ong m ahsuli hisoblanadi», — degan fikrni ilgari surgan bo‘lsa,
yana bir ingliz tarixchisi M. O ukshot: «Tarix
fanining predmeti
bu shunchaki tarixchining tadqiqot olam idir, undagi jarayonlar
tarixchining tafakkuri m ahsuli va konstruksiyasidir. Tarix bu —
tarixchi g‘oyalarining spetsifik olamidir», - degan fikrni o'rtaga
tashlaydi. Tarixchi G. K om m adjer zamonaviy tarix faniga ta ’rif
berar ekan, uni quyidagicha sharhlab beradi: «Tarix
amaldagi
atom , kimyoviy vositalar singari o‘zini namoyon eta olmaydi. Bu
vositalar tabiatda mavjud va inson ularni yo‘q qilgunga qadar
mavjud bo‘ladi. Tarix esa tabiatda yashamaydi,
balki inson tasav-
vurida, xotirasida yashaydi»1.
Tarix fani haqida bir qator vatandoshlarim iz ham o ‘z qarash-
larini bayon qilganlar. Xususan, buyuk m utaffakkir shoir va al-
loma A lisher Navoiy tarix fani haqida shunday fikrlar bildirgan:
«H ukm dorlarning
qay biri zulm o tin i surdiyu, qay biri ado-
lat bilan dong taratdi va oxiri bundan nim a m urod hosil bo'lga-
nin tarixdan bilam iz. OMkada nim a obod bo‘ldi, m am lakat ni-
m adan tinchlikka yuz tutdi? H ar bir
shaxsning sifatida nim a-yu,
nuqsonlari nim a, ham m a-ham m asi tarixda bitilgan».
Abulg'oziy Bahodirxon o‘z asarini yaratar ekan, tarixiy jara
yonlar va voqealarni obyektiv ravishda yoritishga harakat qilgan-
ligini alohida ta ’kidlaydi: «Emdi ko‘nglingizga
kelm asunkim faqir
ta ra f tutub yolg‘on aytqon bo‘lg‘aym an va yo o ‘zim ni g'alat ta ’rif
etqon bo‘lg‘ayman».
U «Shajarai turk» asarini yozishga kirishar ekan, Xorazm xon-
lari tarixini yozishga harakat qilayotganligi
va bunda nafaqat sa-
roy tarixi, balki shu hududlarda yashab o'tg an xalqlar va ularning
tarixi, turkiy xalqlarning tarixi kabi sohalarni ham yoritish-
ni
maqsad qilganligini, biroq ayni vaqtda bu tarixlarni, ayniq-
sa Xorazm xonlari tarix in i
yozishda betaraf boMish, tarafkash-
lik qilm aslik yoki ilmiy til iborasi bilan aytganda voqealarni
obyektiv ravishda yozishga amal qilmoqligini alohida ta ’kidlab
1
Dostları ilə paylaş: