Metal və Ərintilər Metalların klassifikasiyası

 

Əyləc 

 

 

Avtomobildə istifadə olunan diskli əyləc 

Əyləc

 — fırlanan (val, çarx) və ya düzxətli hərəkətdə olan maşın və ya maşın 

hissələrinin hərəkətini ləngidən və ya dayandıran mexaniki, hidravlik, pnevamtik 

və ya elektrik işləyən qurğudur. Əyləc xarici (mexaniki) və 

daxili sürtünmə (mayelərdə) və ya elektrik enerjisini (burulğanlı cərəyanlı əyləc) 

istifadə etməklə yaradılır. Ümumi şəkildə əyləclərin aşağıdakı funksiyaları vardır: 



 

Hərəkətli hissələrin dayandırılması, 



 

Hərəkətli hissələrin sürətinin tənzimlənməsi, 



 

Hərəkət edən maşın gücünün ölçülməsi üçün onun əylənməsi, 



 

Sükutda olan hissənin vəziyyətininin saxlanması. 

Əyləclərin növləri onların işləmə prinsipindən asılı olaraq təyin edilir . Məsələn, 

sürtünmə əyləci kimi dodaqlı, barabanlı, diskli və çox diskli əyləclər; burulğanlı 

elektrik cərəyanla işləyən, müqavimət və cərəyanın əksinə; su ilə işləyən əyləc; 

hava müqaviməti (təyyarələrdə enmədə istifadə edilən lövhə) və təzyiq əleyhinə 

(buxar maşınlarında) işləyənlər mövcuddurlar. Mexaniki prinsiplə işləyən 

əyləclərdə hərəkətli hissədə olan kinetik enerji mexaniki enerjiyə, çox hallarda isə 

istilik enerjisinə çevrilir. Aşağıda bunlardan bir neçəsinin quruluşu təsvir 

edilmişdir. 

Diskli əyləclə hərəkət edən hissəyə bərkidilmiş disk bir və ya iki tərəfli olaraq 

üzərinə qat çəkilmiş kötüklər arasında sıxılır . Kötüklərin disk üzərində sıxılması 

hidravlik olaraq yerinə yetirilir. Təzyiq götürüldükdə kötüklər yaylar vasitəsilə 

geriyə dartılırlar. Onlar sərt və ya hərəkətli olaraq bərkidilirlər. Diskli əyləclərin 

istismarı nisbətən asandır. Kötüklərin üz qatı yeyildikdə onları asanlıqla dəyişmək 

olur. Çatışmayan cəhəti dayandırma zamanı bu konstruksiyanın gücləndirici 

---

effektə malik olmamasıdır. Ona görə də, bu əyləclər tətbiq edilən maşınlarda əlavə 

olaraq aşağı təzyiq ilə işləyən sistemdən istifadə edilir. Onlar əsasən qabaq 

təkərlərdə tətbiq tapırlar. Diskli əyləclərdə sıxıcı qüvvənin yaradılması üsuluna 

görə hidravlik sistemlə bərabər yayla işləyən diskli əyləclər də mövcuddur. Yaylı 

diskli əyləc üfüqi və şaquli vəziyyətdə hərəkətləri saxlamaq üçün tətbiq edilir. 

Əsas tətbiq sahəsi maşınqayırma, külək dəyirmanları, nəqledicilərdir. Onlar böyük 

fırlanma momenti üçün nəzərdə tutulur və yüksək istilikötürmə qabiliyyətinə görə 

daha davamlıdırlar. 

Barabanlı əyləc avtomobillər üçün nəzərdə tutulmuş sürtünmə əyləcidir. O, xarici 

baraban, daxildən təsir edəbilən iki əyləc dodaqları və dodaqları barbanın 

divarlarına sıxmaq üçün hidravlik silindrdən ibarətdir. Dodaqlar barabanın divarına 

hidravlik olaraq sıxıldıqda yaranan sürtünmə qüvvəsi hərəkəti ləngidir və ya 

dayandırır. Təzyiq götürüldükdə isə yaylar dodaqları geriyə çəkir və barabanın 

xarici fırlanan hissəsini sərbəst buraxır. Barabanlı əyləclərin üstün cəhəti ondan 

ibarətdir ki, qapalı sistemdə işləyən baraban əyləclər xarici mühitin təsirindən 

(məsələn: su, duz, toz) daha yaxşı qorunur. Buna görə də, təmir intervalı disk 

əyləclərinə nisbətən çox böyükdür. Çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, fasiləsiz 

işlədikdə qızır və nəticədə əyləc qatı yeyilir, baraban istidən deformasiya edərək öz 

formasını itirir və dodaqlar səthə düzgün sıxılmır. 

Lentli əyləc də sürtünmə ilə işləyən əyləc olub, başqalarından fərqi ondadır ki, 

burada barabanın xaricinə lent dolamaqla sürtünmə yaradılır. Bu üsul texnikada 

çox az tətbiq olunur. Əsas tətbiq sahəsi kranlardır.