~ 147 ~
kolleksiya qruplarına bölünür. Bu halda yetiĢdirilmə müddəti
növbəti üzüm ili mövsümünün yanvarından hesablanır.
Cavan Ģərab – təbii turĢ Ģərab olub, ayrı-ayrı üzüm sortlarından,
yaxud onların qarıĢığından ümumi qəbul olunmuĢ texnologiya ilə
buraxılan və növbəti məhsul ilinin 1 yanvarına qədər satıĢa verilən
içkidir.
YetiĢdirilməyən Ģərab – ayrı-ayrı üzüm sortlarından, yaxud
onların qarıĢığından ümumi qəbul olunmuĢ texnologiya ilə
hazırlanır və növbəti məhsul ilinin yanvarından satıĢa verilir.
YetiĢdirilmiĢ Ģərab - yaxĢılaĢdırılmıĢ keyfiyyətdə, xüsusi texno-
logiya ilə ayrı-ayrı üzüm sortlarından, yaxud onların qarıĢığından
alınan və butulkaya doldurulanadək ən azı altı ay yetiĢdirilən
Ģərablardır.
Markalı Ģərablar - yüksək və stabil keyfiyyətli, xüsusi texnolo-
giya ilə müəyyən rayonlarda becərilən müəyyən üzüm sortlarından,
yaxud onların xüsusi seçilmiĢ qarıĢığından, zərif dadı və ətrilə
səciyyələndirilən və doldurulmayədək mütləq azı 1,5 il yetiĢdirilən
Ģərablardır.
Kolleksiya Ģərabları – stasionar rezervuarlarda yetiĢdirilmə
müddəti baĢa çatmıĢ markalı Ģərabları butulkalarda ən azı üç il
saxlayaraq yetiĢdirməklə alınır.
Təbii və xüsusi Ģərablar mənĢəyinə görə nəzarət olunan adlarda
ola bilər – bu halda Ģərab ciddi riayət olunan rayonda müəyyən
üzüm sortlarından xüsusi, yaxud ənənəvi texnologiya ilə alınır və
orijinal orqanaleptiki xüsusiyyətləri ilə fərqlənir ki, bu da adda
göstərilən konkret yerin iqlim Ģəraiti ilə əlaqəlidir.
Oynaq Ģərablara artıq miqdarda karbon qazına malik olan
Ģərablar aiddir. Onları ĢirinləĢdirilmiĢ turĢ və desert Ģərab mate-
rialını hermetik qablarda qıcqırtmaqla ĢampanlaĢma metodu ilə
alırlar. ġərabda spirtin miqdarı ən azı 8,5%, Ģəkər 15,0-85,0q/dm
3
olur.
Oynaq Ģərabların təsnifatının əsasında bir sıra əlamətlər durur;
hazırlanma texnologiyası, rəng, Ģəkərin miqdarı, ĢampanlaĢdırma-
dan sonra yetiĢdirmənin davam etmə müddəti. Oynaq Ģərablar
alınma texnologiyasına görə bölünür:
~ 148 ~
Ad verilməmiĢ ―Oynaq Ģərablar‖
Ad verilmiĢ ―Oynaq Ģərablar‖
―Mirvari Ģərablar‖
Ad verilmiĢ oynaq Ģərablar orijinal orqanaleptiki xüsusiyyətləri
ilə fərqlənir. Mirvari Ģərablar azaldılmıĢ miqdarda karbon qazına
malik olmaları ilə fərqlənirlər (digər Ģərablarda olan 350 kPa
əvəzinə onlarda 200 kPa təzyiq olur).
Rənginə görə Ģərablar ağ, cəhrayı və qırmızı olmaqla fərqlən-
dirilir. Ağ Ģərabların rəngi yaĢıl çalarlarla, açıq samanı; qızılı
kəhraba; çəhrayı - əsasən çəhrayı müxtəlif çalarlarla; qrmızı –
açıqdan – tünd qırmızıyadək olur.
ġəkərin kütlədəki qatılığından asılı olaraq oynaq Ģərablar
aĢağıdakı markalara bölünür; bryut-Ģəkəri 15 q/dm
3
-dan çox
olmayan, turĢ 20,0-25,0 q/dm
3
, kəmturĢ 35-45 q/dm
3
, kəmĢirin
55,0-65,0 q/dm
3
, Ģirin 75-85 q/dm
3
.
Oynaq Ģərablar qrupunda təbii – yalnız üzümün öz təbii Ģəkərli-
yindən istifadə edilməklə hazırlanan Ģərablar fərqləndirilir. ġəkər
xəstələri üçün Ģəkər əvəzedicilərindən istifadə edilməklə Ģərab
hazırlanıır.
Saxlanılıb yetiĢirilməsinə görə oynaq Ģərablar bölünür:
YetiĢdirilməmiĢ, yetiĢdirilmiĢ – ĢampanlaĢma baĢa çatdıqdan sonra
ən azı 6 ay; kolleksiya – Ģərabın ĢampanlaĢma ilindən sonra ən azı
2 il butulkalarda yetiĢdirildikdən sonra realizə olunanlar.
ġampan Ģərabları oynaq Ģərablardan ciddi müəyyən olunmuĢ
üzüm sortlarından istifadə olunması və texnologiyasının xüsusiy-
yətləri ilə fərqlənir. ġampan Ģərablarına Sovet Ģampanı aiddir.
Texnologiyanın xüsusiyyətlərindən asılı olaraq aĢağıdakı adlarda
Ģampan buraxılır: sovet kolleksiya Ģampanı, sovet Ģampanı xüsusi
adla, Rusiya Ģampanı ad verilməmiĢ və Rusiya Ģampanı ad
verilməklə (Ģəkil 5.1).
~ 149 ~
Rusiya Ģampanı yetiĢdirilmə müddətindən asılı olaraq fərqlən-
dirilir: yetiĢdirilmədən, yetiĢdirilmiĢ - ən azı altı ay müddətində;
kolleksiya - ən azı üç il butulkalarda yetiĢdirilən və etiketdə
ĢampanlaĢdığı il qeyd olunmaqla realizə olunurlar. Rusiya Ģampa-
nında spirtin həcmdə payı ən azı 10,5% təĢkil etməlidir.
Orijinal üzüm Ģərabı – təzə üzüm Ģirəsi əzintisi yaxud qidalı dad
ətir maddələri (yaxud onsuz) istifadə edilməklə bərpa olunmuĢ
üzüm Ģirəsinin sonadək, yaxud yarımçıq qıcqırdılmasından alınan
içkidir.
Bu halda qida dad və ətir əlavəsi (aramartizator) özünü təbii
xamalldan ayrılmıĢ təbii, yaxud bir qədər təbii, ətirli maddələr, efir
yağları, ekstrakt və distilyat komponentləri qarıĢığı kimi göstərir.
Belə əlavələr Ģəraba səciyyəvi iy və dad vermək üçündür. Orijinal
Ģərablar aldıqda Ģirəyə qıcqırmadan əvvəl Ģəkər vurulmasına icazə
verilir. Beləliklə, orijinal Ģərab müəyyən qədər təbii və bir qədər
süniyə (əvvəllər belə Ģərab saxtalĢdırmaya aid edilirdi) xas
xüsusiyyətlərə malik olur.
Orijinal Ģərablar istehsal üsulundan, etil spirtinin həcmdə
payından və Ģəkərlərin kütlə qatılığından asılı olaraq qruplara
bölünür: turĢ, kəmturĢ, kəmĢirin, Ģirin, tünd, kəm desert, desert
(cədvəl 5.2).