Mavzu: Dialektika-rivojlanish haqidagi ta’limot Guruh: 7-20 Bajardi: Ilhomova J

Misol uchun avtomobilni olib qarasak, sifat jihatdan u o’ziga xos xususiyatlarga ega. Miqdor jihatdan avtomobil hajm, shakl, rang va hokazoga ega.

Miqdor va sifat ajralmas bo’ladi. Sifat umuman miqdoriy xususiyatlardan ajralmas holda bo’lmagani kabi miqdor ham shunga teng ravishda umuman bo’lmaydi. Biz «nechta» deb so’raganda, har doim qandaydir sifatli aniqlikni ko’zda tutamiz: «nechta odam», «nechta uy» va hokazo.

Miqdor va sifat ajralmas bo’ladi. Sifat umuman miqdoriy xususiyatlardan ajralmas holda bo’lmagani kabi miqdor ham shunga teng ravishda umuman bo’lmaydi. Biz «nechta» deb so’raganda, har doim qandaydir sifatli aniqlikni ko’zda tutamiz: «nechta odam», «nechta uy» va hokazo.

Shunday qilib, rivojlanish miqdor va sifat birligi sifatida ifoda etiladi. U ikki shaklda sodir bo’lishi mumkin: uzluksizlik va uzuqlik (sakrash tarzida).

Rivojlanishda uzluksizlik – bu sekin, bosqichma-bosqich, miqdoriy jihatdan to’planish bosqichi. Ushbu bosqich rivojlanishning «evolyutsion yo’li» deb ham ataladi. Ammo, ma’um bir bosqichga erishib, uzluksizlikning o’rniga sakrash bosqichi keladi.

Uzilishlik (sakrash) – bu tez, tubdan, sifatli o’zgarishlar bosqichi, yangi eski sifatdan yangisiga aylanish payti.

Suv haroratini asta-sekin oshirish, oxir-oqibat uning istalgan (100 daraja) haroratiga erishishga va uning (sifati) agregat holatining o’zgarishiga olib keladi. Bu izchil miqdoriy o’zgarishlarni qanday qilib sifatli o’zgarishlarga olib kelishning yaqqol misolidir. Jamiyatda ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi ishlab chiqarish munosabatlari bilan zid keladi. Alohida ziddiyatlarning izchil to’planishi bir ijtimoiy-iqtisodiy shakllanishdan boshqasiga sakrab o’tish tarzidagi vaziyatni hali yaratmaydi, ammo, ziddiyatlar o’zinin geng yuqori nuqtagasiga yetganida bunday o’tish bir ijtimoiy-iqtisodiy shakllanishning boshqasiga sakrab o’tish tarzidagi almashishi bo’lganida, odatda, ijtimoiy inqilob shaklida amalga oshiriladi.

Suv haroratini asta-sekin oshirish, oxir-oqibat uning istalgan (100 daraja) haroratiga erishishga va uning (sifati) agregat holatining o’zgarishiga olib keladi. Bu izchil miqdoriy o’zgarishlarni qanday qilib sifatli o’zgarishlarga olib kelishning yaqqol misolidir. Jamiyatda ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi ishlab chiqarish munosabatlari bilan zid keladi. Alohida ziddiyatlarning izchil to’planishi bir ijtimoiy-iqtisodiy shakllanishdan boshqasiga sakrab o’tish tarzidagi vaziyatni hali yaratmaydi, ammo, ziddiyatlar o’zinin geng yuqori nuqtagasiga yetganida bunday o’tish bir ijtimoiy-iqtisodiy shakllanishning boshqasiga sakrab o’tish tarzidagi almashishi bo’lganida, odatda, ijtimoiy inqilob shaklida amalga oshiriladi.