Mavzu: Korxonaning tuzilishi va boshqaruvi jixatdan bo‘limlari tarkibi bilan tanishish

Т-12 -сонли тармоқлараро намунавий шакл

"Турон" МЧЖ					Кодлар
ташкилот				БҲУТ бўйича	0301007
Маркетинг бўлими				КТУТ бўйича шакл	17398222
таркибий бўлинма

	Хужжат рақами	Тузилган санаси		Ҳисобот даври
				дан	гача
	5	2020 й. январь		03.01.2020 й.	31.01.2020 й.

Иш вақтидан фойдаланишни ҳисобга олиш ва иш ҳақи ҳисоб-китоби
Т А Б Е Л И
ШАРТЛИ БЕЛГИЛАР

	Коди
	харфли	рақамли
Иш соатлари (кундузги, кечки)	К (келди)	01
Тунги иш соатлари	Т (тунги)	02
Дам олиш ва байрам кунларидаги иш соатлари	ДБ (дам, байрам)	03
Иш вақтидан ташқари иш соатлари	ВТ (вақтдан ташқари)	05
Хизмат сафари	ХС	10
Ҳар йилги ҳақ тўланадиган асосий таътил	АТ (асосий таътил)	14
Қонун ҳужжатларида , меъёрий ҳужжатлар, жамоа шартномасида назарда тутилган ҳақ тўланадиган ҳар йилги қўшимча таътил	ҚТ (қўшимча таътил)	15
Иш ҳақи тўлиқ сақланган ҳолдаги ўқиш, ишлаб чиқаришдан четлашган ҳолда малака ошириш ва бошқалар билан боғлиқ таътиллар	Ў (ўқиш)	16
Иш ҳақи қисман сақланган ҳолдаги ишлаб чиқаришдан четлашмаган ҳолда ўқийдиганлар учун давомийлиги қисқартирилган иш вақти	ҚВ (қисқартирилган вақт)	17
Иш ҳақи сақланмаган ҳолдаги қўшимча ўқув таътили	ЎҚ (ўқиш, қўшимча)	18
Ҳомиладорлик ва туғиш таътили	Ҳ	19
Болани парваришлаш учун бериладиган қисман ҳақ тўланадиган таътил	ПТ (парвар, таътил)	20
Болани парваришлаш учун бериладиган иш ҳақи сақланмаган ҳолдаги таътил

14 -Mavzu yuzasidan nazorat savollari:

1. 
   Ish vaqtini hisobga olish uchun qaysi hujjatdan foydalaniladi?
   
2. 
   Ishga chiqish va ish vaqtidan foydalanish hisobi tabelda qanday usullarda amalga oshiriladi?
   
3. 
   Mehnatga haq to‘lashning ishbay shaklida ish haqi hisoblash uchun yana qanday birlamchi hujjatlardan foydalaniladi?
   
4. 
   Ishchilarga ish haqi hisoblashda yo‘nalish varaqasi nimaga asos bo‘ladi?
   
5. 
   Ishlangan kunlar va soatlarning umumiy yig‘indisi nechanchi ustunlarda ko‘rsatiladi?
   

15-Mavzu: Qo‘llaniladigan mehnatga haq to‘lash shakllari va sistemalari, ishlab chiqarish normalari, yagona tarif setkasi hamda korxonaning ish haqi fondi va foydasi hisobidan to‘lanadigan harakatdagi mukofotlash tuzimi bilan tanishish.
Xalq xo'jaligida ishchi mehnatiga tarif tizimi asosida sarflangan mehnat miqdori va sifatiga muvofiq haq to‘lanadi.
Tarif tizimi - tarif malaka ma’lumotnomasi, tarif setkasi va tarif stavkasi kabi tushunchalarni o‘z ichiga oladi. Korxonada ishchilarning ishlab chiqarish tavsifi tarif-malaka ma'lumotnomasida keltiriladi. Ushbu hujjat ishchilar malakasini aniqlash va ularga razryad belgilashda asos bo‘lib xizmat qiladi.
Tarif setkasi - razryadlar va ularga tegishli bo‘lgan koeffitsientlari ko‘rsatilgan hujjatdir. Hamma korxonalarda birinchi razryadning tarif koeffitsienti 1 ga teng bo'lib, razryad ortgan sari tarif koeffitsienti ham ortib boradi.
Tarif stavkasi - ishchining razryadiga muvofiq unga ma’lum vaqt birligi (kun, soat) uchun to‘lanadigan haq miqdorini aniqlaydi. Odatda, tarif stavkasi 1-razryad uchun belgilanib, qolgan razryadlar tarif koeffitsientiga ko'paytirish yo‘li bilan aniqlanadi.
Ish haqi ikki shakldan iborat:

1. 
   Ishbay.
   
2. 
   Vaqtbay.
   

Amalda ishbay ish haqi shaklining oddiy, mukofot va akkord tizimlari qo‘llaniladi.
Oddiy ishbay - ishlab chiqarilgan mahsulot sonini ishbay narxiga ko‘paytirish yo‘li bilan ish haqi aniqlanadi.
Ishbay mukofot shaklida ishchi asosiy ish haqidan tashqari ma’lum ish iab chiqarish yutuqlariga erishganligi uchun mukofot oladi. Ishbay ish haqining ish tizimi amalda keng qo‘llaniladi.
Ishbay akkord shaklida ish haqi summasi ishlab chiqarilishi lozim bo'lgan ish uchun belgilanadi. Ishbay akkord tizimi asosan, ma'muriy ishlarni hamda ayrim buyurtmalarni bajarishda qo‘llaniladi.
Ish haqining vaqtbay shaklida mehnatga haq xodimning ishlagan vaqti va malakasiga qarab to'lanadi. Amalda vaqtbay ish haqining oddiv va mukofot shakllarida qo'llaniladi.
Oddiy vaqtbay shaklida muhandis texnik xodimlar, xizmatchilar amaldagi ishlagan vaqtiga qarab belgilangan maosh asosida haq olishadi. Vaqtida ish haqi ishchilar mehnatiga haq ularning ishlagan vaqti va tarif stavkalari asosida aniqlanadi.