Мавзу: Электр ўзаро таъсир. Электр заряди ва унинг дискретлилиги. Кулон қонуни. Электр майдон кучланганлиги. Суперпозиция принципи

6 - rasm. Elektr induktsiya vektori
Bir jinsli elektr maydonidagi ixtiyoriy S yuza orqali tik
ravishda o‘tayotgan induktsiya chiziqlari induktsiya oqimlari deb ataladi.
, (14)
Agar elektr maydoni bir jinsli bo‘lmasa

u holda, dS elementar yuza sohasidagi maydonni bir jinsli deb hisoblash mumkin. U vaqtda (14) ifoda quyidagi differentsial ko‘rinishga ega bo‘ladi:
,
Ixtiyoriy S sirtdan o‘tuvchi elektr induktsiya oqimi N cheksiz ko‘p shunday elementar elektr induktsiya oqimlari dN ning yig‘indisi bilan ifodalanadi:

Ostrogradskiy – Gauss teoremasi

Faraz qilaylik, q zaryad ixtiyoriy yopiq S sirt ichida joylashgan bo‘lsin (7 - rasm).

7 - rasm. Ӗpiq sirtning fazoviy burchagiga to‘g‘ri keluvchi elektr induktsiya vektori
Elektr induktsiya vektorining ifodasiga ko‘ra:

bu yerda – vektor zaryad joylashgan nuqtadan chiqqan bo‘lib, – radius - vektor bo‘ylab yo‘naladi. Shuning uchun normal bilan vektor orasidagi fazoviy burchak dS va dS sirtlari orasidagi burchakka tengdir. U vaqtda elementar dS sirtdan chiqayotgan elektr induktsiya oqimi quyidagiga teng bo‘ladi:
,
bu yerda – elementar fazoviy burchakka teng bo‘lgani uchun
,
ega bo‘lamiz.
Agar butun shar sirti bo‘yicha integrallasak
,
Ostrogradskiy – Gauss teoremasining matematik ifodasiga ega bo‘lamiz. Ӗpiq sirtdan chiqayotgan elektr induktsiya oqimi shu sirt ichidagi zaryad miqdoriga teng.

TEST SAVOLLARI

1.Quyiga keltirilgan ta’riflardan zaryadning XBT (SI) tizimidagi birligini tanlang.
A) 1 kulon – bu tok kuchi 1 A bo’lganda otkazgichning ko’ndalang kesimidan 1 min da oqib o’tadigan zaryad
B) 1 kulon – bu tok kuchi 1 A bo’lganda otkazgichning ko’ndalang kesimidan 1 s da oqib o’tadigan zaryad
C) 1 kulon – bu tok kuchi 1 A bo’lganda otkazgichning ko’ndalang kesimi birlik yuzasidan 1 s da oqib o’tadigan zaryad
D) 1 kulon – bu shunday zaryadki, u vakuumda joylashtirilgan, unga teng bo’lgan zaryadga 1 m masofada 1 N kuch bilan ta’sir etadi.
2. .Vakuumda elektrostatik maydon qanday hosil qilinadi:
A) Qo’zg’almas elektr zaryadlari bilan
B) Magnitlangan jismlar bilan.
C) Harakatdagi elektr zaryadlari bilan
D) Elektr toki bilan
E) O’zgaruvchan magnit maydonlari bilan
3. Elektrostatik maydon quyidagi keltirilgan xususiyatlarning qaysi biriga ega?
A) Moddiy jismga kuch ta’siri o’tkazadi.
B) Zaryadlangan zarrachalar yoki jismga kuch ta’siri o’tkazadi.
C) Tokli o’tkazgichga kuch ta’siri o’tkazadi.
D) Energiyaga ega.
E) Vaqt bo’yicha o’zgaruvchi magnit maydoniga asoslangan.
4. Quyidagi keltirilgan ta’riflardan qaysi biri elektr zaryadining saqlanish qonunini ifodalaydi?
A)Har qanday jismning zaryadi elementar zaryadga butun karrali hisoblanadi: .
B)Istalgan yopiq tizimda zaryadlangan jismlar elektr zaryadlarining algebraik yig’indisi o’zgarmaydi
C)Elektr zaryadlari paydo ham bo’lmaydi, yo’qolmaydi ham.
D)Elektr yopiq tizimda musbat zaryadlar soni manfiy zaryadlar soniga teng.
5. Dielektrik muhitda joylashgan nuqtaviy zaryadlar uchun Kulon qonuni ifodasini aniqlang.
А) B)
C) D)
6. Vakuum (bo’shliq)da joylashgan nuqtaviy zaryadlar uchun Kulon gonuni ifodasini aniqlang:
А) B)
C) D)
7. Makroskopik zaryadlangan jismlar uchun Kulon qonuni ifodasini aniqlang
А) B)
C) D)
8. Zaryadlangan o’tkazgichning ortiqcha statik elektr miqdori qaerda joylashgan?
A) Faqat o’tkazgich ichida .
B) Faqat o’tkazgich sirtida.
C) O’tkazgich sirtida va ichida.
D) Butun hajm bo’yicha.
9. q va -2q elektr zaryadlarini tashuvchi ikkita bir xil o’tkazgich bir-biriga tekkizildi. Tekkizilgandan keyin har qaysi o’tkazgichning zaryadi qanday bo’ladi?
A)-q B)q C)-q/2 D)q/2
10. Nuqtaviy zaryadlar orasidagi ta’sir kuchini 2 marta kamaytirish uchun, ular orasidagi masofani qanchaga o’zgartirish kerak?
A) marta oshirish
B) marta kamaytirish
C) marta oshirish
D) marta oshirish
11. Ikkita nuqtaviy zaryadlarni nisbiy dielektrik singdiruvchanligi bo’lgan muhitdan vakuumga (bo’shliqqa) ko’chirilganda , ularning ta’sir kuchi qanday o’zgaradi.
(zaryadlar orasidagi masofa )
A) marta ortadi
B) marta kamayadi
C) marta kamayadi
D) marta ortadi
12. .Elektr zaryadi q₁=2 nC bo’lgan suv tomchisi, q₂=-4nC zaryadli boshqa suv tomchisi bilan birlashtirilgan. Hosil bo’lgan tomchining zaryadi qanday bo’ladi?
A) 2 nC
B) -2 nC
C) -3 nC
D) 3 nC
13 Ikkita nuqtaviy zaryadlar orasidagi masofani 2 marta kamaytirsak, ularnng o’zaro ta’sir kuchi qanday o’zgaradi?

1. 
   2martakamayadi
   
2. 
   4 martakamayadi
   
3. 
   2martaortadi
   
4. 
   4 martaortadi
   

14. Elektrostatik maydon kuchlanganligining fizik ma’nosini aniglang?
A) Maydonning kuch xarakteristikasi
B) Maydon tomonidan, maydonning shu nuqtasida joylashganbirlik musbat zaryadga ta’sir etuvchi kuchga miqdoran teng bo’lgan, va kuch ta’siri tomon yo’nalgan kattalik.
C)Maydonning ixtiyoriy nuqtasiga joylashtirilgan nuqtaviy birlik musbat sinov zaryadi potensiali energiyasining, shu zaryadga nisbatiga teng bo’lgan kattalik
D) Maydonning energetik xarakteristikasi
15. Kuchlanganligi 2·10² N/C bo’lgan elektr maydoniga 10 ^-7 C zaryad kiritildi. Zaryadga qanday kuch ta’sir etadi?
A) 2·10 ^-5 N B) 2·10 ^-5 C C) 0,5·10 ^-5 N D) 0,5·10
16. Elektrostatik maydon kuchlanganligini aniqlash formulasini ko’rsating?
A) B) C)
D)

17. Nuqtaviy zaryadning elektrostatik maydon kuchlanganligi formulasini aniqlang:

A) B)
C) D)
18. Elektronning xarakteristikasini to’g’ri ko’rsating:
A) B) C)
D)
19. Elektrostatik maydonning kuch chiziqlari deb nimaga aytiladi?
A) Kuchlanganliklari teng nuqtalarning geometrik o’rni bo’lgan egri chiziqlar;
B) Har bir nuqtasidan o’tkazilgan urinma zaryadning, shu nuqtasidagi tezlik vektorining yo’nalishiga moc keluvchi egri chiziqlar;
C) Potensiali teng nuqtalarning geometrik o’rni bo’lgan egri chiziqlar;
D) Egri chiziqqa o’tkazilgan urinmalar elektr maydon kuchlanganligi vektroriga mos tushadi;
20. Elektrostatik maydon kuchlanganligining fizik ma’nosini aniglang?
A) Maydonning kuch xarakteristikasi
B) Maydon tomonidan, maydonning shu nuqtasida joylashganbirlik musbat zaryadga ta’sir etuvchi kuchga miqdoran teng bo’lgan, va kuch ta’siri tomon yo’nalgan kattalik.
C)Maydonning ixtiyoriy nuqtasiga joylashtirilgan nuqtaviy birlik musbat sinov zaryadi potensiali energiyasining, shu zaryadga nisbatiga teng bo’lgan kattalik
D) Maydonning energetik xarakteristikasi

21. Kuchlanganligi 2·10² N/C bo’lgan elektr maydoniga 10 ^-7 C zaryad kiritildi. Zaryadga qanday kuch ta’sir etadi?

A) 2·10 ^-5 N B) 2·10 ^-5 C C) 0,5·10 ^-5 N D) 0,5·10

22. Elektrostatik maydon kuchlanganligini aniqlash formulasini ko’rsating?

A) B) C)
D)