zagotovka;
3) po‘latdan sovutilgan va qizdirilgan hollarda tayyorlangan prokatlar va rangli
metall prokatlari.
Zagotovkaning turi uning materialiga, shakliga, detalning xizmat vazifasiga va
mashinalarda yig‘ilgan holda ishlash shart-sharoitlariga bog‘liq bo‘ladi.
Shakldor detallar ishlash jarayonida cho‘zilish va egilish ta‘sirida bo‘lmasa
odatda cho‘yanlardan tayyorlanadi.
Bolg‘alash yordamida egilishga, cho‘zilishga,
buralishga ishlovchi va
ko‘ndalang kesimi bo‘yicha o‘lchamlarida farq bo‘lgan metallarning zagotovkalari
tayyorlanadi. Bolg‘alash bilan katta o‘lchamli detallar uchun donali va kichik seriyali
ishlab chiqarish sharoitida yoki boshqa hollarda kichik
detallar uchun zagotovka
tayyorlanadi.
Shtamplangan zagotovka shtamplash mashinalarida olinadi. Shtamplangan
metallning strukturasi bir xilligi bilan ajralib turadi.
Shatmplangan zagotovkaning
shakli detal shakliga juda yaqin bo‘lib, ayrim hollarda mexanik ishlov berilmaydi
(detallarning ayrim yuzalari nazarda tutilmoqda). Bu o‘z
navbatida metall sarfini
kamaytiradi. Shtamplash jarayonining ish unumdorligi bolg‘alashga nisbatan ancha
yuqori. Ishchining malakasi ham bolg‘alashdagiga nisbatan past bo‘lishi mumkin.
Shtamplash seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitlarida qo‘l keladi.
Aylana, kvadrat, olti burchakli prokatlardan tayyorlangan zagotovka o‘z shakli
bo‘yicha yuqoridagi ko‘rinishlarga yaqin bo‘lgan detallar tayyorlashda qo‘llaniladi.
Qaysi turdagi zagotovkani tanlash uni texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini hisoblab
chiqilgandan so‘ng amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
3.1, 3.2, 3.3-rasmlarda quyma, shtamplangan
va prokatdan tayyorlangan
zagotovkalar aks ettirilgan.
3.1-Rasm. Quyma ko‘rinishdagi cho‘yandan tayyorlangan vtulka zagotovkasi.
3.2-rasm. Shtamplangan podshipniklarning ichki halqasini zagotovkasi.
3.3-rasm. Prokatdan olingan vint zagotovkasi.
3.1.2-§. Mashina detallariga mexanik ishlov berish qo‘shimlari
Mashinasozlikda talab etilgan aniqlik va sifat ko‘rsatgichlariga javob beradigan
detallarni tayyorlash zagotovkadan ma‘lum bir kattalikdagi metall qatlami - qo‘yimni
kesuvchi asboblar yordamida kesib olib tashlash usullari yordamida amalga oshiriladi.
Shunday qilib qo‘yim – bu zagotovkaga mexanik ishlov berish jarayonida talab
etilgan o‘lchamlarni ularning og‘ishlari doirasida va yuza g‘adir-budirligini ta‘minlash
maqsadida olib tashlandigan metall qatlami.
Detal chizmasida ko‘rsatilgan o‘lchamlarini og‘ishlariga va yuza g‘adir-
budirligiga qo‘yilgan talab qancha yuqori bo‘lsa, shuncha ko‘p marta mexanik ishlov
berish (texnologik o‘tishlar) shart bo‘ladi. O‘z navbatida har bir texnologik o‘tish
uchun qo‘yimlar miqdori hisoblanadi. Detal yuzasining talab etilgan tozaligini va
aniqligini ta‘minlash maqsadida har bir texnologik o‘tishda
olib tashlangan