Mavzu: Talab va taklif, bozor munosabati

Taklif hajmi darajasining baho oshishiga javoban o’zgarishi taklifning egiluvchanligi bilan xaraktyyerlanadi. Bunday o’zgarishlarning o’lchovi bo’lib taklifning egiluvchanlik koeffitsenti xizmat qiladi.

• Taklif hajmi darajasining baho oshishiga javoban o’zgarishi taklifning egiluvchanligi bilan xaraktyyerlanadi. Bunday o’zgarishlarning o’lchovi bo’lib taklifning egiluvchanlik koeffitsenti xizmat qiladi.
• Agarda biz ko’rib chiqqan qonunlarni taqqoslasak; talab va taklif bahoning ko’tarilishi va pasayishiga ta’sir etuvchi ikki qarama-qarshi kuch ekanligiga amin bo’lamiz. O’z navbatida baho ham bozor omillarini ziddiyatli o’zgarishlarga olib kelishi mumkin.
• Sotuvchi va xaridorning iqtisodiy ahvoli bozor konyunkturasiga, bozorning joriy holatiga bog’liq bo’ladi. Ayrim tovarlar va ularning guruhlari bo’yicha hamda butun tovar hajmi bo’yicha talab va taklifning muayyan nisbatida bozor konyunkturasi o’z ifodasini topadi. U quyidagi omillar ta’siri ostida o’zgaradi: tovarlarni ishlab chiqarish ko’lami va ularning zahiralari, baholar dinamikasi, pul daromadlar, savdo va reklamani tashkil etish, talab va taklifning o’zaro nisbati. Bunda ayrim mahsulot, ular guruhi va butun tovar massasi bo’yicha talab va taklif o’rtasidagi nisbat muhim rol o’ynaydi. Chunki unga tovar egasining taqdiri bog’liq bo’ladi.

Bozor muvozanatining yuzaga kelishi va uni iqtisodiyotga ta’siri

• Talab va taklif o’rtasidagi o’zaro nisbatlarning tipik ko’rinishi:
• a) tovarlarning taklifi talabdan yuqori;
• b) tovarlarga talab taklifdan yuqori;
• c) talab bilan taklif teng. Ya’ni bunda bozorda taklif talab o’rtasida muvozanatga yyerishiladi. Qanday qilib, bozor muvozanatiga yyerishish, umuman sotish muammosini yaxshiroq tadqiq etish va tushunish uchun talab va taklif egri chiziqlaridan foydalaniladi. Ularning kesishish nuqtasi muvozanat holatiii xaraktyyerlaydi; talab va taklifni bir-biriga muvofiq qiluvchi baho darajasini ko’rsatadi.

Bozor muvozanatining yuzaga kelishi va uni iqtisodiyotga ta’siri

• Bir kilogramm go’shtning bahosi 5 va 4 so’m bo’lganda talab va taklif bir-biriga muvofiq kelmaydi. Buniig natijasida talab orqada qolib, 10 va 6 tn. go’sht sotilmay qoladi. Go’sht bahosi 2 va 1 so’m bo’lganda ham talab va taklif bir-biriga muvofiq kelmaydi; buning natijasida taklif orqada qolib 7 va 15 tn. go’sht yetmaydi. Bir kg. go’sht 3 so’m turganda, talab va taklif o’rtasida muvozanatga yyerishiladi. Bozor bahosi – tovarlarning taklif va unga talab muvofiqligi asosida vujudga keluvchi bahodir. Baholar tovar-pul muomalasining shakli va realizatsiya qilinadigan mahsulot turiga muvofiq farqlanadi.