82
Widzimy, że - w proponowanej interpretacji - materializm
historyczny opiera się na dwóch tezach: pierwsza z nich (lapidar
nie ujęta w marksistowskim aforyzmie: „Byt społeczny określa
społeczną świadomość”) mówi, że sposób produkcji materialnej
znajduje odbicie w świadomości społecznej wszystkich podmio
tów,
indywidualnych i zbiorowych; druga (sugerowana przez afo
ryzm: „Ludzie sami tworzą swoją historię”) stwierdza, że pod
miot świadomości społecznej eksterioryzuje się, oddziałując na
sposób produkcji materialnej, to znaczy na zaangażowanych
w produkcji materialnej ludzi. Tezy te nie tylko nie przeczą sobie
nawzajem, lecz uzupełniają się, charakteryzując dwie wyróżnio
ne wcześniej „strony” (bierną i czynną) procesu odbicia.
4.3.2. Integralność filozofii marksistowskiej
Pokażemy obecnie, że proponowana interpretacja nie jest
dowolnym wymysłem, ale znajduje mocne oparcie w tradycji
marksizmu (co oczywiście nie wyklucza możliwości poszuki
wania alternatywnych interpretacji, również z tą tradycją kohe
rentnych). Otóż marksistowski rodowód obu sformułowanych
tez nie ulega wątpliwości. Świadczą o tym zarówno przypomnia
ne w nawiasach wypowiedzi Marksa, jak i konteksty, z których
zostały zaczerpnięte.
N iew ątpliw ie też głębokie źródła dialektyki mimetyzmu
i eksterioryzacji m ożna bez trudu odnaleźć w spuściźnie He
gla. W podpunkcie 4.1. przypom nieliśm y odpow iednie frag
menty
Fenomenologii ducha
i wskazaliśmy drogę prowadzącą
do ich m aterialistycznych reinterpretacji. Zatem włączenie
do teorii odbicia problem atyki eksterioryzacji o tyle wolno
uważać za zasadne, o ile marksizm stanowi dialektyczną kon
tynuację heglizm u.