Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

4.2.1.5. “Shoh’noma”
Abulqosim Firdavsiy(taxm. 940-1030 yy.) qalamiga mansub “Shoh’noma” 
asari uch qism va 65 ming baytdan iborat doston bwlib, u 976 – 1011 yillar orasida 
ё
zilgan. 
Uning birinchi qismi afsonaviy bwlib, “Avesta” materiallariga asoslanib 
ё
zilgan va Eron h’amda Turon xalqlarining diniy aqidalari va rivoyatlaridan bah’s 
yuritadi. 
Asarning ikkinchi va uchinchi qismlari muh’im h’isoblanadi. 
İ
kkinchi qism 
qah’ramonlik dostoni bwlib, qadimgi Eron podshoh’lari va ular zamonida wtgan 
qah’ramonlar Rustam va Kova siymolari talqin qilingan.
“Shoh’noma”ning uchinchi qismi tarixiy doston bwlib, unda Eron va 
Turonning zardushtiylikning paydo bwlishidan to arablar istilosigacha bwlgan 
si
ё
siy h’a
ё
ti talqin etilgan. 
“Shoh’noma”ning qwl
ё
zma nusxalari kwp mamlakatlarning 
kutubxonalarida, shuningdek WzR FA Abu Rayh’on Beruniy nomidagi 
Sharqshunoslik institutida saqlanmoqda. Asarning twla matni Hindiston (1829 y.), 
Frantsiya (1838-1878 yy.), Olmoniya (1877-1884 yy.), Eron (1934-1936 yy.) va 
Rossiyada (1960-1971 yy.) chop etilgan, rus va wzbek tillariga tarjima qilingan. 
“Shoh’noma” matnini tiklash ustida manbashunoslik tadqiqot ishlarini 
Boysung’ur Mirzo ibn Shoh’ruh’ Hirotda olib borgan. Kwp tarixchilar, xususan 
Muh’ammad Mirxond undan manba sifatida foydalangan. Alisher Navoiy bu 
asarda lof kwpligini qayd etgan.
4.2.2.2.. Qadimgi h’ind manbalari

---

30
Saklar, massagetlar, toh’arlar va qadimgi Qanh’a xalqi, ularning ijtimoiy-
iqtisodiy h’a
ё
ti h’aqidagi qimmatli malumotlarni h’indlarning epik dostoni 
“Mah’abh’arata”da h’am uchratamiz.
“Mah’abh’arata”(“Bh’arata avlodlari jangnomasi”) sanskrit tilida 
ё
zilgan 
bwlib, 100 ming baytni wz ichiga olgan 18 uitobdan iborat. Afsonaviy shoh’ 
Bh’arataning ikki toifa avlodlari kavravlar va nandavlarning wzaro adovatlari va 
urushlari ba
ё
n etiladi. U miloddan avvalgi X-U111 asrlarda yaratilgan. 
Asarda masalan, uzoq Hindistonga, fikrimizcha savdo-sotiq ishlari bilan 
borgan saklar, toh’arlar va qanh’alar h’aqida mana bu muh’im malumot keltirilgan: 
“Uning (podshoh’ Yudh’ishtraning) eshigi oldida boshqa xalqlar bilan birga saklar, 
toh’arlar va qanh’aliklar h’am navbat kutib turardilar. Paxmoq soqol, peshonalari 
shoh’lar bilan bezatilgan, qwllarida turli-tuman sovg’alar, jun, rangu, ipak va patta 
(oq qayinning bir turi) daraxti tolasidan, shuningdek, kam
ё
b matolardan, paxtadan 
twqilgan gazlamalar, mayin, nafis terilar, uzun va wtkir qilichlar, shamshirlar, 
temir nayzalar, h’ar xil boltalar, ichimliklar, xushbwy narsaoar, turli-tuman 
qimmatbah’o toshlar”
14
.