nitskiy: «Tarix odam lar faoliyati, shuningdek ushbu faoliyat oqi-
batlari bilan bog‘liq konkret ommaviy taraqqiyot qonuniyatlarini
tadqiq qiladi»,
- deb tushuntirsa, tarix fani metodologiyasi sohasi-
da yirik tadqiqotlarni amalga oshirgan tarixchi I. Kovalchenko
esa, «Tarixiy taraqqiyot o ‘z maqsadiga ega bo‘lgan odam faoliyati-
ni o'zida
aks ettiradi, bu esa ilg'or qonuniy ham da ichki shart-
larga ega boMgan jarayondir. Bu jarayonning konkret yo‘nalishida
organik ravishda moddiylik va m a’naviylik, obyektivlik va indivi-
duallik uyg'unlashadi. Bu uyg‘unlikning o‘zi esa tarkibiy shakl va
sifat birligi holatida namoyon boMadi», - degan fikrni bildiradi1.
Insoniyatning o ‘tm ishi cheksiz darajadagi
turfalikdan iborat-
dir, undagi hodisalar cheksiz ravishda sodir boMgan va ularning
barchasini ta’riflab berish im k o n sizd ir.2
Tarix — bu insonlar, ularning faoliyati, intitilishlari haqida
gi fandir. Tarixchining ilmiy izlanishlari
tarixiy jarayonlarning
obyektiv va subyektiv qirralarining qoMlanilishidagi birlikning
aniqlanishi bilan bogMiqdir. Aynan shu holat tarixiy bilim ning
sotsiologik bilim bilan yaqinlashtiradi.
Tarixdagi takrorlanishlar tarixiy jarayonlarning an ’anaviyligi
va ayni vaqtda tarixiy jarayonlarning o‘ziga xosligi va individu-
alligi bilan ham xususiyatlanadi. Tarixiy jarayonlarda o ‘xshash
hodisalarning takrorlanishi
ularning kelib chiqishidagi, takror-
lanish ehtimolligi va sodir boMish jarayonlaridagi turlichaligi bi
lan bir-biridan farqlanadi3.
Bunday m azmundagi fikrlar boshqa bir qator tarixchilar to-
monidan bildirilib, ular tarix fani va
tarix fanining predm etini
turlicha holatda tavsiflab berdilar. Ingliz tarixchisi R. Kolling-
vud: «Qandaydir tarixiy jarayon va uni anglashning aniq va yago-
na yoMi mavjud emas, tarixiy jarayon o‘z-o‘zidan
shakllanadigan
Dostları ilə paylaş: