Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
ZƏRBƏ ÖZLÜLÜYÜ
.
Şəkil 4.Rəqqaslı kapyor. 1-rəqqas; 2-nimunə; 3-göstərici və onun əqrəbi

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
a)
c)
Şəkil 5. Zərbə ilə sınaq : a) zərbəyə sınaq; c-zərbə ilə sınaq nümunəsi
Maşın hissələri istismar şəraitində yalnız səlis artan yüklərin təsirinə deyil, eyni
zamanda ani və sıfırdan artaraq, böyük sürətlə öz maksimal qiymətinə çatan dinamiki yük-
lərin təsirinə də məruz qalırlar.Dinamiki yüklərin təsirindən maşın hissələri çox vaxt vaxtın-
dan qabaq sınıb dağılırlar.Ona görə də materialların belə yüklərin təsirinə nə dərəcədə mü-
qavimət göstərə biləcəyini mütləq bilmək lazımdır.

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Zərbə özlülüyü uzunluğu
55 mm
və en kəsiyi
10x10
mm olan standart
nümunələrin dağılmasına əsasən öyrənilir
Şəkil 5.
Numunənin tən ortasında
U-
şəkill kəsik
yaradılır
. V və T-şəkilli
kəsikli numunələırdən də istifadə edilir.
Zərbə özlülüyü rəqqaslı kapyorda yerinə yetirilir.
Şəkil 4
.

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
SOYUQ HALDA TƏZYİQLƏ EMALIN METALIN 
STRUKTUR VƏ XASSƏLƏRİNƏ TƏSİRİ.DÖYƏNƏKLƏNMƏ
.
Deformasiya ilə gərginlik arasındakı aslılıqdan (mövzu 5, şəkil 1) görünür ki, əgər
yük A nöqtəsində ( mütənasiblik həddi
) artıq deyilsə yükü götürdükdən sonra metalda
deformasiya , yəni dəyişiklik olmayacaq. Yük mütənasiblik həddindən yuxarı qiymətə, mə-
sələn
-ə bərabər olarsa, onda yükü götürdükdən sonra metalda deformasiya qalacaq və
onun ölçüsü “oa” parçasına bərabər olacaqdır.Qalıcı deformasiya almış metalı yenidən yük-
ləsək, onun plastiki deformasiya olunmaq qabiliyyəti azlır, mütənasiblik həddi isə
-ə qə-
dər artır. Deməli metalda əlavə plastiki deformasiya yaratmaq üçün böyük qüvvə lazım gə-
lir.Belə hal göstərir ki, plastiki deformasiya nəticəsində metal daha da möhkəmlənmiş-
dir.Metalın soyuq plastiki eformasiya ilə möhkəmlənməsi
döyənəklənmə
adlanır. Bu halda
metalın möhkəmliyi artır,plastikiliyi isə azalır.
Plastiki deformasiya metalın strukturunda əsaslı dəyişikliklər edir. Belə ki, plasti-
ki deformasiyaya məruz qalmış metalın kristallik quruluşu təkcə atom kristallik qəfəsin təh-
rif olunması ilə deyil, həm də dənələrin müəyyən qaydada istiqamətlənməsi, yəni
tekstura
ilə xarakterizə olunur.Deformasiya təsirindən nizamsız istiqamətlənmiş dənələr özlərinin ən
möhkəm oxları ətrafında çevrilib baş deformasiya istiqamətində uzanmaqla lifli struktur ya-
radırlar.
Deformasiyanın artması ilə teksturlaşma dərəcəsi 100%-ə çata bilər.Bu halda bü-
tün dənələr təxminən eyni istiqamətdə yönələ bilərlər.Deformasiya nəticəsində metal dənəsi
xırdalanmır.O, yalnız həcmini saxlamaqla yastılanır və bərabəroxlu həcmdən qeyri-

---