Mavzu: Guruhiy dinamika tushunchasi Reja

Mavzu: Guruhiy dinamika tushunchasi

Reja

1.Guruhiy dinamika tushunchasi: treningda guruh rivojlanishining asosiy bosqichlari.

2.Guruhiy hamjihatlik haqida tushuncha.
3.Guruh bilan ishlashda trenerga tavsiyalar.

1. 
   Guruhiy dinamika tushunchasi: treningda guruh rivojlanishining asosiy bosqichlari.
   

Trening guruhi huddi miniatyura sahnasiga o’xshaydi. Shunga ko'ra, u barcha ijtimoiy guruhlarga xos bo'lgan guruhiy jarayonlarini rivojlantiradi.
Guruhiy holatda tashkil etilgan treninglar jarayonida albatta, ruhiy zo’riqishlar vududga keladi. Bunga sabab trening guruh a’zolari bir birlariga notanish bo’lishi yoki o’z muammolariga boshqalarning qarashlari, muammolarini boshqalarga aytish jarayonidagi, tortinchoqlik, uyalish kabi holatlarning yuzaga kelishi sabab bo’ladi. Shu payitda trenerning vazifasi shu zo’riqishni iloji boricha yumshatishga harakat qilishdan iborat. Buning uchun trener yuqoridagi kabi guruhdagi noqulay vaziyatlar vujudga kelmasligi yoki vujudga kelgan noqulay holatlarni bartaraf etishga mo’ljallangan, guruh bilan qay usulda ishlash rejasini puxta o’ylab chiqishi kerak, ayniqsa guruhning bir necha rivojlanish bosqichlari borligini bilishi shart.
Treningning rivojlanish asoslari
Konstruktiv ish faqat psixologik jihatdan rivojlangan, tayyorlangan guruhda amalga oshirilishi mumkin. Guruh terapevtik va tuzatish-rivojlantirish qobiliyatiga ega bo'lish uchun shunga mos ravishda rivojlanishi kerak. Guruhning shakllanishi va rivojlanish jarayonini tavsiflashda turli xil yondashuvlar mavjud va guruh rivojlanishining stsenariysi ko'p jihatdan tashkilot turiga ham, rahbarning roli va mavqeiga, uning individual yurish uslubiga bog'liq. Ammo ko'pchilik mualliflar guruh rivojlanish jarayonida kamida to'rtta asosiy bosqichning mavjudligini ajratib ko'rsatishadi.
1. Yo'nalish berish va bog’liqlik bosqichi. Ishtirokchilarning diqqati vaziyatga yo'naltirilgan, bir-biriga va rahbarga qaratilgan bo’ladi. Aksariyat ishtirokchilar trening jarayonida bir –birlariga nisbatan shubha bilan qarashi va o’zining himoyalanganlik darajasini namoyon qilishi mumkin. Ushbu vaziyatda ishtirokchilarning o’zini erkin tutishi ko’proq trenerning kasbiy qobiliyatiga bog’liq bo’lib, trenerdan katta ma’suliyatni talab etadi. Ishtirokchilar trenerdan ko’rsatmalarni kutishlari kerak bo’ladi, chunki, trener ishtirokchilar o’rtasida rishta bog’lovchi yagona tashkilotchidir. Trener diqqat bilan guruhning holati, ishtirokchilarning qiziqishi va intilishini kuzatadi va tahlil qiladi. Shuningdek, treningni davomiyligi ishtirokchilarning toifasi va trenerning tashkil qilish uslubiga bog’liq bo’lib, bu treningni keyingi bosqichini muvaffaqiyatli chiqishini ta’minlaydi.
2. Nizolar va ularni “silliqlash” bosqichi. Trening jarayonida ishtirokcilar o’z istaklari bilan rollarni taqsimlashadi va guhdagi ijtimoiy rollar asosida o’z orinlariga joylashadilar. Lekin rollarni taqsimlash jarayonida ishtirokchilar o’rtasida agressivlik, rahbar bilan ochiq qarama –qarshilik, guruhlar o’rtasida dushmanlik, keskinlik kuchayishi mumkin. Ishtirokchilarning bir-birlariga konstruktiv yordami hali ham mavjud emas yoki yomon ifodalanganligi ham kuzatilinishi mumkin. Shunday ekan, ushbu bosqich trenerdan alohida nazorat va mahoratni talab etib, diqqatini guruhda nima sodir bo’layotganiga qaratishi kerak bo’ladi. Bu erda trener oldindan vaziyatni to’liq idrok etishi, kora olish qobiliyati asosida maslahatlar berishi, yuzaga kelgan ziddiyatlni yumshatush va silliqlash orqali keyingi bosqichlarni barqarorligini ta’minlash imkoniyatini beradi.
3. Hamkorlik va yo'naltirilgan faoliyat bosqichi. Agar ishtirokchilar ortasida hissiy, umumiy qadriyatlar rivojlangan bo'lsa, umumiy ‘Biz’ ni his qilish, tushunish, samimiylik paydo bo'lsa, guruhning rivojlanishi ushbu bosqichda yuqori ko’rsatgichga ega bo’ladi. Bu esa ishtirokchilar o’rtasida o’z muammolari haqida ochiq suhbatlashishlarni namoyon qiladi. Aynan shu bosqich guruh ichida terapevtik (davolovchi) va shaxsning rivojlanishini ta'minlash qobiliyatiga ega bo'ladi.
4. Guruh faoliyatini yakunlash bosqichi. Guruhda vazifalar to’liq bajarilgandan so’ng, trening davomida guruhni qiziqtirgan barcha masalalar hal qilingan taqdirda, u ijtimoiy tuzilma sifatida tugatilinadi. Treningdan keyin ishtirokchilarda zo’riqish hislar paydo bo'lmasligini ta'minlash uchun trener mashg'ulotni yakunlash bosqichiga katta e’tiborini qaratilishi talab etiladi.Ishtirokchilar guruhdan tashqarida yashashga hissiy jihatdan tayyor bo'lishlari kerak. Ko'pincha, mustaqil amaliy faoliyatini boshlagan trener ishning ushbu bosqichiga, ya’ni ishtirokchilarning ‘guruhni tark etish’ iga ahamiyatsiz qaraydi, bu oxir-oqibat umuman ta'lim samaradorligiga salbiy ta'sir qiladi. Jumladan, ishtirokchilar o’rtasida huddi o’zlarini yolg’iz his qilish, umidsizlikka tushishi holati vujudga keladiki, natijada treningdan olgan taassurotlar, natijalar tajribasini yo'qotishi yoki treningda qo'lga kiritilgan barcha yutuqlardan voz kechib ketishi kuzatilinadi.