“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Баранов М.Т., Костяева Т.А., Прудникова А.В
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Баранов М.Т., Костяева Т.А., Прудникова А.В.
Русский язык. –М.: Просвещение, 1989, с. 263. Абрамова С.В. Выражение связного текста в научной литературе на испанском языке / Лингвостилистические особенности научного текста. –М.: Наука, 1981, с.67-68. tadqiqotlar tasdiqlashini aytadi. U shunday deb yozadi: “Gap predikatsiyaning, ya’ni nutqning nominativ mazmunini real voqelikka nisbatlashning ifodachisi ekanligi haqidagi haqiqatni esga olishimiz bilan bu narsa oydin bo‘ladi-qo‘yadi. Matnning gapga alternativalar sifatida ko‘rsatilayotgan “haqiqiy” birliklaridan birontasi predikatsiyani ifodalovchi o‘z vositalariga ega emas. Bu shuni bildiradiki, matn gapdan tashqarida hukm va xulosalarni ifodalay olmaydi, ya’ni matn olamni anglangan holda aks ettirishning to‘laqonli vositasi bo‘lib xizmat qilish qobiliyatidan mahrum bo‘ladi.” Bunga o‘xshash fikrni boshqa tadqiqotchilarning ishlarida ham ko‘rish mumkin. Masalan, rus tilshunosi G.V.Kolshanskiy gap subyekt-predikat munosabatini ifodalashi bilan matnda mazmunning mantiqiy fikr sifatida shakllanishiga imkon beruvchi mazmuniy- struktur birlik bo‘lishini, gap “matnning asosiy (bazis) operativ unsuri” ekanligini alohida ta’kidlaydi. 78 Aytish mumkinki, matnning mazmuniy tarkibini, bu mazmunning obyektiv olam bilan nisbatlanishini, demakki, to‘g‘ri anglanishini gapsiz tasavvur etish mushkul. Ko‘rinadiki, gapning matn sistemasidagi o‘rnini, ayniqsa, uning matn hosil qilish qobiliyatini aslo inkor etib bo‘lmaydi. Gapning matn hosil qilish xususiyati haqida gapirganda, mutaxassislar rus ritorikasi namoyandalaridan biri I.Davidovning “Gap dondir, undan butun asar unib chiqadi” tarzidagi juda obrazli qilib aytgan (1838 -yilda) gapini eslashadi. 79 Umuman aytganda, gap matn hosil bo‘lishida o‘ziga xos materialdir. Ana shular hisobga olinsa, matn birliklari sifatida supersintaktik butunliklar bilan bir qatorda erkin gaplarni tan olgan holda har qanday gapni ham ana shunday birliklar ichida qarash maqsadga muvofiq. Matn lingvistikasi, xususan, matn birliklarini belgilashdagi eng munozarali va behad ko‘p tadqiq etilgan masalalardan biri abzasning mohiyati, tabiati va matn tarkibidagi maqomi masalasidir. Bu borada rus va Yevropa filologiyasida juda katta miqdordagi ilmiy ishlar yaratilgan. Ularning aksariyatida abzas va supersintaktik butunliklar o‘rtasidagi munosabat, umumiy va farqli jihatlar, ularning matndagi ahamiyatlilik darajasi kabi masalalar borasida bahs yuritiladi. Ammo 78 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|