miy
m asalalarda ham , tarixiy voqea-hodisalarga, o'z zam ondosh-
lariga b a h o berishda h am o'ta x o lislik
va
haqqomylik bilan fikr
yuritgan. Shu bois ham u hayotda ko‘p aziyatlar chekkan, hatto
u m rining oxirida turm ush qiyinchiliklariga duchor bo'lgan, am
mo har qanday og‘ir
sharoitga qaram asdan, e’tiqodidan qaytma-
gani uning o'z m a’naviy ideallariga naqadar sodiq bo'lganidan
dalolat b erad i1.*
I
Abu Rayhon Beruniy asarlari orasida «Osor ul-boqiya* asa-
ri alohida m uhim aham iyat kasb etib, asarda qadimgi O 'rta Osi
yo, Yunon, Eron, H ind,
nasroniy, yahudiy va boshqa xalqlar-
ning islomiyatgacha bo'lgan tarixi, urf-odatlari,
bayram lari va
asosan vaqtni hisoblash taqvim-xronologiya to'g'risida mukam-
mal m a’lum ot berilgan. Beruniyning Xorazm tarixiga oid asa-
ri yuqorida
zikr etilgan nom dan tashqari, yana «Tarixi Xorazm*
va «M ashohiri Xorazm* («Xorazmning m ashhur kishilari*) nom-
lari bilan ham m ashhur bo'lib, uning ayrim lavhalari - parcha-
lari Abulfazl Bayhaqiyning 1056-yili yozib tam om langan «Tarixi
Bayhaq* va Yoqut H am aviyning «M o'jam ul-buldon* asarlari-
da saqlanib qolgan. B eruniyning «Kitob
fi axborot al-mubayyizot
val-karom ita* («Oq kiyim lilar va karm atlarning xabarlari haqida
kitob*) asari ham tarix ilm i uchun alohida qiymatga ega. Unda
o'sha zam onlarda O 'rta Osiyoda keng tarqalgan ijtimoiy harakat
— karm atlar harakati haqida diqqatga sazovor m a’lum otlar bor.
Shuni alohida aytib o 'tish kerakki,
Sharqda tarixga qiziqish,
insoniyat tarixiy taraqqiyoti bosqichlarini o'rganish keng taraq-
qiy etgan. Bu borada yuqorida aytib o'tilganidek nafaqat tari
xiy m azm undagi, balki bir asarning o'zida bir necha sohalar ha
qidagi, ya’ni tarixiy,
falsafiy, tarixiy-falsafiy va tarixiy-badiiy
m azm undagi ko'plab fikrlarni o'z ichiga olgan,
ularning tahli-
li, tavsifi va sharhlari berib o'tilgan ko'plab nodir asarlar yaratil
gan. U lar jum lasiga Abu Ja ’far Tabariyning (839-923-yy.) «Ta
rixi Tabariy*, «Tarixi ar-rusul va va-l-muluk* (Payg'am barlar va
1
Dostları ilə paylaş: